Nýja dagblaðið - 24.12.1934, Blaðsíða 1

RAGNAR E. KVARAN
Er ritstjómin bað mig' um að
vita í blaðið í tilefni af hátíð
þeirri, er nú stendur yfir,
hvarflaði hugur minn fljótt að
einni æfintýralegustu söguhni,
sem sagt er frá í nýja testa-
mentinu. Það er sagan, sem
kennd er við vitringana frá
Austurlöndum. Sú saga á að
því leyti sammerkt við flestar
eða allar frásagnimar í því riti
í sambandi við fæðingu Jesú,
að mjög hefir verið um hana
deilt. Þessar deilur hafa stund-
um verið til mikils baga fyrir
skynsamlegt viðhorf. Þeir, sem
mest kapp hafa lagt á að varð-
veita sögumar, hafa barizt
íyrir bókstaf og aukaatriðum
og þá oft verið í hættu við að
glata hinu andlega innihaldi
þeirra. Hinir, sem varna hafa
viljað því, að menn tryðu því,
sem fráleitt er, hafa oft gert
það með svo miklu atfylgi, að
þeir hafa að lokum misst sjón-
ar á, að nokkur verðmæti
fyndust í þeim.
En það er mikil ástæða til
þess að unna hinum fomu æf-
intýrum um þennan atburð.
Þau eru spegill af því, hvílíkur
innileiki og ástúð hefir verið
í sálum hinna fyrstu kristnu
kynslóða, er þær minntust at-
burðarins. Þær hafa hugleitt
hann aftur og aftur, lofað í-
myndunarafli sínu og skáld-
legri gáfu að reika um allar
jarðir og himna til þess að
leita að skýringunni á þessu,
sem þeim fannst undursamleg-
ast í heimi. Fyrir því er með
Öllu ástæðuiaust að deila um
það mörgum öldum síðar,
hvort þessar sögur séu sann-
ar. Vitaskuld em þær það.
Þær eru sannar að því leyti, að
svik verða þar ekki fundin.
Þær eru sannar að því leyti,
að þær eru einlægastur vottur
um trúartilfinningar þessara
manna, er þær sömdu. Þær
eru sannar að því leyti, að þær
eru sprottnar upp í lotningar-
fullum huga og sálum. Maður
eftir mann hefir látið húgann
dvelja við þessa atburði, bætt
einstökum dráttum! við það,
sem aðrir höfðu þegar dregið
upp, og smámsaman hafa þess-
ar myndir náð því æfintýra-
leg’a formi, er þær nú hafa.
Um engar sögur frá fæð-
ingu Jesú er þetta greinilegra
en sögurnar um vitringana
frá Austurlöndum, er komu úr
fjarlægu landi til þess að veita
hinum nýfædda konungi lotn-
ingu. Þær era aðdáanlegur
spegili af því, er'fram var að
fara í hugum hinna kristnu
safnaða, þegar hugsunin tók að
glíma við að gera sér grein
fyrir meistara þeirra. Enginn
fræðimaður telur þær vera
sanna frásögn* af neinu, sem
borið hefir við, en þær eru
engu minna virði fyrir það,
nema meira sé.
Gyðingar báru, eins og
kunnugt er, ekki mikla virð-
lngu fyrir öðrum þjóðum,
heiðnum þjóðum, sem þeir
kölluðu svo. Og í raun og veru
gerðu þeir engan mismun á
þeim. Menntaðir Grikkir, E-
gyftar, með árþúsunda menn-
ingu að báki sér, vísindamenn
frá Babylon, hugrakkir sjófar-
endur frá Fönikíu, ómannaðir
hermenn norðan úr Makedóníu
og hálfviltar þjóðir úr Arabíu
— allt þetta var í þeirra aug-
um eitt og hið sama. Allar
voru þessar þjóðir heiðingjar,
því að þeir þekktu ekki Jahve,
guð Gyðinga. Og mjög ofar-
lega var sú hugsun í hugum
þeirra, að í raun og veru skipti
ekki neinu máli um neinar
þessar þjóðir, því að allar væru
þær hégómi í augum drottins
allsherjar, 1 samanburði við
hina útvöldu þjóð.
Nýja testamentið ber þess
vott, að Jesús lagði í starfi
sínu mikla áherzlu á að úpp-
ræta þennan hugarferil hjá
þjóð sinni. I fyrstu mun hon-
um hafa fundizt, að það mundi
ærið lífsstarf fyrir sig að
leita týndra sauða af húsi Isra-
el, en eftir því sem leið á, varð
honum sífellt ljósara, að boð
skapur hans gat ekki verið við
þá bundinn, heldur gjörvallt
mannkyn. Og af öllum stór-
felldum hugsunum hans, átti
þessi ef til vill ógreiðastan að-
gang að samlöndum hans. Vor-
ir tímar hafa vissulega nægi-
legt af þjóða- og kynþátta-
hroka að segja, en þó eigum
vér erfitt með að gera oss í
hugarlund, hversu djúpt tor-
tryggnin var sokldn í hug
Gyðingaþjóðarinnar gagnvai-t
öðrum þjóðum. Enda var á-
stæðan til þess næg. Gyðinga-
land var, og hafði ávalt kot-
ríki verið. Stórþjóðimar um-
hverfis höfðu gert landið að
orustuvelli sínum öldum sam-
an. Þær höfðu ekki einungis
lagt það undir sig til skiftis,
heldur ætt yfir það til þess að
heyja orustur innbyrðis hver
við aðra. Gyðingar höfðu veitt
viðnám af öllum mætti sínum,
og þeir hefðu aldrei haldið
lífi sem sérstök þjóð, ef þeir
hefðú ekki glóðhitað svo ætt-
jarðarástina, að allt annað
hlaut í henni að brenna.
En öllum er það ljóst, því að
dæmin era fyrir því í gegnum
alla mannkynssöguna, að bilið
er hættulega skammt milli ætt-
jarðarástar og hatursins á öðr-
um þjóðum. Hjá Gyðingum var
það bil ekki lengur til; aðdáun-
in á landi sínu og trá sinni,
var runnin saman við hatrið á
þeim, sem þessu vdldu tortíma,
svo mjög, að hvorttveggja var
orðið sama fyrirbrigðið.
Nýja testamentið er til vitn-
isburðar um það, að þessar
hugsanir ríktu lengi í læri-
sveinum Jesú, eftir að hann
var frá þeim horfinn. Baráttan
verður svo heit milli Páls
postula, sem sinna vildi heið-
ingjum, og félaga hans, að
nærri stappar fullri óvináttu
um hríð. Páll, sem byrjað hafði
manndómsár sín sem ofstækis-
fullur og þröngsýnn Gyðingur,
fullur fyrirlitningar á öllu því,
sem ekki var frá þjóð hans
runnið, og blindaður af skiln-
ingsleysi á öðram þjóðum, snýr
við blaðinu og helgar líf sitt
því að flytja fagnaðarerindið
til heiðinna þjóða. Það var fyr-
ir óbifanlega festu skapferlis
hans eina, að honum hélzt það
uppi. Félagar hans gerðu allt,
sem í þeirra valdi stóð, til þess
að afstýra þessu einkennilega
atferli og hálfgerðu föðurlands-
svdkum, sem þeim' hefir vafa-
laust virzt þetta vera. Hinir
postularnir losnuðu sennilega
aldrei við einstrengisskap sinn
og beig af öðram þjóðum.
Þegar þetta er athugað, þá
verður það í raun og veru enn
merkilegra, hvernig sagan um
vitringana frá Austurlöndum
verður til. Matteusar guðspjall
er gyðinglegast allra guðspjall-
anna. Og þó kemur sagan þar
fram. Þetta virðist eitt dæmi
þess, hvernig súrdeig orða
íirists hefir brotizt út með
einkennilegurn hætti, jafnvel
eftir mjög langan tíma. Guð-
spjallið verður til meðal gyð-
ingkristinna manna. Allt
þeirra uppeldi og allar þeirra
erfðir stuðla að því að varð-
veita í þeim hleypidómana til
erlendra þjóða og trúna á mik-
illeik sjálfra þeirra og ágæti.
Bhi orð Krists eru smámsaman
að skýrast fyrir þeim, eða öllu
heldur, þau sitja í sál þeirra
og grafa þar urn sig. Þess
dýpra sem þau sökkva, þess
áleitnari verður sú hugsun, að
þessi stórfelldi andi verði ekki
lakmarkaður við Gyðingaþjóð-
ina, hversu mikið ágæti, sem
hún búi yfir. Hann verður
ekki takmarkaður við neina
þjóð. Hann verður ekki tak-
markaður við neitt. öll veröld
hlýtur að veita honum lotn-
ingu, ef hún lærir að þekkja
hann. Hann er meiri en Messí-
as einnar þjóðar — hann er
drottinn allra manna, ímynd
hugsjóna þeirra og drainnsjón
þeirra. Eftir að hugurinn er
kominn inn á þessar brautir,
þá er skammt orðið eftir að
spumingunni — er ekki ótrú-
legt, að guð hafi látið allan
hinn heiðna heim ganga þess
dulinn, er í vændum væri?
Gat þessi óumræðilega merki-
legi atburður — fæðing Jesú í
þennan heim — gerst, án þess
að hinir vitrustu og andlegustu
menn, fengju veður af því,
þótt í framandi löndum væri?
Nei, þeir hlutu að hafa fengið
um það vitneskju. Einhver
himnesk stjama hlaut að hafa
gefið þeim vísbendingu. Sú
vitneskja hlaut að hafa fyllt þá
þeim fögnuði og þeirri lotn-
ingu, að þá hefir langað til þess
að koma og færa baminu í
jötunni vott virðingar sinnar
og lotningar. Sagan um vitr-
ingana er komin svo langt, að
ekkert vantar annað en að
einhver færði þessar hugsanir
í orð eða búning. Sá maður,
eða þeir menn fundust, og bún-
ingtirinn var fagur og heill-
andi, eins og vænta rnátti af
hinu ímyndunarríka austræna
upplagi.
En sagan um vitringana úr
Austurlöndum, sem sáu atjörnu
Jesú og komu og veittu honum
lotningu, á enn aðra undir-
stöðu, sem vert er að veita at-
hygli. Sannleikurinn er sá, að
Gyðingar voru ekki eina þjóð-
in á þeim tíma, sem vænti mlk-
ils sendiboða, sem leiða ætti
allan lýð veraldar. Hugsanim-
ar um þetta lifðu svo að segja
í andrámslofti alls hins aust-
ræna heims — að minnsta kosti
þess hluta hans, sem nokkur
afskipti hafði af vestrænum
mönnum. Fræðimenn segja, að
í Egyftalandi og í löndum
þeim, sem nú voru komin nið-
ur í vesaldóm, en áður höfðu
verið voldug ríki, kennd við
Babýloniu og Nineva, hafi ein-
mitt um þessar mundir verið
innileg’ og heit eftirvænting
eftir endurlausnara og speking,
sem sett gæti eitthvert vit í
líf manna, sem nú virtist vera
svo máttfarið og meiningar-
laust. Hinir fyrstu kristnu
menn fundu með hugboði sínu,
að þeir höfðu sjálfir fundið
það, sem svo margir höfðu leit-
að að og þráð svo ákaft. Bam-
ið í vöggunni í Betlehem var
ekki einungis svar við þeirra
bænum, þeirra þrá, þeirra eft-
irvænting, heldur allra manna,
því í raun og vera vora allir
hins sama að leita. Vér trúum
ekki lengur á það, sem þeirra
tíðar menn tráðu á, að hver
maður ætti sína sérstöku
stjörnu á himinhvolfinu, sem
forlög mannsins væri bundin
við. Stjömuspekin er horfin
úr hugum menntaðra manna
nútímans, en í hennar stað er
stjörnufræðin komin. Fyrir þá
sök, meðal annars, höfúm vér
ekki tilhneigingu til þess að
taka þessa sögu bókstaflega,
en sagan er samt sönn. Allar
stjörnur á himinhvolfi manns-
sálarinnar hafa sveigt braut
sína á einkennilegan hátt í eina
stefnu — þá er vísar til fjár-
hússins í kotríkinu þar eystra.
Vitringarnir í þessu æfintýri
komu, létu í ljósi lotningui sína
og aðdáun yfir því, sem gerst
hafði, og skyldu eftir gjafir
sínar, en héldu svo leiðar sinn-
ar. Af þeirn eru síðan engar-
sögur sagðar. Ef maður ætti að
halda áfram sögunni, þá væri
vafalaust eðlilegast að segja
frá því, að Þeir hafi horfið
heim til þess að sinna stjömu-