Vísir Sunnudagsblað - 27.09.1942, Blaðsíða 2

2
VÍSIR SUNNUDAGSÖLAl)
. TjaklstæSi á skriðjöklinum.
i'ð niður i hann og gengið um
hann þveran þrem dögum síðar,
að stærð hans varð raunveru-
leiki fyrir okkur. Hér hafði eg
flogið yfir fyrir fjórum árum.
Virtust mér breytingar liafa
orðið mjög miklar síðan þá, en
erfitt er að gera samanburð á
því, sem séð er úr lofti og því,
sem séð er af landi. Breyting-
arnar munu ekki vera eins
mildar og eg hélt í fyrstu.
Það er aukaatriði í lýsingu
þessari, að ó vikurtindi þessum
fundum við matarbirgðir, sem
leiðangur dr. Nielsen Iiafði
skilið þar eftir ásamt bréfi til
leiðangurs prófessor Ahlmanns
og Jóns Eyþórssonar, að hitinn
í vikurhaugnum var um 40°*
í hálfs metra dýpt, og að næsta
dag lágum við um kyrrt i tjald-
inu vegna dimmviðris og að við
mældum dalinn í aðaldráttum
daginn þar á eftir.
Á þriðja degi gerði loks bjart
og stillt veður aftur, og var nú
ætlunin að halda niður í dal-
inn. Gengum við á skíðum með
streng á milli okkar. Þoka skall
á í þá mund er við héldum af
stað. Var fyrst stefnt til aust-
urs, að aústurenda liamrabrún-
arinnar, þar sem hún er hæst.
Þangað voru rúmlega 3 kíló—
metrar frá tjaldstað olckar.
Þrátt fyrir þokuna var þar
margt að sjá. Tveir móbergs-
lcollar standa upp úr hjarninu,
að nokkru huldir vikri. 1 vestri
kollinum er töluverður jarðhiti.
Leggur þar sjóðandi gufu upp
um sprungur í berginu. Hverir
eru þarna ekki stórfenglegir, en
umhverfis gufuaugun hefir þró-
ast nokkur mosagróður og skóf-
* Jóhannes .Áskelsson hefir
síðan upplýst, að á þessum stað
hafi ekki verið jarðhiti 1936, og
þá hafi aðeins blákollurinn á
vikurtindinum náð upp úr
snjónum.
ir. Var þarna eini gróðurinn,
sem við urðum varir við hjá
Grímsvötnum, ef undan er skil-
in myglan, sem komin var i
matvæli Dr. Nielsens. Vestur af
hnúkum þessum voru vikur-
hrannir að stinga kollunum upp
úr snjónum. og var þar alstaðar
nokkur hiti. Höfðu þar myndast
hinir einkennilegustu ishellar
og hvelfingar og tók okkur
langan tíma að skoða öll þau
furðusmíð.
Enn var haldið í austur og síð-
an sveigt til norðurs niður af
rananum niður í dalsmynnið.
Birti nú til og gerði sólskin og
logn og hélzt það veður það sem
eftir var dagsins. Á leiðinni* nið-
ur fórum við hjá miklu „jarð-
falli“ undir hamrabxúninni,
Hafði þar myndast nær því
hringmynduð djúp skál í jökul-
inn og grænleit tjörn var i botni
hennar. Líkur eru á þvi, að
jarðhiti sé þárna undir, þvi skál
þessi sést á myndum, sem tekn-
ar voru 1938 og 1941. Þar sem
gera rná ráð fyrir hreyfingu á
jöklinum á þessum stað og all-
mikilli snjókomu, ætti skál
þessi að vera löngu horfin, ef
ekkert væri það, sem héldi
henni við.
Frá skál þessari héldum við
vestur á bóginn niður síðustu
brekkurnar niður í dalbotninn.
Þar sem við komum niður, var
önnur tjörn og jökullinn all-
mjög sprunginn umhverfis
hana, en stór ísbjörg, sem hrun-
ið höfðu ofan af hamrabrúninni
voru hálf í kafi í ísnum um-
hverfis.
Nú fyrst varð oklcur ljóst hve
marflatur dalbotninn er. Er
hann yfir að sjá eins og ísilagt
stöðuvatn. Mælingar sýna einn-
ig að hæðamismunur í sjálfum
dalnum er enginn, sem máli,
skiptir á mjög stóru svæði. Að
vísu eru smáhryggir á stöku
stað nálægt löndunum, en þeir
virðast aðallega stafa af því, að
skriðjöklar ganga þarna út i
vatnið. Getur þessi slétta tæp-
lega verið annað en ísi hulið
vatn, enda hendir og vatns-
borðið í sprungunum til þess.
Svæði það, sem teljast verður
marflatt er tæpir 40 km- eða á
stærð við Mývatn. Líklegt verð-
ur að teljast, að ísinn sé á floti
á þessu svæði, en vatnið getur
verið allmiklu stærra til norð-
urs og austurs, en jökullinn þar
botnfastur. Ekkert skal um það
sagt með vissu, hve þykkt ís-
lagið- er, en líklegt er, að það
sé upp undir 100 metrar á
þykkt, ef miðað er við dýptina
niður að vatnsborðinu. Hins-
vegar er mjög erfitt að reikna
þetta út, bæði af því, að ná-
kvæmar mælingar eru ekki fyr-
ir hendi, og svo því, að eðlis-
þyngd issins er ekki þekkt. Is
sá, sem í dalbotninum er, er
ekki lagís, heldur að miklu leyti
ummyndaður snjór blandaður
klakastykkjum úr skriðjöklin-
um.
Haldið var nú þvert vestur
yfir dalinn til gosstöðvanna
1934. Grófkornóttur sumar-
1
snjór þakti allan dalbotninn og
stórir bollar og lautir höfðu
myndast hér og þar vegna leys-
ingavatns eða rigninga. Vatnið
hafði þó stigið úr flestum þess-
ara lægða. Öðru hvoru kvað við
hár brestur úr skriðjöklunum,
eða vatn, sem sigið hafði undir
jökulinn, sprengdi sér farveg
undan honum fram af hamra-
brúninni og fossaði niður í dal-
inn blandað krapi og ismolum,
með ógurlegum gauragangi.
Syðst og vestast i dalnum
gengur allmikill skriðjökull
niður í dalbotninn, en norðan
við hann eru tvö fell, sem ekki
eru hulin jökli. Stefndum við
þangað, enda mun vesturgigur-
inn 1934 hafa verið á þeim slóð-
um. Er við nálguðumst fellin
tók umhverfið að gerast ævin-
týralegt. Stórir jakar, sem
klofnað höfðu úr skriðjöklin-
um, gnæfðu eins og turnar upp
úr dalbotninum, en þar voru
þeir að nokkru leyti sokknir í
ís. Milli jakanna var rennslétt-
ur dalbotninn og var svipaðast
þvi, sem gengið væri um, krók-
óttar götur í stórbæ milli hinna
einkennilegu turna. Þegar nær
kom fellinu, sáum við, að 50
í Grímsvötnum. Austurhornið á hamraveggnum.
Grímsvötn séð úr lofti 1938. Suðvestur kriki dalsins er næst.
Fjær sést rásin; norður í nyrðri dalnum og nyrðri dalurinn.