Tíminn Sunnudagsblað - 17.06.1962, Síða 7

sjálfsagður drengskapur á þessum
tímum, allra sízt ef umkomulausar og
lítilsmegandi konur áttu í hlut.
Fimm árum áður en þetta var, gerðist
það til dæmis við sjálfan lögþings-
réttinn á Alþingi, að manni einum,
sem átt hafði sex launbörn sitt með
hverri, var talið það til málsbóta og
sakaléttis, að konur þær, sem hann
hefði fallið með, hefðu ekki verið í
„betra kvenna tali en almennings
vinnukonur". (smb. alþb. 1710, nr.
23).
Auk sakeyrisreikninganna er til
önnur góð og gild camtímaheimild um
legorðssakir. Það eru svonefnd presta-
attesti, skriflegar upplýsingar, sem
öllum prestum bar skylda til að láta
sýslumönnum í té um legorðsbrot,
sem orðið hefðu í prestaköllum
þeirra. Voru þau að jafnaði gefin út
um það leyti, sem manntalsþingin
voru haldin í viðkomandi þingsókn og
náðu yfir síðastliðið fardagaár. Voru
þau síðan lögð sem fylgiskjöl .eð
sakeyrisuppgjörinu frá sama ári, er
það var sent landfógetanum, og er
skjöl þessi hvoru tveggja enn í dag
að finna í skjalasafni embættisins frá
þeim tíma.
Vottorð séra Torfa Bergssonar vor-
ið 1715 er á þessa leið:
„Þessar persónur, Erlendur Magn-
ússon og Signý Aradóttir, hafa sín á
milli brotleg orð'ið með einföldu hór-
dómsbroti. Hann eigingiftur, hún
ógift.
Fleiri legorðsbrot eður önnur nokk-
ur, sem opinber aflausn tilhlýðir, hafa
ekki hér í Skorrastaðakirkjusjón til-
fallið síðan ég útgaf næsta attest upp
á viðlíkt efui.
Testerar að Skorrastað 30 apríl 1715
Toifi p(restur) Bergsson.“
Annað prestsvottorð af sama tagi
er á þessa leið:
„KongL Majestatis sakaeyrir eng-
inn er tilfallinn í þessari Þingmúla-
kirkjusókn frá mér næst út gefna
attesti til dato,
Testerar Eiríkur p(restur) Sölva-
son.
Þingmúla, 2. júní, Anno 1718.
Barnsmóður Erlends,
Signý Signýjar Aradóttur, er
» í »,, ■ getið í manntalinu
Aradottir 1703. Þá var hún 19
--------------ára heima hjá móður
sinni, Guðrúnu Sæbjörnsdóttur, sem
var ekkja og bjó á bænum Stuðlum
í Norðfirði með börnum sínum upp-
komnum að mestu, fimm að tölu.
Elztur var Sæbjörn, 25 ára, auðsjá-
anlega fyrirvinna fjölskyldunnar.
í manntalsbók Bessa sýslumanns má
greinilega sjá, að fjölskylda þessi
hefur átt við fremur þröng kjör að
búa, en þó engan veginn þau örðug-
ustu, sem áttu sér stað um þetta
leyti á þessum slóðum, til dæmis tel-
ur hún fjóra búendur á Norðfirði,
eða fjölskyldur fjárlausar og öreiga.
Ekkjan á Stuðlum tíundaði tvö
lausafjái'hundruð árlega og fyrsta ár
manntalsbókarinnar greiddi hún
þriggja fiska virði manntalsbókar-
gjald (80—100 kr. nú). Annað árið
lofaði hún að greiða seinna sama
verðmæti í kaupstað, það er að segja
leggja inn hjá verzluninni í Stóru-
Breiðuvík í Reyðarfirði fyrir þessari
upphæð, og þriðja og síðasta árið
lofaði Ólafur Magnússon hreppstjóri
í Hellisfirði að greiða hennar vegna
þrjá fiska í kaupstað.
En þar sem Bessa sýslumanni hefur
láðst að gefa skýringu á því, hvers
vegna hreppstjóiinn tók þetta að sér,
væri hér opin leið fyrir getgátur
um skyldleikasamband eða tengdir
milli hans og ekkjunnar eða jafnvel
önnur enn þá nánari sambönd, ef því
væri að skipta, en þar sem „frásögn
þessi þarfnast ekki“ neins sérstaks af
þvi tagi, verður þetta góða tækifæri
til að Ijúga einhverju inn í hana látið
ónotað hér. — En benda má á það,
að sennilega hefur þetta verið hrein
og bein innheimta, sem hreppstjór-
inn hefur lofað sýslumanninum að
sjá um fyrir hann.
Að öðru leyti er mér að mestu
ókunnugt um þessa fjölskyldu á Stuðl
um, þó má geta þess, að Sæbjörn
Arason var þar búandi árið 1730 og
hafði þá búið þar alllengi undanfar-
ið en fardagaárið 1733—’34 var hann
horfinn úr söguuni, bjó hvorki þar
né annars staðar á Austurlandi, að
líkindum dáinn.
— - ^ árunum,
Jórun Jónsdóttir *em áðurnefnd
L ,i r r . manntalsbók
brotleg i fyrsta og manntaiið
og annatS sinn 1703 ná tn
__________________ með heimildir
sínar (1699—
1703), bjó önnur fátæk ekkja á bæn-
um Ormsstaðahjáleigu í Norðfirði
og sjálfsagt lengur bæði fyrr og
seirnna, sem ekki er kunnuct um.
Hún hét Katla Teitsdóttir (f. um
1659). Voru þar hjá henni þrjár dæt-
ur hennar (samanber manntal 1703)
— Jónsdætur. Sú elzta þeirra, sem
Jórunn hét, er skrifuð 18 ára í mann-
talinu. Til merkis um fátækt þeir'ra
er það meðal annars, að 7. júlí 1702
er ekkjan sögð öreigi í manntalsbók-
inni.
Árið 1715 eða 1716 átti Jórunn barn
í lausaleik með manni, sem Magnús
T f M 1 N N
SUNNUDAGSBLAÐ
367