Nýja dagblaðið - 24.12.1934, Blaðsíða 3

N Ý J A
DA0BX.A9I9
8
I
HEIMLEIÐIS
JÓLASAGA
Náttmyrkrið er að leggjast
yfir, nístandi kalt og- dimmt.
Snjódrífuna hefir aukið með
kvöldánu, stórar, mjúkar fann-
fiyksur falla jafnt og þétt nið-
'ur yfir hvíta líflausa jörðina
og jafna allar mishæðir iands-
ins undir samfelldri þéttri hríð-
aimuggu.
Hvessi liann upp með þess-
ari fannkomu verður úr ægileg-
ur íslenzkur blindhríðarbylur.
Þá er ekkerí gaman að vera á
ierö, alira sízt uppi á heiðum.
En svona er það nú samt.
Eina iifandi veran inni í þessu
drungalega iiríðarkófi, er lítill
ctrengur á að gizka 11—12
ára. Hann kafar þungt og
þreytulega djúpa mjöllina og
stefnir út yfir flatneskju heið-
ar-innai-.
Hvaðan getur þessi lith
ferðalangur komið — og hvert
er hann að fara? Út í myrk-
ur kvöldsins og auðnarinnai’,
þar sem engin miskunn er
neinni lifandi veru í frostfangi
vetrarins. Og það á sjálfan
Þorláksmessudag, svona rétt
fýrir jólin.
Er þetta ef til vill huldu-
fólksdrengur, sem hverfur
kaanske þegar minnst varir
inn í einhverja klettaborgina
þarna úti á heiðinni.
Ónei! Þetta er bara hann
Pétur litli í Holti — á leiðinni
iieim. Bærínn hans stendur
efst í lágu daladragi, sem sker
sig upp í hálendið öðru meg-
in langrar flatrar heiðar, sem
veturinn hefir fyrir löngu lagt
undir snjó, svo hvergi sézt
móta íyrir veginum, og ekkert
er til leiðbeiningar nema síma-
stauramir, sem liggja þvert
um heiðina, og veikt suðukent
langdregið hljóðið í þráðunum,
sem vindurinn alla jafna yfir-
gnæfix- þó.
Pétur er að koma úr kaup-
staðnum og frá lækninum.
Pabbi hans og mamma búa í
Holti, það eru eigi fleiri í
heimili en þau og tveii’ synir
þeirra, Pétur og Sigurður. Og
Pétur er þeirra eldri. Þeir eru
fæddir þama inni í daladrög-
unum í Holti og hafa alizt upp
við auðlegð og takmarkanir
íslenzkrar afdalanáttúru. Við
angandi birki og gróðrarilm
hlýrra sumardaga og sársvala
fannfergi vetrarins, sem blæs
að öllu lifandi anda dauðans og
kuldans. Þeir höfðu laugað sig
í dag- og næturlangri geisla-
dýrð vorsólarinnar, þegar hún
skein jafnvel úr hánorðri inn
yfir endilangan dalinn, og þeir
höfðu horft óttaslegnum aug-
um út í ægilegt og glómlaust
náttmyrkrið eða hríðarkófið,
sem ætlaði að fylla á þeim vit-
in á vetuma, ef þeir hættu sér
út úr bæjardymnum.
Pétur litli þrammaði áfram
lausamjöllina og gætti þess að
halda sömu stefnu. Hann hristi
við og við af sér snjófíyks-
urnar og skimaði út 1 kvöld-
j húmið og reyndi að halda sér
j í nánd við símalínuna. Þreytu-
: tilfinningin læddist út í hvern
j lim og hverja taug og dró
i hægt en hiklaust úr hraða
! göngumannsins. Hvað skyldi
j nú vera langt heim? Hann
j vissi það ekki fyrir víst, en
I mjög langt gat það ekki verið,
i svo áliðið var nú orðið og svo
j langa leið hafði hann þegar
j gengið. Ilann þreyfaði ósjálf-
I rátt aftur á bak sér, jú, hann
j var þar enn grái bakpokinn,
j sém læknirinn imfði lán-
að honuni um daginn, þegar
liann var að fara neðan úr
þorpinu. Og nú streymdu upp í
hug hans endurminningar síð-
ustu daga og* ástæðan til þessa
ferðalags.
Fyrir nokkrum dögum hafði
mamma hans veikst. Hún hafði
verið að þvo þvott — fötin
þeirra drengjanna fyrir jólin, í
stinnum norðanstormi og* skaf-
renningi. Nóttina eftir gat hún
ekki sofið fyrir hitasótt. Veik-
in hafði þyngst næstu daga. Og
í gærkveldi var útlitið orðið svo
alvarlegt, að pabbi þeirra lagði
af stað eftir lækni. Það var
nokkuð löng leið yfir heiðina
og ofan í fjörðinn hinumegin,
þar sem kauptúnið lá og lækn-
issetrið. Og það vár svo sem
alveg undir hælinn lagt, hvort
læknirinn fengist til þess að
leggja út í næturmyrkrið og*
frostnepjuna, þó að hann ann-
ars væri duglegasti maður.
Pétur litli svaf lítið þá nótt
og strax og birti, fór hann að
skima út á heiðina eftir manna-
ferð. Og* áður en fullljóst var
orðið, öslaði stór steingrár
hestur másandi og blásandi í
hlaðið á Holti með léttan
skíðasleða í eftirdragi. Og á
sleðanum sátu þeir pabbi hans
og læknirinn. Læknirinn stóð
stutt við. Hann gaf góðar
vonir um bata, ef mamma hans
fengi nákvæma hjúkrun og
rétt meðul. Og þau meðul yrði
nú einhver að sækja strax í
dag. Það væri bezt að sá yrði
sér samferða heim, hafði hann
sagt. Þá var það sem Pétur
gaf sig fram. „Ég skal fara og
sækja meðulin“, sagði hann og
leit ýmist á pabba sinn eða
lækninn. Hann vissi að faðir
lians hafði ekki sofnað neitt
tvo undanfama sólarhringa og
að vökumar og þreytan var að
yfirbuga hann.
Læknirinn hafði horft á
liann nokkra stund þegjandi,
tekið síðan í aðra öxlina á hon-
um og hrist hann til og sagt:
„Ágætt, litli maður. Þú ert efni
í röskan, djarfhuga dreng. Ég
held að veðrið birti upp í dag
og þér sé óhætt, að m. k.
héimleiðis með mér í sleðan-
um. Og versni útlitið, get ég
iengið einhvem fuliorðinn þér
til íylgdar til baka aftur“.
Veðrið hafði haldizt bjart
og* stillt og Pétur sat í sleðan-
um alla leið yfir heiðiua. Með-
an verió vai’ að útbúa meðulin
brá hann sér niðux að verzlun-
arbúðinni. Hann staðnæmdist
utan við upplýstan gluggann
og gat naumast slitið augun af
öllu hátíðaskrautinu, sem inni
fyrir var. Og um stund gleymdi
hann öllu öðru en því að jóUn
vóru rétt ókomin og hér stóð
hann, lítill, fátækur, ókuimur
drengur, og átti engan eyri til
þess að kaupa fyrir neina jóla-
gjöf, ekki einu sinni eitt rautt
jólakerti lianda Sigga bróður.
Og allt í einu flæddu um hug*
h.ans héitai’, sárar, gremju-
blandnar tilfimúngai’.
Því eru pabbi og mamma
svona fátæk, þótt þau vinni
brotnu baki og því eru aðrir
menn auðugir og búa í stórum,
björtum húsum og geta veitt
sér allsnægtir til jólaima, þótt
þeir vinni sízt meir en pabbi
l og niamma
Pétur hrökk upp úi- þessimi
hugleiðingum víð það aö maður
snaraóist út úr verzluninni,
leit í kringum sig’ og er hann
kom auga á Pétur, sagði hann:
„Villtu vinna þér inn aura,
drengui- minn, hlaupa fyrir mig
með þetta bréf inn að Tungu.
Síminn þangað er bilaður og
mér ríður á að bréfið komist
inn eftir áður en hálítími er
liðinn. Ég skai borga þér vel.
En þú verðui- að hlaupa. Ég
hefi engan til að senda í svip-
inn“.
Pétur stóðst ekki freisting-
una. Hann sá glampandi
tveggja króna pening milli
fingra verzlunarstjórans og
hann sá sig í huganum hlaðinn
litlum jólabögglum koma heim
til Sigga, mömmu og pabba,
koma heim með jólin og gleð-
ina.
Að klukkustund liðinni kom
Pétur úr sendiferðinni, móður
og másandi, en tveim krónum
ríkari. Og nú varð að hafa
hraðar hendur. Hann keypti í
snatri fyrir lcrónumar tvær,
litlar en lokkandi fagrar jóla-
gjafir, sem enginn mátti vita,
hverjar væri, fyr en heim kom,
og með þessa böggla kom hann
hlaupandi en sneyptur heim
til læknisins.
Það var farið að leita að hon-
um og* meðulin voru til fyrir
nokkru. Hann sagði — þó
feiminn væri, hvað hefði tafið
sig*, og að hann væri með jóla-
gjafir í bögglunum, sem hann
hafði meðferðis.
Hann mundi eftir því, að
hann hafði fengið flóaða mjólk
að drekka og ýmislegt góðgæti
að borða. Á meðan sótti lækn-
irinn lítinn bakpoka, stakk nið-
ur í hann pinklumí Péturs og
meðulunum og- svo flýtti Pétur
sér af stað.
Það var nokkuð farið að líða
á daginn, en veður var stilt
og gott. Pétur. hljóp langan
sprett út með fjallshlíðinni og
beygði svo upp á heiðina, eftir
lágri, aflíðandi brekku. Það
var ekki mjög langur vegur
yfir fjallið og niður í daladrög-
in, þar sem Holt stóð, og auk
þess gott að íýlgja slóðinni
síðan um nóttina og morgun-
imi. En nú var komið fast að
kvöldi. Hugurinn bar hanu
hálfa leið og liann hafði ekki
gætt þess, að á skömmum tíma
breyttist veðurútlitið. Sjón-
deildarhringurinn þrengdist óð-
um og það fór að fjúka úr
loíti. Flyksurnai’ urðu þéttari
og tíðari og gráir mugguflók-
amir urðu skyndilega svo und-
arlega nærgöngulir. Sporaslóð-
in fór að verða óljósari, mjúk
mjöllin þvældist íyrir fótum
lians og þreytan byrjaði að
segja til sín.
Og svo er Þorláksmessudag-
ur ailtaf einhver stytzti og
dinmrasti dagur ársins.
Og allt í einu stóð málið
l.jóst fyrir auguin Péturs. Hann
var i þami veginn að tapa slóð-
inni. Hríðin og myrkrið voru
að leggja undir sig heiðiua og
þreytu tilkenningin í líkama
sjálfs hans var að verða log-
andi sár. Ef haim hefði ekki
hlaupið þetta yfir aðTungu
fyrir verzlunarstjórann, væri
hann nú naumast svona slæpt-
ur orðinn.
Hann fullvissaði sig enn á ný
um að byrðin væri í sömu
skorðum á bakinu á sér, leit ró-
legum, athygliaugum til hríð-
arflókanna umhverfis og
greikkaði sporið.
En það var eins og skæðadríf-
an úr loítinu herti sig* líka að
brúgast niður og auka ófærð-
ina og næturhúmið læddist
liægt. og hljóðlega vestui- yfir
fjalllendið og lukti þennan
litla einstæðings öræfadreng í
köldu miskunnarlausu fangi.
Slóðin var að fullu horfin og
öll önnur einkenni. Samt hélt
Pétur litli að enn vœri hann á
réttri leið, en þreytan var að
yfirbuga hann með öllu.
Lausamjöllin hækkaði jafnt
og þétt og íætumir voru al-
veg að bila. Hann nam staðar
um stund og tyllti sér svo á
stóran stein, sem orðið hafði
fyrir fótum hans. Hvað honum
íannst það unaðslega gott að
hvíla sig örlitla stund. Það
rann á hann einhver þung,
lamandi værð og augnalokin
sigu aftur.
„Guð hjálpi mér,“ tautaði
Pétur allt í einu. Er ég að
verða úti — með meðulin
hennar mömrau, með fallegu,
rauðu jólakertin hans Sigga
bróður og með — með dauð-
an framundan".
Pétur spratt á fætur. Nei,
hann skyldi ekki gefast upp.
Og svo byrjaði hann að kafa
fönnina á nýjan leik. Hann
hlaut að eiga skammt heim.
En myrkrið jókst og* magn-
leysið ágerðist. Hann riðaði
við í öðruhvom spori og
sterk, seiðmögnuð þrá flæddi
um hug hans. Þrá til þess að
, kasta sér niður í þessa mjúku
mjallbreiðu og hvíla sig, láta
líða svolitla stund sárustu
þreytuverkina úr kroppnum.
En hann vissi, að hami mátti
það eklvi. Hér vai’ð æskuþrek
lians að heyja örlagaríka glímu
við hríðina og myrkrið og
sigra eða deyja.
Áfram þrammaði hann góð-
an spöl. En smámsaman sljófg-
aðist hugsun hans og vilja-
kraftur. Hann vissi nú ekki
lengur áttir né stefnu.
Allt í einu hnaut harni um
í snjóskafli og steyptist á-
fram — á grúfu. Hann ætlaði
að reyna að standa á fætur.
En — ó hvað það var yndis-
lega notalegt að liggja þama
í dúnmjúkri drífuimi og láta
líða úr sér. Aðeins andartak
ætlaói hann að leggja þreytt
höfuð sitt ofan á handarbökin
— yfir vetlingunum og hvíla
sig*. Auknablikin urðu að mín-
utum. Pétur lá kyr. Hvann-
arnir höfðu sigið aftur. Og
logíidrifan keppist við að
breiða teppið sitt hvíta of-
an á llila uppgefna drenginu,
sem hatði nauðugur, en nauð-
beygður tæmt síðustu kraftana
í baráttunni við miskunnar-
leysi náttúrunnar.
Pétur var horfinn undir
snjóinn. Hann var horfinn inn
í ríki svefnsins og meðvitund-
arleysisins, sem eru kölluð
systkini dauðans.
Um likt leyti kom maður
kjagandi utan heiðina og
stefndi þverbeint á stefnu
Péturs.
Það var pabbi hans.
Dagurinn í Holti hafði reynst
dapurlegur. Allir biðu þess með
óþreyju, hvort litli sendimaður-
inn myndi koma um daginn.
Og þegar fór að dimma að af
náttmyrkri og hríð, óx kvíðinn
og áhyggjumar um afdrif
hans. Þau vonuðu, pabbi hans
og mamma, að hann biði í góðu
gengi hjá lækninum og hefði
aldrei lagt af stað. Samt
leyndist óttinn og óvissan í
augum þeima, málrómi og
látbragði. Var Pétur að villast
uppi á heiði? Voru þau að
senda hann inn 1 helgreipar
dauðans með því að leyfa hon-
honum að fara með lækninum?
Þegar nokkuð var liðið fram
yfir dagsetur, gékk faðir hans
út. Hann sagðist ætla að svip-
ast um á ásunum fyrir ofan
bæinn. En það væri svo sem
lítil hætta um Pétur. Læknir-
inn hefði aldrei sleppt honum
út í tvísýnt veður. Það voru nú
raunar hughreystingarorð eih.
Sjálfur trúði hann þeim tæp-
lega.
Hann vai’ kominn nokkuð
upp á heiðina, hóaði við og við,
en er hann varð einkis vísari
snéri hann við og hélt styztu
leið heim. Allt í einu rak hann
annan fótinn í eitthvað harf
í lausri mjöllinni. Á þessum
slóðum var engrar ójöfnu von
og hann þreifaði því með
hendinni niður í snjóinn. Og
upp í greip hans kom snjóug-
ur mannsfótur, þvínæst annar.
Ilér skifti engum tíma. Það var
Pétur, sem lá þama í fönninni.
Var hann dáinn? Pabbi hans
laut niður að honum, sópaði
snjónum burtu í einu vetfangi
og* lilustaði eftir andardrættin-
um. Pétui’ svaf fast og dró
andann rólega, en nú hafði
ekki munað nema hársbreidd,
að sá svefn yrði ekki rofinn í
þessum heimi. Hann vaknaði
við, þegar pabbi hans tók hann
í fangið. Og gleðin og undr-
unin yfirstigu öll orð. Hann