Tíminn Sunnudagsblað - 17.06.1962, Síða 18

TerrakottahöfuS frá 12, —15. öld í þeim stíl, sem kenndur er við Ife. ÞaS fannst
i Nígeríu áriS 1953. Hæð þess er 12,7 cm. Rákirnar á kinnunum eru ör eftir
„tattoveringu". Bronz- og leirhöfuð listframleiðslunnar, sem kennd er við Ife,
verka eins og andlitsmyndir og standa framar natúralistiskum verkum, sem blökku
menn í Afríku hafa gert. Þessi framúrskarandi listaverk eru sambærileg við lista-
verk annarra heimsálfa og landa á hvaða tímbili, sem vera skal.
illa tilhöggvinn grjóthnullung við hlið
sér, og þessi frumstæða smíð er hin
elzta, sem vitað er um. að gerð hafi
verið af manna höndum. Það fundust
einnig leifar af máltíð hans, og þær
sýna, að hann lifði á smádýrum, svo
sem skriðdýrum og nagdýrum, ásamt
ungum stærri spendýra. Það féll í
hlut veiðimanna seinni kynslóða, sem
höfðu stærri heila, að finna betri að-
ferðir og búa til hæfari vopn til þess
að leggja að velli hin fullvöxnu og
stóru veiðidýr.
Konungsríki Afríku
Margir Evrópubúar hafa haft og
hafa enn þá skoðun á hinni „svörtu“
Afríku (þ. e. sá hluti Afríku, sem
byggður hefur verið blökkumönnum
eingöngu) sunnan eyðimerkurinnar
Sahara, að hún sé byggð fólki, sem
jafnan hafi lifað hinu frumstæðasta
lífi og aldrei af eigin rammleik kom-
izt lengra á þróunarbrautinni. Það
eru ekki nema nokkur ár síðan fyrr-
verandi landstjóri í Nígeríu skrifaði
þessi orð: „í ótal aldir stóð Afrika í
stað, óbreytt í frumstæðri villi-
mennsku, meðan saga okkar skreið
jafnt og þétt fram“ Þessi fastmótaða
trú á það, að innfæddir Afríkubúar
hafi ávallt iifað frumstæðu lífi án
minnsta votts „menningar", þar ti)
Evrópumenn komu til sögunnar, virð-
ist einkum styðjast við ótal frásagnir
um eymd þeirra og fáfræði. Þessi
trú var náttúriega vel þegin af ný-
lenduveldunum, því að hún renndi
stoðum undir þá „goðsögn", að þessar
þjóðir ættu sér enga sögu, og stæðu
þess vegna öðrum þjóðum neðar, eða
með öðrum orðum „þær eru börn,
sem enn eiga fullorðinsárin til góða“.
Og í báðum tilfellum hefðu þær nátt-
úrlega þörf fyrir það, að þeim væri
stjórnað af þeim, er væru fullorðnir.
Fornleifafræðingar, þjóðfræðingar
og sagnfræðingar hafa á síðustu ára-
tugum breytt allmjög þeirri mynd,
sem Evrópumenn hafa gert sér af
þessum þjóðum. .
★
Þegar Zinjanthropus hafði lagt nið-
ur vopn sitt, grjóthnullunginn, leið
hálf milljón ára, án þess að miklar
breytingar ættu sér stað í þróun
menningarinnar. Þróunin í Afríku
var hæg og jöfn eins og í Asíu og
Evrópu. En þessi þróun er þó háð
breytilegum aðstæðum og ber merki
þeirra. Eftir að maðurinn kemur fram
á sjónarsviðið í Afríku, verða þar
fjórar langar „regnaldir", sem skipt-
ast á við þurrkaskeið, er samsvara
ísöldum og hlýviðraskeiðum Evrópu.
Löngu siðar, á tímum, sem samkvæmt
jarðfræðilegum skilningi tilheyra nú-
tímanum, verður vart nýrra manna í
Afríku. Og það er auðið að sýna fram
á, að 5000 árum fyrir burð Krists hef-
ur negraþjóð, eða þjóð, sem var
negrakyns, átt heimkynni í Afríku.
Það hefur og komið í ljós við rann-
sóknir á 800 hauskúpum frá hinu
gamla fornkonungatimabili Egypta-
lands, að meira en Vs hluti þeirra var
negrar eða áttu rót sina að rekja til
negrastofna, sem þekktÍT eru nú. Og
það eru til haldgóðar heimildir, sem
sanna þá skoðun, að þessi kynflokk-
ur hafi átt þýðingarmikinn þátt í
menningu Forn-Egypta.
Þegar hinar fyrstu brjóstmyndir úr
bronzi og bronzhöfuð fóru að berast
til Evrópu, vöktu þau mikla undrun
vísindamanna, og menn fóru að efast
um þá kenningu, að þjóðir Afríku
hefðu staðnað á frumstæðu menning-
arstigi. Þessi bronzhöfuð voru natúral
istiskar andlitsmvndir frá Ife og Ben-
in í Nígeríu. Það kom Evrópumönn-
um spánskt fyrir sjónir, að það skyldi
vera til natúralistisk myndræn hefð
meðal negra, og flestir voru fljótir að
láta í ljós þá skoðun, að þessir munir
hlytu að vera grískir, egypzkir eða
jafnvel portúgalskir, útilokað væri,
að negrar væru höfundar þeirra. En
skömmu eftir árið 1944 fundust við
uppgröft nokkrar andlitsmyndir í
Nígeríu, sem voru greinilega eldri
en hinar' fyrrnefndu. Þar á meðal
leirstyttur frá „Nok“, sem eru frá því
fyrir Krist, og talið er, að þær séu
bakgrunnur höggmyndanna frá Ife
og Benin.
Það hafði mjög mikla þýðingu,
þegar fólk það, sem bjó sunnan Sa-
hara, komst í kynni við málmana, en
þó einkum og sér í lagi járn. Rann-
sóknir síðari tíma hafa bylt þeirri
skoðun, að þjóðir Afríku hafi að
mestu verið á steinaldarstigi, þegar
Evrópumenn gerðu lönd þeirra að ný-
lendum sínum. Það voru aðeins Búsk-
menn og dvergþjóðir auk nokkurra
fámennra kynflokka, sem voru á stein
aidarstigi, þegar Evrópumenn litu þá
fyrst auga á sextándu öld. Aðrar þjóð
ir unnu og notuðu járn og höfðu gert
378
i ■
T f M I N N
SUNNUDAGSBLAÐ