Vísir Sunnudagsblað - 11.10.1942, Blaðsíða 5

VÍSIR SUNNUÐAGSBLAÐ
5
Ingpólfar Davíds^on:
Baráttan við jurtasjúkdómana.
Vísir hefir farið þess á leit við Ingólf Daviðsson
garðyrkjuráðunaut, að hánn skýrði lesendum blaðsins
frá helztu sjúkdómum, sem ásækja garðávexti og
nvtjajurtir hér á landi, og helztu ráðstafanir sem unnt
væri að gera, ýmist til að verjast þeim eða lækna þá.
Hefir Ingólfur orðið vinsamlega við þeim tilmælum og
birtist hér grein sú, er hann hefir ritað fvrir Vísi. —
(Grein þessi hefir beöiö lengur
rúms i blaöinu en æskilegt hefði
verið. Engu aö siöur telur ritstjórn
blaðsins greinina skipta svo miklu
máli fyrir islenzka garðeigendur,
aö hún muni koma aö gagni, þótt
síðar veröi.)
Jurtakvillar hafa verið til frá
alda öðli. I biblíunni er t. d.
kvartað um kornsjúkdóma og
talað um þá sem refsingu æðri
máttarvalda. Mörg hundruð ár-
um fyrir Krists burð, liéldu
Rómverjar hátíðir og fórnuðu
til guðanna svo að þeir léttu af
þeim jurtasjúkdómunum.
Nú vita menn, að eðlilegar or-
sakir — sveppar, bakteríur,
ýms skordýr o. s. frv. — valda
sjúkdómunum og er unnið að
rannsóknum á þessu sviði í öll-
um menningarlöndum. — Hér
á landi hafa jurtakvillar gert
talsverðan usla, einkum samt
hin síðari ár. Þess vegna tala
sumir um liina gömlu og góðu
daga, þegar lítið þurfti að óttast
kvillana. Nú sé varla hægt að
sá fræi eða setja niður kartöflu,
sjúkdómarnir hirði bróðurhlut-
ann af Uppskerunni! „Sjaldan
lýgur almannarómur‘“, meira
er um kvilla en áður var — satt
er það — en hvernig stendur á
þessu? Stóraukin ræktun og
bættar samgöngur valda vax-
andi kvillahættu, i þvi felst skýr-
ingin. Meðan hver bjó að sinu,
og álíka langt var á milli garð-
anna og sveitabýlanna — var
lítil hætta á því að kvillar
breiddust út, þótt þeirra yrði
vart í einhverjum garðinum. Nú
eru viða risin upp stór garða-
hverfi, einkurp við kaupstaðina.
Bæði útsæði, garð- og gróður-
húsajurtir eru fluttar um land-
ið þvert og endilangt, eða jafn-
vel frá útlöndum í miklu ríkara
mæli en fyrrum. Fylgir þessu
auðvitað aukin kvillahætta.
Ræktunin heldm- áfram að auk-
ast og samgöngurnar batna
stöðugt — ef allt er með felldu.
Einangrmi, eins og hún Varj
fyxrum, er úr sögunni i þétt-"
býlinu. En engin ástæða cr til
örvæntíngar, þótt skörð séu
nú brotin í varnir þær, sem ein-1
angrunin veitir, Nágrannar
okkar á Norðurlöndum mundu
gera hið mesta gjrs að íslending-
um þeim, sem gæfust upp við
garðrækl vegna jurtasjúkdóma.
Margir álíta, að t. d. í Danmörku
sé jarðrækt leikur einn vegna
hagstæðs veðurfars. Veðráttan
er ldýrri þar en hér, rétt er það,
en fleira kemur til greina. Jurta-
sjúkdómarnir í Danmörku eru
miklu fleiri og skæðari en hér á
íslandi. Einkum eru þar langt-
um fleiri skaðsemdar-skordýr.
Bjöllur naga berjarunna og
ávaxtatré o. s. frv. Uppskeran
yrði áreiðanlega liarla rýr í Dan-
mörku, ef ekki væri þar hugsað
miklu meira um allar sjúk-
dómavarnir en hér á landi tíðk-
ast. Úðun, duftdreifing o. fl.
varúðarráð eru talin alveg sjálf-
sagður liður i garðræktinni, og
undrast enginn þótt uppskeru-
brestur verði, ef varnirnar eru
látnar undir höfuð leggjast.
Einnig er vöruvöndun stórum
ineiri á sviði garðyrkjunnar,
víðast á Norðurlöndum, lieldur
en á íslandi. Ekki dygði þar að
bjóða til matar eða jafnvel út-
sæðis — marglitan hrærigraut
kartöfluafbrigða. En slíkt er
ennþá algengt hjá okkur. Svona
mætti lengi telja. Jarðræktar-
menn þurfa að kunna skil á
helztu jurtakvillum og varnar-
ráðum, alveg eins og l>eir verða
að þekkja vel til ræktunarað-
ferða og áburðar — ef vel á að
fara. — Rannsóknir á „íslenzk-
um“ jurtasjúkdómum eru að
visu ennþá á byrjunarstigi, en
marg'skonar hagnýta reynslu
hafa þær samt þegar fram að
færa. Athugað hefir verið hvaða
kvilla helzt er um að ræða —
ýms varnarráð reynd við íslenzk
skilyrði, leiðbeiningar látnar í
té í útvarpi og ritum o. s. frv.
— Reykvíkingar eru vel settir i
þessum efnum, þar sem þeir
hafa nú á að skipa tveimur
ræktunarráðunautum í þjón-
ustu bæjarins. Kartöflurækt er
lorðin mikil i Reykjavik og er
sþað vel. Varnarráð eru að verða
ifastur liður i ræktuninni, enda
:r það sjálísagt við sjóinn sunn-
anlands og suðvesta.n. Kartöflu-
tmyglan er engin pý bóla; hún
hefir öðru hvoru gert skaða á
Suður- og Suðvesturlandi siðan
fyrir aldamót — einkum í sjó-
þorpunum. Þekkja flestir grá-
grænu og síðar svörtu blettina
á blöðum kartöflugrasanna. Á
kartöflurnar koma blettir með
blýgráum gljáa. Eyðileggst oft
mikið af uppskerunni í myglu-
árum. 1 votviðrunum undanfar-
ið hafa verið góð skilyrði fyrir
myglusveppi, enda er nú mygl-
an byrjuð að bæra á sér sum-
staðar i görðum. Tvær úðanir á
sumri — í júlílok og aftur um
eða úr miðjum ágúst gera stór-
mikið gagn — tryggja uppsker-
una gegn myglu í flestum til-
fellum. Oft er ein úðun nægileg.
^Kartöfluafbrigðin eru mjög
r misnæm. Þola Alpha og Akur-
tblessun bezt myglu af þeim
^kartöflum, sem hér hafa verið
fireyndar — og mega standa
í'Jangt fram eftir haustinu i
görðunum. Bráðþroska kart-
Mygla í kartöflugrasi og mygla
í sundurskorinni kartöflu.
öflur skal jafnan taka timanlega
upp, vegna sýkingarhættu.
Smitunarhættan er sérstaklega
mikil ef tekið er upp úr görðun-
um í bleytu, eða kartöflum t. d.
lirúgað saman blautum í poka.
Góð, svöl vetrargeymsla er
bráðnauðsynleg og vantar til-
finnanlega hér í Reykjavik.
Auk myglunnar er stöngulveik-
Stöngulveiki i
kartföflugrasi
og stöngulveik
kartafla (skor-
in sundur).
<