Vísir Sunnudagsblað - 20.04.1941, Síða 1

Mannskaðinn á Sporði 2. des. 1892
Vér sjáuin niargt er sögu vindar
blása
og sveifla myndum liennar líkt
og reyk. —
1 E. H.
—o—
1. Bak við árin.
Þegar litið er yfir takmörkin
sem aðskilja fortíð og nútíð,
lcoma liðnu atburðirnir fram í
sinni raunverulegu mynd, en
mismunandi skýrir, er stafar
bæði af mismunandi fjarlægð,
og ekki sízt af því hvað þeir
hafa markast mismunandi fast
á minnisspjöldin.
Athurður sá, sem liér verður
skýrt frá, er nú nær hálfrar ald-
ar gamall, og margir af þeim,
sem við hann voru riðnir, horfn-
ir hurt af leikvelli lifsins, og af
pþkur ferðafélögum, er eg einn
eftir. —
Fyrir mörgum árum ritaði
eg frásögn af atburði þessum,
er hún allmikið lengri en sú,
sem liér birtist, rakti nokkuð
ættir o. fk, er þótti of langt að
birta i Sunnudagsblaðinu. Það
umrædda handrit er nú varð-
veitt í Landsbókasafninu. Fyrir
stuttu barst mér í hendur afrit
úr minnisblöðum Jóns L. Hans-
sonar frá Þóreyjargnúpi. Eins
og séð verður, kemur hánn
mikið við ])essa frásögu. Eftir
að eg hafði borið saman frá-
sögu bans við handrit mitt’, og
fundið að í öllum aðalatriðum
bar saman frásögnum, afréð eg
að rita um þetta að nýju, — en
mjög stutt — byggt á nefndum
heimildum. —-
Slys þetta mun það síðasta á
19. öld í Húnaþingi, er stafaði
af hinum ægilegu hamviðrum
Norðurlandsins.
Sýnir frásögn þessi meðal
annars við hverl ofurefli var
að eiga og ennfremur lijálp-
arlund, Iiarðfengi og ralvísi
Jóns sál. IJanssonar.
2. Tildrög ferðar minnar vestur.
Um haustið 1892, seinl í nóv-
embermánuði, komu þeir bænd-
urnir Þorgrímur Jónatansson á
Eítlr Þoristeiii Konráðsson:
Kárastöðum og nágranni lians,
Stefán Þorsteinsson í Gröf á
Vatnsnesi kynnisferð auslur i
Vatnsdal. Þorgrímur var ætt-
aður frá Marðarnúpi og hafði
ekki komið í dalinn til fjölda
ára.
Stefán var móðurbróðir minn
og kom austur að Haukagili að
finna systur sína. Seinni lduta
nóvembermánaðar hafði tiðin
veiáð umhleypingasöm, oft
sunnan suðvestan, en smá hljóp
í norður með harðviðrum og
frosti.
Mýrar við Hrútafjörð voru þá
í eigu okkar mæðginanna á
Haukagili, en byggingarráð og
umsjá þeirra í höndum frænda
okkar Páls Leví á Heggslöðum.
Arar því afráðið, að þegar þeir
bændurnir af Vatnsnesinu færu
vestur, að eg færi með þeim að
gegna ýmsum erindum vegna
Mýra o. fl.
Að morgni fimtudagsins 1.
desember lögðum við þremenn-
ingarnir upp frá Haukagili i
liægum útsynningi. Sóttist okk-
ur seint ferðin út dalinn. Þurftu
þeir víða að koma, einkum varð
viðdvölin alllöng á Kornsá,
liöfðu þeir ýms erindi við Lár-
us Blöndal sýslumann. Var
heimili þeirra hjóna alþekkt
fyrir höfðingsskap og risnu.
Eru mér minnisstæð ummæli
Þorgríms er við gengum út
túnið á Kornsá. „Væru mörg
heimili á landi ökkar á borð við
Kornsárlieimilið yrði bjartara
yfir lífinu en almennt er.“
í rökkurbyrjun lögðum við á
hálsinn upp frá Helgavatni, og
náðum seint um kvöldið að
Jörfa í Vatnsdal. Þar bjó þá
Helgi Bjarnason og frændkona
okkar Stefáns, Guðbjörg Ara-
dóttir frá Bergsstöðum á Vatns-
nesi. Helgi var fróður og kunni
frá mörgu að segja. Hafði hann
byggl upp Jörfann, ræktað og
sléltað prýðilegt tún. — Var
setið við samræður langt fram
á nótt. —
/
3. Úr minnisblöðum Jóns L.
Hanssonar.
Snenuna i nóvembermánuði
gerði ákaflega snöggt áhlaup, og
fennti fé víða. Eg var einn þeirra
er þá leitaði fjár, og kom ekki
lieiin fvrr en um háttatima.
Vantaði mig þá lti kindur. Dag-
inn eftir hélt eg leitinni áfram
með vinnumanni mínum er
Sigurjón hét. (Sigurjón var son-
ur Hallgríms í Meðalheimi bróð-
ir Ilallgrims sál. í Hvannni. Sig-
urjón er enn á lífi. — Þ. K.).
Leitaði Sigurjón fram um
Bessaborg og út um Sporðs-
hús og átti að leita alla Sporðs-
tunguna. En þegar liann kom
út að Miðdegishól — þar eru
stórir steinar — þá fann liann
kvenmann, er orðið liafði úti
daginn áður. Sigurjón fór í
Sporð og bað Jón bónda Gunn-
arsson að hjálpa sér til að
lcoma líkinu þarigað heim. En
er Margrét kona Jóns heyrði
þetta lagðist liún með gráti upp
í rúm. Þorði Jón þvi elcki að
flytja líkið þangað lieim, því
kona hans var veikluð. Fluttu
þeir likið í Selás í kofa utan við
bæinn. Kvenmaður þessi hét
Anna og var Guðmundsdóttir.
Hafði liún ætlað í Vatnshól en
orðið þarna úli.
Þetta var á miðvikudag....
4. Frá Jörfa að Sporði.
Föstudaginn 2. desember
komumst við ekki fyrr en seint
af stað frá Jörfa. Veður var milt
en útlit mjög tvísýnt. Hlóð nið-
ur fönn úr logni; sá mjög litið.
Héldum við fram Víðidalinn
sem leið liggur, en eftir að við
komum yfir Víðidalsá óx fann-
koman, svo lognfönnin tók
okkur fyllilega i miðjan legg.
Við lögðum á Björgin; samræð-
ur urðu litlar, sem einhver ör-
lagaþungi lægi yfir okkur.
Elckert sást út fyrir veginn, en í
logninu barst til olckar hið
þunga brimhljóð norðan frá
söndunum. Við héldum áfram
án þess að mæla orð, en þegar
kom á há Selásinn stönzuðum
við, athuguðum útlitið og
ræddum um hvað gera skyldi
— eða haga ferðalaginu. Var þá
ögn bjartara — minna kafald
en koldimmur allt i kring. 1
norðri sáust smá skafhríðar
rokur, er þyrluðust hátt i loft
upp, og æsings brimhljóð í
norðri — frá hafinu.
Ræddu þeir eldri mennirnir
um hve lagt skyldi á Miðfjarð-
arháls, en af þvi að þeir töldu
víst að eftir stutta stund myndi
komin ‘svarta liríð, afréðu þeir
að reyna að ná Sporði, sem var
skammt vestar, og var Þor-
grími falin forystan, bæði vegna
þess að hann var þrautkunnug-
ur, hafði búið í Sporði og þess
utan alþekktur að gætni og for-
sjélni. Var nú lagl ofan vega-
sneiðingana í Selásnum, að ]jví
leyti sem þeim varð fylgt, en
vart vorurn við komnir ofan i þá
miðja er fyrsta hríðagusan
kom, og svo hver af annari.
Veðurliæðin óx með hraða, svo
fljótlega gátum við ekki staðið
uppréttir. Vindstaðan á hlið og
ætlaði hríðin alveg að kæfa
okkur. Tók Þorgrimur það ráð
að hann hafði snadristaug á
ínillum okkar, skreið sjálfur á
undan, en við á eftir, því engin
leið var að ganga — því komið
var fárviðri.
Loks stanzaði Þorgrímur allt
í einu, fundum við að eitthað
þverhnípt var fyrir framan oklt-
ur, er líktist vallargarði, fórum
]iví að reyna að komast yfir
hann, en urðum þess þá vísari,
að þetta muni liallandi liúsþak,
fórum ofan og skriðum með-
fram veggnum, að leita dyra, er
við fundum fljótlega. Stóðu
þær opnar, og mikið fennt inn
í húsið. Lofuðum við guð fyrir
að hafa náð húsaskjóli. Rifum
við fönnina með liöndum og
fótum frá hurðinni til að koma
henni aftur. Þetta reyndist fjár-
hús, en tómt. Taldi Þorgrímur
það myndi svo kallað Hólhús
syðst í túninu, og myndi bæjar