Tíminn Sunnudagsblað - 17.06.1962, Side 2

Quðmundur Þorsteinsson:
HUÓDINÁ BÓNDASTÖÐUM
Á tólfta ári fór ég alfarinn úr for-
eldrahúsum í Borgarfirðí eystra og
gerSist þá smali á Bóndastöðum í
Hj altastaðaþinghá (sem nú eru komn
ir í eyði). Það var stórbýlisjörð, allt
frá söguöld. Á þeim tíma voru þarna
rúmlega 70 ær í kvíum og um tíu
manns 1 heimili. Eftir að' fært var
i i, var starfsvið smalans að taka
við ánum á morgnana, þegar búið var
íS mjalta þær, kl. 9, og halda þeim
il haga alllangt frá bæ, til kl. 9
að kvöldi, en kvía þær þá. Síðan fékk
malinn hressingu, en stúlkur tóku til
mjalta. Mat hafði smalinn haft til
< gsins í mal og mjólk í flösku og
hundinn sinn, sem þurfti að vera og
i ftast var hinn óaðskiljanlegi félagi
< vinur. Eftir mjaltir átti svo smal-
..<m að vera tilbúinn að taka ærnar og
gæta þeirra til kl. 1 e.m. en hýsa þær
á og taka á sig náðir þar til kl. 8 eða
a ð ganga níu, en vera búinn til farar
kl. 9, sem fyrr segir.
Á Bóndastöðum var mikið með
hægara móti gæzlan á kvöldin. Bær-
inn stóð undir brekku, sem snýr
óti suðaustri, og var túnið girt
ddavír að neðan. Þar frá túni tók
3 þýft mýrlendi, en neðan við kelda
jög vot, sem nefndist Öfærur, þegar
kom út á móti bænum og fór versn-
andi, þar til hún endaði í svokallaðri
Torftjörn. Ófærurnar skildu að þýfða
mýrina og breiðan, mikinn flóa, sem
hsitir Bóndastaðablá og nær nið-
ur að Selfljóti, með' ágætum flæði-
engjum neðst. Hinum megin fljóts-
ins tekur svo við líkt landslag Hjalta-
staðabláin, og held ég, að þetta stykki
sé varla undir 4 km. breitt á milli
ása.
Það atvik, sem ég ætlaði hér að
segja fr'á, hefur gerzt 1914 — eftir
því sem ég kemst næst. Veður hafði
verið gott um daginn og verið' að
binda hey af engjunum. Eg hafði því
verið látinn fara með lestina um dag-
rn (flytja), en hafa ærnar í blánni.
I.n þegar verið var að hætta, seig
yfir alldimm þoka — og þá vantaði
kýrnar. Vinnumaður var sendur að
irita þeirra, en tvísýnt þótti um ár-
; rgur af þeirri leit. Aftur mátti ég
ekki fara frá ánum vegna þokunnar.
En konan hafði líka verið að þvo
föt um daginn; venja var þar að bera
þvottinn að yfirbyggðri lind, sem var
um 100 m. frá bæ, og skola þar úr
köldu vatni. Þess vegna bað hún mig
að vera búinn að hýsa ærnar fyrr
en venjulega þ.e. kl. 12, og hjálpa sér
til að bera pg skola þvottinn. Þetta
gekk eins og vera bar og til var ætl-
azt, og klukkan að ganga eitt vorum
við farin að' skola. Hestarnir úr hey-
Guðmundur Þorsteinsson.
(Ljósmynd: TÍMINN, GE)
bandinu höfðu verið heftir við girð-
inguna sáum við þá greinilega rétt
við þokuröndina þaðan sem við stóð-
um, nokkru hærra, svo að skyggni
hefur verið um 100—120 m. Eg var
að bera vatn á þvottinn, en hún að
gutla í balanum, þegar við heyrðum
bæði í senn hljóð allfjarri. „Það er
að heyra, að' víðar liggi úti kýr en hjá
okkur“ varð henni þá að orði. Mér
fannst þegar þetta ekki vera venju-
legt baul — en þagði við þessu. En
það beið ekki lengi, að næsta lota
kæmi — og þá var konan ekki held-
ur í vafa um, að þetta var meira en
venjulegt kýröskur. Stefnan var til
okkar frá svokölluðum Hjaltastaða-
beitarhúsum, — sem þá voru tættur
einar og bar hljóðið undra-hratt yfir,
líkast og fugl flygi, og beint. Lot-
urnar komu hver af annarri með
stuttu millibili, tröllslegar, óhugn-
anlegar. Þeim svipaði helzt til þess,
þegar kýr er óskaplega reið og öskr-
ar svo æsilega, að hún tekur loftið
með hásu sogi, um leið og hún loks-
ins sleppir lotunni — nema að hljóð-
ið var mörgum sinnum sterkara. Eg
vildi hlaupa heim og gera húsbónd-
anum viðvart, svo að fleiri en við
værum til frásagnar um fyrirbærið,
en hún eyddi því, og við héldum
áfram. Hvorugu okkar hugkvæmdist
að telja loturnar — því miður, en
þarna var ekki langur tími til að átta
sig. Getið gæti ég til, að loturnar
hefðu verið um það bil tíu, en stundin
hefði ekki alls verið lengri en 5—6
mínútur, sem á þeasu stóð. Síðasta
hljóðið var að því er virtist alveg við
skyggnisröndina — rétt hjá hestun-
um. Við það hrukku þeir saman og
sneru saman hömunum, eins og til
varnar. Eg beið spenntur eftir að sjá,
hvað úr þokunni kæmi — en það varð
aldrei meira; það var síðasta öskrið,
sem skelfdi hestana.
Við lukum við þvottinn og tókum
súðan á okkur náðir. Vinnumaðurinn
kom nokkru síðar með kýrnar. Dag-
inn eftir sögðum við svo frá því, sem
fyrir okkur bar. Ekki vorum við
rengd — en húsbóndanum þótti veiu-
lega miður að geta ekki athugað þetta
ásamt okkur, en hann var stilltur
maður og athugull. Konan var kjark-
manneskja hin mesta — en ekki sagði
hún samt, að sig langaði að heyra
þetta aftur — og sízt af öllu eir
Þegar við fórum að bera okkur
saman á eftir, bar okkur vel saman
nema um eitt atriði. Mér fundust
hljóðin lýsa tröllsskap og frekju, en
á hana verkuðu þau enn fremur með
sársauka.
Ekki neita ég, að geigur nokkur
væri í mér næstu kvöldin á eftir,
þegar ég var einn eftir háttatíma að
gaufa í myrkrinu á þessum slóðum.
Þá sem oftar var hundurinn tryggi
mér til ómetanlegs trausts og félags-
skapar.
Húsbóndi minn, sem þaina vair,
Sigfús Magnússon, andaðist í hárri
elli s.l. sumar á Akureyri, en hús-
móðirin, Margrét Stefánsdóttir, lifir
þar enn, að ég bezt veit. Um það, sem
ég segi hér frá, voru aldrei aðrir til
frásagna en við tvö. En þessi hljóð
verða mér lengi minnisstæð. Engar
skýringar get ég á þeim gefið.
362
TÍMINN
SUNNUDAGSBLAÐ