Vísir Sunnudagsblað - 12.11.1939, Blaðsíða 3

VÍSIR SUNNUDAGSBLAÐ
3
Um norska stórskáldið og ævintýramanninn
KNUT HAMSUN.
Á þeim árum er Knuí Ham-
sun var lærlingur hjá skósmið
einum, og eins á hinu'm við-
hurðaríku sultai’- og flækings-
árum hans, hafði liann litinn
tíma og litla getu til að minnast
afmælis síns né lialda það há-
tíðlegt. Aftur á móti gafst lion-
um kostur á því, ef.tir fyrstu
hókmentasigra sína, að minn-
ast fertugsafmælis sins þrisvar
í röð. Hann hafði altaf staðið í
þeirri meiningu, að hann væri
fæddur 1. ágústmánaðar 1860.
En svo kom það upp úr kafinu
að hann var fæddur ári áður en
hann liélt sig fæddan, og nokk-
uru síðar þegar farið var að
grafast fyrir um þetta í kirkju-
hókum var hann ekki einu sinni
fæddur 1. ágúst heldur 4. ágúst.
Nú her æfisagnaliöfundum
Hamsuns orðið saman um það,
að fæðingardagur og iár lians sé
4. ágúst 1859, en liitt hafa þeir
enn ekki fengið fulla vitneskju
um, hvar hann sé fæddur. Menn
vita ekki hvort það var í Lom
eða í Vaage sem hann sá „ljós
heimsíns“ hið fyrsta sinn. Eitt
sinn er Hamsun var sjálfur
spurður að þessu, svaraði liann
því á þann hátt, að hann sagðist
myndi fara að dæmi Hómers og
gefa þá fyrst úrskurð um fæð-
ingarstað sinn, er sjö borgir
herðust um heiðurinn af þvi.
„Og að reisa mér riddaralikneski
liggur ennþá ekkert á,“ bætti
hann við.
*
Einn liinna fáu vina, er
mega heimsækja Hamsun í ein-
veru hans er sænskí kímni-
höfundurinn Engström. Hann
átti fyrir skömmu sjötugsaf-
mæli og í afmælisveislunni er
honum var haldin, sagði hann
frá j)ví hvernig hann kyntist
höfundi „Pan“. Það var vetur-
inn 1898, að Engsh’öm fór á-
samt vini sínum, firiska skáld-
inu Hagelstam til Helsingborg-
ar og kornst þá á snoðir um að
Hamsun væri staddur í borg-
inni ásamt konu sinni. Hamsun
var þá í þann veginn að leggja
af stað í gegnum Rússland suð-
ur til Tyrklands. Engström vildi
nota tækifærið á meðan það
gafst og kynnast þessu einmana
en bráðgáfaða skáldi. Enda jrótt
komin væri nótt er þeir félagar
komu til Helsingborgar og
enda þótt Hagelstam gerði sitt
ítrasta til að draga úr ákafa
vinar síns, fengu engin bönd
liamlað Engström.
„Ef Hamsun er eins og mað-
ur skyldi ætla eftir hókun-
unr lians að dæma skal eg taka
á mig alla áhyrgð af heimsókn-
inni,“ sagði Engström og vin-
irnir lögðu af stað út í nóttina
til að vekja Hamsun og konu
hans af værum hlundi. Er þeir
komu á ákvörðunarstaðinn var
garðshlið gistihússins sem hjón-
in bjuggu i, lokað. Dyrabjalla
fyi’irfanst engin og vinirnir áttu
ekki annars úrkostar en klifra
yfir garðinn og guða á einhvem
gluggann. Þegar þeir voru að
lclifra yfir vegginn, kom lög-
regluþjónn hlaupandi og tók þó
í yfirheyrslu. En báðir vinirnir
voru heppnir, því vörður rétt-
lætisins talaði ekki aðeins
prýðilega sænsku, heldur kom
j>að og upp úr kafinu að liann
var ákafur dáandi Hamsun’s,
og þar af leiðandi slóst liann i
för með báðum skáldunum.
Þremenningarnir guðuðu á einn
gluggann og innan stundar
heyrðu þeir að einhver spurði
ragnandi og í svefnórunum
hverjir væru að ónáða sig. Þeg-
ar þeir sögðust vera þrír saman,
allir dáendur lrins norska rit-
höfundar og erindið væri að
hjóða lionum „einn lítinn“ og
mega spjalla við hann nokkur
orð, j)á varð Hamsun vingjarn-
legri á svipinn og bauð jreim
inn. Yfir nokkurum glösum af
rommhlöndu, spanst vinátta á
þessari skömmu næturstund, og
jressi vinátta rnilli Hamsun’s og
Engström’s hefir nú varað i 40
lár.
Þegar Hamsun á yngri árum
sínum var að leita sér að at-
vinnu í Ameríku, komst liann
að sem ökumaður á áætlunar-
ferðavagni í Old Halsted Street
í Chigago. Þá voru ekki neinir
áætlunarbílar og ekki rafknún-
ir sporvagnar til, heldur að eins
stórir lrestvagnar, og jrað var
einn slíkur sem Hamsun varð
að stjórna. Hestarnir hafa vafa-
laust ekki jrurft að kvarta und-
an illri nreðferð á sér þann tínr-
ann sem þeir voru i höndunr
norska sérvitringsins, því Iiann
gaf þeinr af sínu eigin brauði,
og jregar rigndi fór lrann úr
kápu sinni og breiddi hana yfir
* klárana. En farjregarnir voru
siður ánægðir. Því ökumaður-
inn var svo niðursokkinn í að
lesa vasaútgáfu af ritum Euri-
pidesar að hanri gleynrdi venju-
lega viðkonrustöðunum enda
leið elvki á löngu áður en liann
var rekinn úr vinnunni.
Fiáeinum árunr seinna jregar
Hanrsun var orðinn kunnur fyr-
ir ritstörf hæði á Norðurlönd-
unr og eins i Þýskalandi en nreð
öllu óþektur í Frakklandi, birt-
ist í Parisarblaðinu „Revue
Bleue“ eftirfarandi klausa: —
„Einn sérvitrasti rithöfundur
Noregs er langar að komast til
Parísarborgar og stunda þar
frönskunám unr skeið, en hefir
hinsvegar ekki efni á að borga
dvalarkostnaðinn, óskar eftir
atvinnu, lielst senr innanbúðar-
maður i verslun, en í versta til-
felli sem j)jónn í stóru veitinga-
húsi. — Slík atvinna er ekki
nein nýung fyrir Hamsun,“
hætir blaðið síðan við, „þvi
hann er alvanur allskonar
vinnu frá jrvi hann dvaldi í
Ameriku.“ — Ef hinunr áttræða
Nóhelsverðlaunahöfundi dytti i
hug að skreppa nú til Parísar-
borgar myndu blöðin sennilega
skrifa um liann í öðrum tón en
jrau gerðu jrá.
Unr margra ára skeið hefir
Hanrsun lifað í hlédrægri ein-
veru á búgarði sínum Nörholnr-
ten í Suður-Noregi, ekki langt
frá Grinrstad, þar sem Ibsen
átti heinra á hinum ógæfu-
sönru æskuárum sínunr. Hanr-
sun unrgengst fátt manna ann-
að en fjölskyldu sína, enda er
hann einræmr í þáttunr. Seinni
kona lrans, Marie Hamsun, er
kumrur rithöfundur, sonur
lrans, Alrid, er hlaðamaður,
annar sonur lrairs, Tore, er
verkfræðingur, Ellinor dóttir
lrans er kvikmyndaleikari, eir
yngri dóttir hans, Cecilia, er
listnrálari. Þessi börn, serrr eitt
sinn voru lifið og sáhn á heinr-
ili Harrrsuns á Nörlrolmen, eru
rrú öll orðin fleyg og sjást
sjaldan jrar lreinra. Lífið er fá-
breytt og Hamsun er einnrana,
en lrann er eklti nógu einnrana
á heinrili sínu, þvi hann hefir
látið hyggja sérstakt hús úti í
skógi og þar situr lranrr, stund-
um dag og nótt, niðursokkinn
i bækur shrar og hugsanir.
Hanrsun dvelur í útlrýsi sinu
oftar að nóttu en degi, jrvi lrann
getur að eins starfað að nætur-
lagi. Og vegna sérvisku sinnar
eða vanafestu, þá heldur hann
KNUT HAMSUN.
við ýnrsunr venjum og lnáttum
er hann vandi sig á i fátækt
æskuáranna. Hann getur t. a.
nr. ekki skrifað við rafmagns-
ljós vegna jress að harrn var
vanur kertaljósi á æskuárun-
unr. „Stundunr skrifa eg lika i
algerðu nryrkri, jrað senr nrér
kenrur til lrugar að næturlagi,
en að nóttu til er andi rninn
frjóastur," segir Hanrsun ein-
hverstaðar. Daginn eftir stautar
lrann sig svo franr úr jrví sém
lramr skrifar i nryrkrinu, lag-
færir jrað og raðar því niður.
Upp á siðkastið hefir lröfund-
ur „Pan’s“ átt erfitt nreð rit-
störf. Hann hefir hvorki getað
vanið sig a ritvél nó skrifara.
Hann er svo skjálfhentur i
hægri hendinni að lronunr er
jrvi senr rræst ómögulegt að
skrifa nenra jrvi að eins að stýra
lrægri hendinni nreð jreirri
vinstri, og jrað tefur nrjög fyrir
skrifunr lrans. En j)ótt Hanrsun
skrifi i nryrkri og jrótt hann eigi
erfitt með að skrifa, svo skjálf-
lrentur senr lrantr er, jrá gætir
jress jró ekki í skrifum Irans,
jrví svo jrróttnrikill er still lrans
og persónurnar lifandi.
Það eru liðin rétt fimmtíu ár
síðan að skáldsagan „Sult“ kom
út, er síðar gerði Knut Hanrsun
að heimsþektum höfundi. í
sambandi við jrað má geta frá-
sagnar danska ritlröfundarins
Edvard Brandes, er jrá var að-
alritstjóri „Politiken“, og lrann
taldi víxilverkan nrilli lröfund-
ar og lrólcar, lifs og skáldskap-
ar. Brandes segir svo frá, að á
skrifstofuna til shr hafi konrið
ungur nraður nreð handrit af
sögu, senr var of löng sem smá-
saga en of stutt senr franrhalds-
saga í Politiken. Þó Brandes
væri sjálfur ekki bókaútgefandi
og lrefði heldur ekki not fyrir
söguna í blaðið, gat hann samt
ekki neitað höfundinum um að
athuga lrana, er hann leit fram-
an í liann og sá lrið skæra og
skarplega augnaráð undir
jrungunr brúnunum. Jafnvel