Vísir Sunnudagsblað - 04.08.1940, Qupperneq 7

VÍSIR SUNNUDAGSBLAÐ
7
Suðurskautslöndin.
R. Byrd, aðniíráll, telur að þau hafi
áður verið í hitabelti.
Byrd ciðmíráll dualdi ekki sjálfur með öðrum
leiðangursmönnum í Litlu-Ameríku í vetur, en
leiðangur, sem hann undirbjó og stjórnar úr fjar-
lægð, hefir dvalið þar syðra síðan í desember síð-
astl. Leiðangurinn tók sér vetursetu á tveim stöð-
um, og þegar búið var að koma öllum mönnum
og tækjum upp á ísröndina, fór Byrd til Chile.
Blöð þar áttu tal við hann, og fer liér á eftir
grein, sem eitt þeirra birti.
Ricliard E. Byrd, aSmíráll, ræðir viÖ Pedro Aguierre Cerda, for.seta, í
Santiago í Chile. Cerda er mjög áhugas. um heimsskautarannsóknir. —
„Þegar eg fór fyrstu för mina
til Suðurskautslandanna“, sagði
Byrd, „varð mér Ijóst, að þar
stóð yfir isöld, sem var að líða.
Á hverju ári hörfar isinn und-
an. íshettan á pólnum bráðnar
hægt og sígandi, þótt hún sé
ennþá um 5000 fet á þykt á
pólnum, en um eitt til fjögur
þúsund fet á þykt með strönd-
um fram.
ekki fengið mig til þess,“ svaraði
hún kyrlátlega.
„Kemur ekki að sök,“ mælti
hann yfirlætislega. „Eg hefi
unnið verkið. Morðvargurinn er
dauður og nú látum %dð liann
liggja hérna inni hjá þér um
stund, meðan við erum að sálga
hinum Norðmönnunum!“
„Flath,“ sagði hún með lágri
blíðri röddu. „Þú ert heitur og i
aistu skapi.“ Hún lyfti bilcarn-
um og rétti honum hann.
„Drektu þetta. — Það mun róa
þig-“
Hann hló við. — „Er þetta
„Sjafnardrykkurinn“!“ sagði
hann háðslega. „Eg man ekki
betur en að við kölluðum hann
jólaöl lieima ó írlandi! Það er
nú orðið nokkuð langt siðan eg
smakkaði það.“
Hún horfði á liann með hálf-
luktum augum, meðan hann
tæmdi bikarinn. — „Ást þína
mun drykkur þessi lækna,“
sagði hún mildum rómi. „Þú
þekkir, flath, eið ættar minnar:
Hvern þann er að bana verður
ættingja vorum eða ástvini,
munum vér og deyða!“
Hann kiptist við og leit á hana
æðisfyltum augum. — „Svarti
skógardjöfull —“ hrópaði hann,
en lauk aldrei við setninguna.
Hann stóð um kvöld við kofami
nár og hneig niður á gólfið.
Krampateygjur fóru um líkama
hans. Svo bráði af honum eitt
augnablik, hann bosti til hennar
og mælti:
„Vertu sæl, Dwina. Eg elskaði
þig. — En þetta er ágætt. Eg
dey, en hann, rauðhærði ræning-
inn, fær þig ekki heldur!“
Við fundum samianir fyrir
þvi, að á liðnum öldum liafa
ísalögin verið ennþá meiri og
það er ekki óhugsandi, að Suð-
urskautið geti, er fram liða
stundir, orðið hyggilegt aftur,
ef engin ný ísöld kemur. En
auðvitað myndi það taka milj-
ónir ára. Eg lield einnig, að
veðurfarið í Chile og Argentínu
sé lieldur að hlýna. Fjárliirðar í
Suður-Cliile liafa látið svo um
mælt við mig, að is og snjór sé
nú minni í fjöllunum, en fyrir
mannsaldri. Eftir því sem ísinn
liörfar undan við Suðurskaut-
ið, hækkar meðalhitinn smám
saman, og Humboldt-straumur-
inn verður e. t. v. hlýrri. (Hum-
boldt-straumurinn temprar veð-
urfarið í hitaheltishéruðum
Chile og Peru.)
í Palmerslandi, sem breskir
jarðfræðingar kalla altaf
Grahamsland, enda þótt Palmer
hafi fundið það fyrst, fundum
við botnfrosið stöðuvatn, sem
okkur reiknaðist til að hefði
frosið fyrir 10—20.000 árum.
Visindamennirnir okkar athug-
uðu ísmola úr vatninu og fundu
í honum frosnar smá-lífverur.
Þegar ísinn var hræddur vökn-
uðu þær til lífs og voru hinar
sprækustu.
Það er svo kalt í Suðurskauts-
löndunum, að það er erfitt
að gefa mönnum hugmynd um
þvilikan reginkulda. í einum af
leiðangrum mínum var alt að
-4- 64° C. í veðurathugana-
skúrnum minum. Bakteríur
geta ekki lifað í þeim kulda.
Meðlimir leiðangursins fengu
aldrei kvef eða influensu, nema
þegar skip leiðangurins komu
og höfðu þá lifandi bakteríur
innanborðs. Að mínu áliti sann-
ar þetta, að kvef orsakist af
bakteríu. Einn leiðangursmann-
anna liafði þjáðst mjög af
astlnna og hafði lést svo, að
hann vóg aðeins 125 pund. I
Suðurskautslöndunum þyngdist
hann um 45 pund og læknaðist.
Síðan liefir hann dvalið sex ár
í Bandaríkjunum og aldrei kent
hins gamla meins.
Andardráttur manns frýs á
augabragði og liávaðinn er eins
og skip hleypi út gufu. Það er
miklu kaldara en á Norður-
skautinu. Meðan eg var þar, bjó
eg einu sinni í Eskimóaþorpi,
sem var ekki 1100 km. frá póln-
um. Jafnvel að vetrarlagi sjást
moskusuxar, sem eru Norður-
skautsdýr, mjög norðarlega. Á
sumrin, þegar Jiilinn er að jafn-
aði nokkur stig fyrir ofan frost-
mark, vex gras og blóm nyrst
á Grænlandi. Þar eru líka refir,
úlfar, hérar og allfjölskrúðugt
fuglalif.
Á hinn bóginn sést livergi
stingandi strá innan 1600 km.
frá Suðurskautinu og einu dýr-
in, sem þar dvelja að staðaldri,
eru mörgæsirnar, sem, verpa og
unga út eggjum sínum um nótt-
ina — sex mánaða langa —
með því að láta þau liggja á fót-
um sínum. Á sumrin koma
þarna hvalir, sæljón og selir.
Fiskur er í sjónum, en þótt við
höfum fundið hann í maga
mörgæsanna, hefir reynst ó-
mögulegt að veiða hann á færi.
Það er reginkuldinn á Suður-
skautinu, sem orsakar tempr-
aða loftslagið í S.Argentínu,
Chile og Peru. Ilann gerir Pata-
goniu og hafið umhverfis
Hornið að einhverjum hráslaga-
legustu stöðum á hnettinum, í
samanburði við þau svæði á
norðurhveli jarðar, sem eru á
sömu breiddargráðum, t.d. Nor-
eg og Alaska. En ef sjórinn lilýj-
aði ekki loftslagið, myndi það
vera enn kaldara.
Það, sem sannar að Suður-
skautslöndin voru einu sinni í
hitabelti, er að við fundum í
fyrri leiðangri steinrunnin tré,
þótt enn sé ekki að fullu rann-
sakað, hvaða tré er um að ræða.
Auk þess fundum við steinrunn-
in trjáblöð. Það er mögulegt,
að hægt sé að finna dýraleifar
í jörðinni undir ísnum, ef hægt
væri að eyða tima og fé í að
grafa niður úr íslaginu. Við
sprengdum með dynamiti á
nokkurum stöðum og urðum
varir við kol. Þau fundust m. a.
á yfirborðinu á fjallatindunum,
en gæðin voru litil. Eins og nú
standa sakir hafa kolin enga
viðskiftaþýðingu, vegna þess,
hve erfitt er að vinna þau og
langt þarf að flytja þau, en þau
koma kannske í góðar þarfir,
þegar aðrar birgðir verða upp-
étnar, enda þótt víst megi telja,
að þá verði komið eitthvað nýtt
eldsneyti á markaðinn.
I fjalllendunum fundum
við einnig kopar, silfur og blý.
Þar uppi er mosinn eini gróð-
urinn.
Meðal þeirra 22ja vísinda-
greina, sem eiga fulltrúa í leið-
angrinum er einn frá þeirri
deild Carnegie-stofnunarinnar,
sem rannsakar segulmagn. Á
hestu landabréfum er syðra
segulskautið á fjórum mismun-
andi stöðum. Við fundum það á
fimta staðnum. Það er ómögu-
legt að segja, hvort segulskaut-
ið snýst um landfræðilega
skautið, eða hefir einhverja
óreglulega braut. Er það af þvi,
að rannsóknir fara fram með
of miklu millibili, til þess að
liægt sé að draga neinar örugg-
ar ályktanir af þeim.
Leiðangurinn hefir safnað
ýmsum merkilegum gögnum
fyrir veðurfræði. Suðurskautið
er eitt vindasamasta svæði á
linettinum, en þó er Margaret-
flói í Litlu-Ameriku (þar sem
leiðangurinn hafði aðalbækistöð
sina) tiltölulega skjólgóður.
Sir Douglas Mawson, hinn
frægi ástralski vísindamaður,
liefir rannsakað vindhraðann í
samtals tvö ár og hann var að
jafnaði 80 km. á klst. — en
komst upp í 320 km. á klst. I