Vísir Sunnudagsblað - 23.11.1941, Side 2
2
VlSIR SUNNUDAGSBLAB
hrafnategundir o. s. frv. Skarfar
eru i Kina tamdir til að veiða
fiska. Á ám og stöðuvötnum
má sjá mestu mergð af flekum,
J^ar sém skarfai' eru eingöngu
notaðir til fiskveiða,
Fjöldi manna stundar fisk-
veiðar i Kína, en veiðarnar
raunu víðast reknar enn með
fornum hætti. Veiðivélar Ev-
rópu er ekki komnar enn til
sögunnar. Fiskategundiriiar
eru margar óþekktar hér, en
aðrar afbrigðilegar, þótt þær sé
hér þekktar, svo sem markríll,
síld, koli, hákarl, skata, fjöldi af
karfategundum o. s. frv. I vötn-
um veiðast álar, aborri o. fl.
Silungar er aðeins til nyrzt í
Kína.
Af skriðdýrum er mikil
gnægð í Kína, einkum þó í Suð-
ur-Kína. Þar eru t. d. kyrki- og
eiturslöngur, skjaldbökur,
gekkó og froskar, krókódílar
og salamöndrur.
Af skoi'kvikindum er einnig
mesti sægur, og ætla eg að
sleppa þvi að tala um þau.
Efnað fólk í Kína hefir oft
uppáhaldsfugla eða uppáhalds-
dýr, svo sem kanarífugla, páfa-
gauka, lævirkja, akurhænur eða
apa sér til gamans. En allur al-
menningur hefir hunda, ketti og
áburðardýr, úlfalda í Norður-
Iíína, hesta og múlasna i Mið-
og Suður-Kína. Kínverskir
bændur nota vísunda og kýr til
að plægja akra sína. Kýr eru
Jítið eða eklci hafðar til mjólk-
ur. Önnur helztu liúsdýr Kin-
vei'ja eru svin og alifuglar.
Hestar eru hafðir lielzt til reið-
ar.
Á sumrin hafa margir engi-
sprettur sér til gamans, til að
hlusta á tístið i þeim. Þegar
hausta tekur, er það almenn
skemmtun, að sjá „cricket“-at.
„Giickei“ er svart skorlvvikindi
um 2% cm. á lengd, er hoppar
eins og froslíur og tístir. Tveir
„cricketar“ eru látnir í leir-
krukku. Þegar þeir mætast,
lenda þeir undir eins í harðasta
bardaga. Bardaginn stendur
yfir í fimm mínútur. Að leiks-
lokum tístir sigurvegarinn, en
liinn sigraði hverfur af leiksvið-
inu mjög niðurlútur. Eigandinn
fær oft míkið fé, því að þeir eru
‘liafðir til veðmála eins og hestar
á Vesturlöndum.
Dýrarannsókn á vísindalegan
liátt, hefir verið tekin upp eftir
liætti Vesturlandaþjóða;' og er
ekki eldri en frá miðri síðustu
öld. Gömul kínversk dýrafræði,
„Sahn-Hæ King“ eða „ldassilc
fjalla og sjávar“, fjallar mest
um skrímsli eða einkennilegar
skepnur, sem hvergi finnast
nema í landi ímyndunarinnar.
Ef sagt er, að maður sé að fara
með „Salm-Hæ King“ er átt við,
að hann hafi gefið liugarfluginu
lausan tauminn.
SAGA.
Kinverjar eiju elzta lifandi
menningarþjóð lieimsins með
órofna menningUi Aðrar merkar
menningarþjóðii' liafa risið upp,
blómgazt, hnignað og að end-
ingu Jiðið undir Jok. Af öJJum
þessum samferðaþjóðum eru
Iíínverjar einir eftir. Þeir eru
eklci að eins eizta menningar-
þjóð Jieimsins, heldur Jiafa þeir
gert sig að f jölmennustu menn-
ingar-þjóð jarðarinnar, og það
eru engar líkur til, að aðrir koin-
ist fram úr þeim. Alveldi liim-
insins Iiefir ekki gefið neinni
sérstala'i þjóð eignarbréf fyrir
jarðarhnettinum, Jieldur sér-
hverri þeirri þjóð, sem vill vaxa
og fjölga og breiðast út og Iiag-
nýta sér gagn og gæði jarðar-
innar.
Að þvi er fornsagnirnar
Iierma, voru forfeður Kínverja
hirðingjar i þeim hluta Gulár-
dals, þar sem sú á rennur um
fyllcið Siensi. Þaðan breiddust
þeir út um Gulársléttuna austur
að hafi. Svo tóku þeir sér fasta
bústaði og komu á öflugri þjóð-
félagsskipun.
Fyrsta tímabil i sögu þeirra er
goðsögulegt og liefst með Hú-
ong-ti lceisara 2697 f. K. (Elztu
skjöl, er varðveizt hafa í veröld-
inni, svo að vitað sé, eru frá hér
um bil 250 f. K.) Húong-tí var
vitur og góður konungur. Hann
gerðist forgöngumaður um
hljóðfæraslátt og fagrar listir
og kom skipulagi á tímatalið.
(Kinverjar skipta tímanum í
„hringa“ og er hver þeirra 60
ár; hinn fyrsti byrjar árið 2637
f. K). Húong-tí ákvað mál og
vog og notaði tugakerfi. Hann
Vísundar eru al-
geng áburðardýr
í Kína.
hafði mikinn áhuga á verzlun
og gerði því vegi til samgöngu-
bóta á landi og lét smíða skip,
er sigldu um hin miklu fljót og
höf. Til eru sagnaritarar, sem
líta svo á, að stjórnarár hans
hafi verið glæsilegasta og liag-
stæðasta tímabil í sögu þjóðar-
innar, og þakka ágæti lians og
fyrirmynd hið siðara veldi Kina.
Drottning hans hét Leitsu og er
mjög fræg; er talið, að hún hafi
fyrst allra fundið silkiorminn
og alið til nytja.
Tsha hét sonur Húong-tí, er
tók við af lionum, og er hans
lielzt getið vegna þess, að liann
skipaði embættismönnum í
flokka og lét þá klæðast ein-
kennisbúningi, samkvæmt
þeirri skiptingu. Við fráfall
hans varð keisari Tsúenhjó,
Jiróðursonur hans, og er hann
oft kallaður „endurnýjari“ eða
jafnvel „uppliafsmaður stjarn-
fræðinnar“.
Keisararnir Já og Sölin, sem
hafa verið taldir heillaríkustu
stjórnendur um aldirnar, eru á
takmörkum goðsagna og sannra
frásagna. Með eftirmanni þeirra,
Jy, hinum mikla, sem mjög var
lofaður fyrir dugnað og baráttu
gegn flóðinu mikla, hefst liið
fyrsta sannsögulega tímabil.
Sía-timabilið (2205—1766 f.
Kr.). Þetta tímabil hefir einnig
verið kallað „þriggja keisara
tímabilið“ og gullöld Kínverja.
Já var vitur og lærður konung-
ur, og minnast Kínverjar hans
ávallt með mikilli lotningu.
„Ef þegnar mínir svelta,“ sagði
hann, „er það mér að kenna,
og ef þeir brjóta lögin, þá ber
eg einn ábyrgð á því.“ Það er i
frásögur fært, að mn lians daga
var enginn þjófur, svo að dýr-
gripir lágu óhreyfðir á almanna-
færi, og eigi þurfti þá lás eða
loku fyrir dyr að degi né nóttu.
Það var þvi engin furða, þó að
þjóðin klæddist sorgarbúningí
i þrjú ár eftir fráfall hans, og
syrgði liann eins og börn syrgja
föður og móður
Sölin, sem keisari varð eftir
Já, var bæði mikill og vitur.
Það má segja um liann, að liann
hafi verið sinnar gæfu smiður.
Hann var af fátækum ættum,
en vann sér fullkomið traust
fyrir vandlæti, atorku og rétt-
sýni. Hann tók mikinn þátt í
stjórn rikisins með Já um 28
ár, áður en liann var sjálfur
neyddur til að taka við keisara-
tign. Já tók hann fram yfir son
sinn fyrir liæfileika sákir.
Seinna varð Jy keisari, af sömu
ástæðum sem Söhn. Kínverskir
sagnaritarar geta aldrei dáð
þessa göfugu menn nógsamlega.
„Valdhafi, sem vill gæta slcyldu
sinnar og stuðla að því, að þjóð-
in lifi lengi og friðsamlega, ætti
jafnan að gæta þess vandlega,
að lögum landsins sé stranglega
framfylgt“. í þessari setningu
felst stjornvizka þcirra.
Ein hinna síðustu skipana, er
Jy gerði, var bannfæring manns,
er hafði fundið upp áfengan
drykk, gerðan úr grjónum. Þeg-
ar liann bragðaði drykkinn,
sagði hann: „Ó, liversu margt
illt mun leiða af þessum drykk
i Kína! Gerum manninn útlaga,
er bjó hann til, og látum hann
aldrei eiga afturkvæmt“.
Næstu tvö tímabil — Shang
og Tsó — voru frá 1766—1122
og 1122—249 f. K. Á hinu síð-
ara timabilinu voru uppi mestu
heimspekingar Kína: Lá-tsu
(604 f. Kr.), Konfucius (551—
479) og Mencius (372—289).
Á 4. öld f. Kr. jókst vald léns-
ríkjanna, en valdríkisins hnign-
aði að sama skapi-; og 60 árum
áður er síðasti Tsó-keisari sagði
af sér, var forusta Ivínaveldis i
höndum Tsin, sem næsta tíma-
bil er við kennt.
Tsin tímabilið stóð aðeins í
43 ár (249-206), og var þá uppi
merkur keisari, Tsin- Sinn Hú-
ang-tí sem þýðir fyrsti keisar-
inn. Þrenn tiltæki lians eru
nafnkunnust í fornum frásögn-
um: Hann skipti landinu í 36
fylki, lét reisa múrinn mikla og
brenna margt hinna fornu gull-
aldarrita. Á útnorðurlandamær-
um rikisins voru Tartaraþjóð-
flokkar, sem gerðu sífelldar ó-
eirðir, og til þess að verjast
þeim, lét hann reisa kinverska
múrinn eða réttara sagt uppliaf
lians,. sem nær frá 120.° til
100.° austurlengdar og er 1500
enskar milur að lengd. Á 15. öld
var hann endurbættur og lengd-
ur um 300 enskar mílur, svo að
alls er hann á lengd eins og frá