Vísir Sunnudagsblað - 11.04.1943, Blaðsíða 3

VlSIR SUNNUÐAGSBLAÐ
3
3/£lenní:
¥zta annesið.
(Melrahkaslétta)
Sumir kimna að segja, að ekki
skipti miklu máli, hvort þeir viti
nokkuð eða ekkert um fjarlæg-
an útkjálka eins og þann, sein
hér verður um i*ælt, en hitt bið
eg alla að hafa í minni, að þessi
grein er mestmegnis skrifuð til
þess að hnekkja Iandfræðilegri
villu, sem eg hef stundum orð-
ið var við: Að Slctta sé hluti
af Rifstanganum og sé sunnan á
Langanesinu.
Það er nú fyi-st, að þetta er
ekki rélt, eins og hver maður.
getur séð, sem litur á íslands-
kort. Frekar mætti segja, að það
væri þveröfugt, en eklvi öfugra
en við mætti búasl af mönnum,
sem aldrei hugsa en alltaf tala,
en með því marki hafa þeir
flestir verið brenndir, sem þessa
skoðun hafa látið í Ijós við mig.
Fullkomnastar upplýsingar
um Melrakkasléttu má fá með
því að lesa grein eftir Heinrich
Erlces, „Die Melraklcaslétta und
ihre Bewohner“, sem birtist í
einhverj u Kölnarblaði fyrir rösk-
um 30 árum. Því miður er þessi
grein sjálfsagt illfáanleg eða ó-
fáanleg, en þá er að nota aðrar
upplýsingar, sem nærtækari eru,
og fá má með upptíningi úr
blöðum og ritum hingað og
þangað.
Þær sagnir eru fyrstar um
hyggð Sléttunnar, að þar bjó
Reistur í Leirhöfn, en Oddur i
Hraunhöfn, en síðan á Odds-
stöðum. Oddur er kunnur að
því, að liann drap og át bróður-
og föðurbana sinn, sem var
hvitabjörn, en síður af hinu, sem
er þó ekki minna afrek, að liann
breiddarstigi er aðeins 70 km.
vegalengd milli 105° og 115°.
A þessu er hægt að sjá, að ef
við hefðum orðið að nauðlenda
í þetta skipti, þá hefðu upplýs-
ingár Shermans orðið þeim, sem
að okkur leituðu, til ómetanlégs'
stuðnings.
Það cr hægl að deila um það,
hvort okkur hafi tekizt að sanna
sem óyggjandi staðreynd, að
tveir menn geti haft hugskeyta-
samband sin á milli eftir sam-
komulagí. En mér var persónu-
lega mikil ánægja að þvi, að
hafa tekið þált i þessumi tilrgun-
um og hafa með þeim sannað,
að þessi viðfangsefni eru sann-
arlega þess virði, að þau sép
ranpsökuð miklu ýtarlegar,
gekk á einni nóttu úr Hraun-
höfn og suður i Þjórsárdal, til
liðs við systur sína, sem Þjórs-
árdælir ætluðu að berja grjóti
í hel, drepa með grjótkasti,
myndi nú vera sagt. Kom hann
nægilega snemma til þess að
hjálpa henni. En engar sögur
fara af því, hvemig boðin bár-
ust til hans, en auðvitað er lang-
sennilegast, að boðin hafi verið
send með einhverjum galdratól-
um, sem hafa þá greinilega ekk-
ert verið síðri en símatól nú-
tímans. Af Reisti fara aftur á
móti engar sögur, en munnmæl-
in herma, að hann sé heygður
í Reistarmýíi, en tæplega mun
hægt að finna þess nokkur
merki.
lÚr söguöld eru fáar minjar á
Sléttu, þegar Hraunhöfn slepp-
ir, en þar féll Þorgeir Hávarðs-
son. Dys Iians sést enn og ber
hátt, og þar tafðist Gunnlaugur
ormstunga sökum glímuslyss,
svo mjög, að hann komst ekki
i tæka tíð til að koma í veg
fyrir brúðkaup Hrafns og Helgu
fögru. — En Þorgeirsdys ber
hátt* sökum þess, að sú trú hefir
lengi legið á, að það væri mesta
Iánsmerki að henda steinum í
dysina. Átti helzt að taka stein-
ana sem lengst frá og hafa þá
sem stærsta. Margir gamlir
menn halda þessum sið enn og
halda á sfórum Imullungum,
þegar þeir eiga leið að dysinni.
Og ekki virðast Sléttungar
Iieldur hafa tekið mikinn þátt
i róstum Sturlungaaldarinnar.
Má frekar telja það undantekn-
ingu, að bóndinn úr Leirhöfn
skyldi falla í Flóabardaga.
„Honum var nær að vera ekki
að flana þetta,“ sagði karlinn.
Frá síðari öldum eru fáar
sagnir, nema þá munnmæli, en
fátt af þeim er til skjalfest. En
það er cins og víða annarsstaðar,
að sumt, sem almcnnt ef- talið
fremur lítils virði, er munað, en
annað, mikilsvert, gleymt. Eng-
ar sagnir eru t. d. Iifandi um
eldri skipsströnd en frá 19. öld.
e'n annars eru margar minning-
ar um þau, bæði um mannskaða
og annað. Ein helzta sagan, sem
sögð er við slik íækifæri, er
þessi: Einu sinni sem oftar bar
svo við, að franska fiskiskúln
rak upp rétt hjá Ásmundarstöð-
um á Sléttu. Bóndinn þar bjarg-
aði sldpbrotsmönnunum og
kom þeim um Þorð í aðeg
Sýslumanni barst fréttin um
strandið og kóm að spyrjast
nánari frétta. Hann fékk góðar
viðtökur eins og aðrir gestir og
sennilega nóg af frönsku koní-
aki, til þess að væta kverkamar,
en um strandið félck hann engar
nánari fregnir og varð að fara
svobúinn til baka. — Aftur eru
aðrir sagnir með öðrum blæ,
cins og þegar önnur frönsk
dugga strandaði og allir fórust
og líkin rak upp i pörtum, en
karlinn, sem bar flest af þeim
upp og til bæjar — sum i brúna-
myrkri — sagðist ekkert vera
hræddur, en það væri dálitið ó-
þægilegt, þegar iðrin væru að
þvælast um fætuma á sér, svo
að hann dytti um þau.
Nú eru um 40 ár síðan að
mannskaði hefir orðið af skips-
strandi á Sléttu, þó að mörg
strönd hafi orðið síðan. En
stundum liefir hurð skollið
nærri hælum, til dæmis þegar
að botnvörpungurinn Max
Pemberton strandaði þar. En
vonandi er, að langur timi líði
þangað til hurðin slcellur á hæl-
ana.
Siðan Oddur drap bjöminn
hafa allir Sléttungar verið veiði-
menn. Hafa jieir drepið allflest-
ar skepnur, sem þeir réðu við,
sér til gagns og skemmtunar. —
Um 1700 bjó í Skinnalóni Jón
Jónsson „höfuðsmaður“. Hann
var mikill veiðimaður, aðallega
á bjarndýr. Stakk liann þau mcð
lensu og þótti það hreystilega
gert. Eina dýrið, sem Jón þessi
þorði ekki að fást við, var »jó-
maður, en sjómenn eru ævin-
týraófreskjur, sem búa i sjón-
um. Þessi sjómaður kom eitt
tunglskinsbjart kvöld upp úr
lónunum, sem bærinn dregur
nafn af, liræddi næstum lifið
úr dóttur lians, en stóð síðan
öskrandi í bæjardyrunum, imz
liann drattaðist aftur i sjóinn.
Jón gat þess, að hann væri ekki
viss um, að geta fundið snögga
blettinn. Var skepnan öll loðin,
nema á þessum eina bletti, sem
var undir annari hönd hennar.
En sjálfsagt eru það margir
fleiri, sem eru hræddir um, að
þeir finni ekki snögga blettinn.
Annars þótti það til skamms
tima ólánsmerki þar norður, að
drepa bjarndýr, sérstaklega ef
það var gert á helgum dögum.
Árið 1918 voru drepin þrjú
bjarndýr, en síðan eru það refir,
selir og fuglar, sem aðallega
hafa fallið fyrír morðtólunum
— þegar skotunum hefir þá ekki
geigað.
Já, refirnir, ekki má gleyma
þeim. Þeir hafa sennilega áður
verið eins margir eða fleiri en
mannfólkið. En nú hefir þeim
fækkað mikið undanfarið;
eru þeir hafðir í haldi, og auk
þess eru þeir, sem villtir eru,
drepnir svo tugum skiftir á
hverju ári, og eru þeir þó orðnir
svo frómir „þessi grey“, sem
enn lifa, að aldrei kemur fyrir
að þeir drepi kind. Og æðar-
fuglinn elur upp ungana sína
handa svartbakinum, því að
Kínverjar hafa höggvið mörg loftvarnabvrgi í klettabelti hjá
Chungking, A myndinni eru apieriskir hermenn að skoða eitt
þeiiTa,