Vísir Sunnudagsblað - 04.08.1940, Blaðsíða 1

STO KKSE YRÁRFÉL AGIÐ

4*
t
^/// ^
/f*rC' yVW^,
Bp- '/tr&M C'É&pá*-
GfZtcÍfJ^'ny:
Rithandir stjórn- (jLpJJJi s
ar og deildarstj. á
il
/
fundi í Hala 15.
maí 1894.
EFTIR
A. J. JOHNSON,
BANKAFÉHIRÐIR.
FYRSTU drög til félags-
myndunar um verslunar-
mál á Suðurlandsundirlendinu
munu hafa verið gerð fyrir rúm-
lega hálfri öld. Árið 1887 var
Árnesingafélagið stofnað að
Húsatóftum á Skeiðum. Fyrir
stofnun þess gengust þeir: Séra
Magnús Helgason á Torfastöð-
um (síðar skólastjóri), Gunn-
laugur Þorsteinsson bóndi á-
Kiðabergi, og Skúli Þorvarðar-
son frv. alþm. á Berghyl. Höfðu
þeir skrifast á við Torfa í Ólafs-
dal, og Benedikt á AuðnUm, og
fengið lijá þeim upplýsingar og
leiðheiningar um slíkan félags-
skap. Félag þetta náði aðallega
til efri hluta Árnessýslu. Yar
liver hreppur deild fyrir sig. Fé-
lagið var pöntunarfélag ein-
göngu, og verslaði við L. Zöllner
i Newcastle.
Vörur félagsins voru settar á
land í Reykjavík, og þangað
urðu félagsmenn að sækja þær.
Það ákvæði var i lögum þessa
félags, að enginn meðlimur þess
mátti skulda á nýári, og ætluð-
ust forgöngumennirnir til að
því væri stranglega framfvlgt
hvernig sem það liefir gengið.
Þetta félag fæddi brátt af sér
annað verslunarfélag, Stokks-
eyrarfélagið, sem var einnig
pöntunarfélag, en miklu stærra
og viðtækara, því það náði yfir
Þórður Guðmundsson, Hala.
meginhlutann af Árnessýslu,
Rangárvallasýslu alla ogVestur,
Skaftafellssýslu austur í Slcaft-
ártungu. Með stofnun þessa fé-
lags mun Árnesingafélagið hafa
liðið undir lolc að mestu leyti, a.
m. k. í bili.
Forgöngumenn að stofnun
Stokkseyi’arfélagsins voru: Séra
Jón Steingi’ímsson i Gaulverja-
lxæ, Páll Bi’iem sýslumaður
Rangæinga, og Þórður Guð-
mundsson hreppstjóri i Hala.*)
*
*) Séra Jón Steingrímsson var
sonur Steingrims bónda Grímsson-
ar á Grímsstööum í Reykholts-
dal, og var fæddur þar 18. júní
1862. Hann varö prestur í Gaul-
verjabæ 1887, og andaðist þar 20.
maí 1891, aðeins 29 ára gamall, en
þaö var 5 dögum eftir stofnfund
Stokkseyrarfélagisns, svo þaö var
ekki aö undra, þó hann gæti ekki
mætt á honum. Séra Jón haföi ver-
iB gáfumaöur mikill, og rnanna lík-
legastur til aö veröa einn af at-
hafnamestu og merkustu mönnum
þjóöarinnar. PáU Briem var mjög
þjóðkunnur maður, einn af hinurn
mörgu sonum Eggerts Briem
sýslum. á Espihóli í Eyjafirði, og
fæddur á Espihóli 19. okt. 1856 (d.
17- des. 1904). Hann var fyrir-
ferðarmestur af bræörum sínum,
fluggáfaöur, snjall í ræðu og riti,
og lét flest þjóöfélagsmál til sín
taka. Meöan hann var sýslumaður
í Rangárþingi (1890—1894), bjó
hann allstóru Ixúi á Árbæ í Holt-
um. Þórður Guðmundsson var
bóndasonur úr Efri Holtum, fædd-
ur aö Kvíarholti 28. okt. 1844.
Andaöist í Hala 5. apríl 1922. Á
yngri árum átti hann við þröngan
kost að bú,a, síðar var hann í
vinnumensku um mörg ár og fékk
í kaup 32 krónur um árið. En með
hyggindum, dugnaði og óbilandi
trausti á sjálfum sér, samfara
góðri greind, hóf hann sig vegs
og virðingar. Hann mentaði sig
að ÖIlu leyti sjálfur; lærði t. d. að
skrifa á þann hátt, að hann skar
sér penna úr fulglafjöðrum og
notaði kláfsblóð fyrir blek. Svo
vel ruddi hann sér braut, að hon-
um voru falin öll helstu trúnað-
arstörf í hrepps- og sýslufélagi.
Hann var alþingismaður, hrepp-
stjóri, hreppsnefndaroddviti,
sýslunefndarmaður, safnaðarfull-
Af fundargeröahók Stokks-
eyrarfélagsins er svo að sjá, sem
fyrsti fundur þess, þ. e. stofn-
fundurinn hafi vei’ið haldinn að
Sandhólaferju i Ásahreppi 15.
mai 1891. En undirbúnings-
fundur mun liafa verið haldinn
veturinn áður að Gaulverjabæ.
I fyrstu fundargei’ðinni -—
sem er rituð af hinum annálaða
skrifara Jóni G. Sigurðssyni
sýsluskrifara hjá Páli Briem,
síðar hónda i Þjóðólfshaga, þá
hæjarfógetaritara í Reykjavík,
en síðast bónda á Hofgörðum í
Staðarsveit — er frá því skýrt,
að á fundinum liafi mætt eftir-
taldir deildarstjói-ar fyrir þessar
félagsdeildir:
Skeiðadeild, Jón Jónsson
(Skeiðháholti), Villingaholts-
deild, Halldór Bjarnason (Hró-
arsholti), Sandvíkurdeild, Sig-
urður Þorsteinsson (Flóagafli),
Stokkseyrardeild, ívar Sigurðs-
son (Stokkseyri), Holtamanna-
deild, Þórður Guðmundsson
(Hala), Rangárvalladeild, Tóm-
as Böðvai'sson (Reyðarvatni),
Fljótshlíðardeild, Arnþór Ein-
ax-sson (Teigi) og Vestur-Land-
eyjadeild, Kjartan Ólafsson
(Þúfu). En á fundinn lxafi vant-
að deildarstjóra fyrir Gnúp-
trúi, — og um 20 ár formaður fyr-
ir einu stærsta verslunarfélagi
landsins á þeirri tíð. Nafn Þórðar í
Hala verður ekki aðeins ritað á
söguspjöld Rangárþings, sem hér-
aðshöfðingja, heldur einnig á
söguspjöld Sunnlendingafjórð-
ungs.
vei’jadeild (Iiolbein Eiríksson
Mástungum), Landmanna-
deild, (Eyjólf Guðmundsson
Hvammi), Hvolsdeild (Jón
Árnason, Garðsauka), Austur-
Landeyjadeild (Einar Árnason,
Miðey) og Gaulvei’jabæjardeild
(séi’a Jón Steingx’ímsson?).
Af (bráðabirgða?) stjórn fé-
lagsins mætti aðeins einn, Þórð-
ur í Hala, en hinir tveir eru sagð-
ir foi’fallaðir, Páll Briem sýslu-
maður vegna emhættisanna, en
séra Jón Steingi’ímsson vegna
veikinda.
Á stofnfuixdinum voru sam-
þykt lög fyrir félagið. Fremur
eru þau ófullkomin. T. d. er ekki
i þeim getið um livert sé nafn fé-
lagsins, eða hver sé tilgangur
þess. Fyrsta grein laganna segir
aðeins: „Uppskipunarstöð fé-
lagsins skal vera Stokkseyi’i í
Árnessýslu.“ „Stjórnarnefnd“,þ.
e. stjórn félagsins, átti að fá laun
sin greidd eftir sundurliðuðum
reikningi, er aðalfundur sam-
þykti, en deildarstjórar áttu að
fá í laun 2% af reikningsnpphæð
„deildar þeirrar er hann stýrir“.
Páll Briem amtmaður.