Vísir Sunnudagsblað - 11.04.1943, Blaðsíða 4

4
VlSIR SUNNUDAGSBLAÐ
Þjóðverjai- hafa nú aðeins lítinn skika lands í V.-Kákasus á valdi sínu. — Þessi mynd sýnir kák-
asíska hersveit vera að fara til bardaga við Þjóðverja.
hann drepur þá flesta, út um
öll holt og móa, án þess að
nokkur refur áreiti hann.
Svona, eins og saga Sléttunn-
ar, er landslag hennar, lágkúru-
legt, hvergi hálendi, jöklar,
hraun, hverir né önnur ein-
kennileg fyrirbrigði. Ef til vill
er það af þessari ástæðu, að
hvergi sér til fjalla í sálarheimi
Sléttunga. Hólum og dældum,
sem sumt virðist vera fjöll, því
er nóg af, en á hinn bóginn
ekkert töfrandi og einstakt, ekk-
ert sem ber af. Þetta segja flest-
ir, sem illa er við Sléttu, og
benda þá,um leið á vísunafornu:
Slétta er bæði löng og Ijót,
leitun er á verri sveit.
Hver, sem á henni festir fót
fordæmingar byggir reit.
En reynið að halda þessu fram
við sanna Sléttunga. Þeir benda
strax á Guðmund Magnússon
(Jón Trausta) og sögur hans,
sem margar eru byggðar á efn-
um þaðan, og Magnús Eiriks-
son guðfræðing, sem nýlega hef-
ir verið samin doktorsritgerð
um. Á sinni tíð þótti hann ein-
kennilegur, en nú merkur. Og
nú er hann orðinn þeim mun
fjarlægari en þá, að hægara er
að meta hann rétt en áður var.
Og hvað vísuna snertir, þá
álasar líklega enginn kerlingar-
anganum henni Látra-Björgu,
þó að henni hryklci hún af
munni, þegar jálkurinn hennar
festist i urð og fótbrotnaði. En
þegar henni var gefinn annai-
hestur strax á næsta bæ, breytti
hún vísunni:
Slétta er hvorki löng né Ijót,
leitun er á betri sveit.
Hver, sem á henni festir fót
farsældar sá byggir reit.
Sennilega er fyrri vísan ljólasta
sveitavísan, sem Látra-Björg
orti; eru þó sumar aðrar Ijótar,
til dæmis um Reykjadal og
Langanes En þetta er líka eina
vísan, sem hún Iiefir betrum-
bætt.
Þegar litið er í landafræði-
bækur má sjá, að á Sléttu er
nyrzti tangi landsins. Áður hét
hann Rifstangi, en nú Hraun-
hafnartangi. Og siðan að Hraun-
•hafnartanginn var úrskurðaður
að hafa íslandsmet í skanka-
lengd í þessa átt, þá kom það í
Ijós, að það var langt síðan sjó-
mennirnir vissu þetta. Einn af
þeim, sem ákveðnastir voru að
hefði vítað þetta, spurði ég hvað
rétt ldukka Aværi, þegar sólin
væri í suðri. Hann stóð á því
fastar en fótunum, að þá væri
klukkan þrjú. Síðan brosi eg í
Iaumi, þegar þessi ágætismaður
þakkar sér það, að hafa fundið
öð Hraunhafnartangi næðí
lengra norður en Rifstangi,
löngu áður en það hafi verið
viðurkennt opinberlega, og bent
mælingamönnum á, .að þetta
þyrfti að leiðrétta.
Eftir Sléttunni, út að vestan,
liggja fjöll og hálsar. Þar eru
einnig fuglabjörg við sjóinn. Og
veðurfar er allt betra vestan á
Sléttunni en austan, því að hæð-
irnar draga úr austanvindinum,
en austan- og norðaustanátt er
lang-algengasta vindátt þar.
Enda breytist gróðurfar um
þessar hæðir og er allur gróð-
ur korpnari austan þeirra en
vestan, en þó lalcari er fjær
dregur hæðunum og lakastur
austast. Jarðfall eitt mikið, sem
að sumu leyti miimir á Al-
mannagjá, liggur um miðja
Sléttu að endilöngu. Austan
þess eru aðallega mýrar og holt
og vötn, en að vestan móar.
Endalausar flatneskjur, sem
snúa Ijótum moldarkaunum i
veðuráttina, norðaustan.
Við sjóinn standa bæimir all-
ir, nema tveir. Og á öllum bæj-
unum, sem við sjóinn standa,
er, eða gæti verið, útræði. Á
sumum bæjunum eru og verða
að vera til margar fleytur, ef
æðarvarp er í mörgum vötnum.
Til dæmis má geta, að á Odds-
stöðum eru til 5 fleytur, og
veitir ekki af. Bezta smábáta-
höfnin er líklega Hraunhöfn, en
margar eru ágætar, — en það
efr ekki ástæðulaust, að Hraun-
höfn er bezt, því að fjandinn
ruddi hana. Gerðj hann það á
páskadag á meðan bóndinn á
Harðbak las húslestur, og átti að
fá harm fjTir, ef hann yrði fljók
ari að ryðja en bóndi að lesa.
En bóndi las bara guðspjallið
og bæn á eftir, og fór síðan út á
hlað og mætti kölska þar, svo
að kölski varð af kaupinu eins
og venjulega.
Annars er Raufarhöfn fræg-
ust og var á fyrri tíð talið, að
hún og Djúpivogur væru beztu
hafnir landsins. Á Raufarhöfn
eru nú upp risnar miklar sildar-
verksmiðjur, sem, ef síld fæst,
eru látnar ganga dag og nótt.
En minni útgerð er þaðan en
vænta mætti, og á veturna er
flest þar í kaldakoli. — Aðrar
löggiltar hafnir en Hraunhöfn
og Raufarhöfn eru Sigurðar-
staðavík og Leirhöfn.
Ekki veit eg til þess, að nein
óáran sé í mannfólkinu á Slétt-
unni. Hvernig ætti það lika að
vera. Þ*r er lifað á kjöti, sil-
ungi og fiski allan ársins hring,
nema á vorin, en þá á rauð-
maga, eggjum og sel. Enda eru
jarðirnar þar allar vel setnar
og steinhús á fleiri bæjum en
timburhús, en torfbær aðeins á
einum og er fremur stríðinu
en bóndanum um að kenna. Og
þótt unga fólkið sé orðið að
hálfgerðum farfuglum — flögri
burtu á haustin en komi aftur
á vorin, þá er fátt um algera
brottflutnmga. Margir kvarta —
og kvarta enn — undan því, að
aldrei sé friðux*, strax á vorín
þurfi að fara að veiða rauð-
magann, síðan taki hvað við af
öðru: æðarvarp, sauðburður,
selveiði og heyskapur, og þá sé
varla nokkur tími til að fást
við silungsveiðar og svo jafnvel
um, háveturinn sé engipp friður.
Þá þurfi alltaf að vera að flækj-
ast um allar fjörur og bjarga
trjám undan sjó og sé ekki
fært veður, þá að útbúa net og
nætur til næsta sumars.— Jafn-
vel þessir menn eru þar bændur
og vilja sjálfsagt hvergi ann-
arsstaðar vera.
Og fólkið er svo glatt og
frjálst og glaðlegt, að oft hefir
verið til þess tekið í nágranna-
sveitunum, enda veit það flest
mjög vel, hvaðan það er og veit
líka, að því fyrirgefst margt
sökum þess, að þetta hefir allt-
af verið siðurinn: að Sléttung-
ar séu glaðari en annað fólk,
þykir sjálfsagt.
Bílvegur liggur nú um alla
Sléttu, en þykir ekki góður, en
hann stendur til bóta eins og öll
önnur mannanna verk. Sími
liggur einnig á marga bæi, en
þó ekki á nærri alla. En þessar
samgöngubætur ganga senni-
lega af þeim öllunx dauðum,
einlcennilegu mönnunum, sem
áður var fullt af. Þeir eru dauð-
ir eða deyjandi flestir, nema
Stebbi í'áðsmaður — sem
enn lifir eins og ungi í eggi
og renna út úr honum hnytti-
yrðin eins og vatn úr spons-
lausri tunnu. Einn eða tvo aðra
mætti telja líka, sem mörg
snilliyrðin hafa sagt. Eitt sinn
kom einn þeirra á bæ og fór
að segja fréttir og meðal ann-
ars þetta: „Við fórum á sjó i
dag“. „Nú, og hvernig öfluðuð
þið?“, var þá spurt. „Ja, við
vorum. ekki komnir í land þeg-
ar eg fór“. — Annað sinn kom
liann ríðandi á þennan sama
bæ. Bóndinn atóð óti og sá, ti.l