Tíminn Sunnudagsblað - 05.12.1965, Blaðsíða 20

»«
■MW

HiiÍflli

ig$jg
>>
•í&ip*

ust margir aftur einu eða tveim ár-
um seinna í Helsingfors, þegar há-
skólinn var tekinn þar til starfa.
Hófst þá með þeim ný rómantísk
þjóðernishreyfing og í fastara formi
en áður undir nafninu Laugardags-
félagið, af þvi að samtök þessi héldu
umræðufundi á laugardagskvöldum á
heimili eins forgöngumannsins, Rune
bergs og Fredriku konu hans. Voru
þau, ásamt Snellman, Lunnrot og
fleiri háskólamönnum frá Ábæ, lífið
og sálin í þessum félagsskap frá upp-
hafi. í hópinn bættust svo ungir Hel-
singforsstúdentar, og varð skáldið
Zachris Topelius frægastur þeirra.
Félag þetta var fágætum eldmóði
gætt, enda skipað úrvalsmönnum.
Það hafði m.a. forgöngu um stofn-
un menntaskóla í Helsingfors, út-
Þessi hreyfing hefur verið nefnd
Helsingforsrómantíkín, og var tíma-
bil hennar gullöld þeirra bókmennta
í Finnlandi, sem ritaðar hafa verið
á sænska tungu. Vörpuðu þeir Rune-
berg og Topelíus mestum ljóma á
tímabilið, en við hlið þeirra stóðu
ljóngáfaðir andans menn svo sem
Nervander, Cygnaeus og ýmsir fleiri.
Til Ábæjar og háskólans þar má
í raun réttri rekja upphaf þessar-
ar finnsku þjóðernis-, bókmennta- og
sjálfstæðishreyfingar, sem eftir brun-
ann í Ábæ átti sitt höfuðvígi í Hel-
singfors og breiddist þaðan út um
landið líkt og eldur í sinu.
En Ábær var ekki aðeins gróðrar-
stöð bókmennta, visinda og nýrra
hreyfinga á 18. öld og í byrjun þeirr-
ar 19. Hann var og mikill tónlistar-
bær. í endurminningum sínum segir
Fredrika Runeberg, eiginkona þjóð-
skáldsins, að um 1820, þegar hún
var þar í æsku, hafi slagharpa, orgel
og gítar verið til á flestum heimil-
um í bænum, heimasætur hafi yfir-
leitt lært á eitthvert hljóðfæri og
söngur með undirleik hafi mjög tíðk-
azt í samkvæmislífinu.
Upptökin að myndlist hins nýja
tíma í Finnlandi virðast og hafa ver-
ið í Ábæ snemma á 19. öld. Fredrika
Runeberg segir lika frá því, að fyrsti
myndhöggvari Finna á síðari öldum
hafi árin 1813—1816, þá er hann
var nýkominn heim eftir 20 ára dvöl
erlendis, gert sex lágmyndir með
flnnsk mótíf af fyrirmyndum í húsa-
kynnum Ábæjarháskóla. í Ábæ starf-
aði líka Gustaf Wilhelm Finnberg,
brautryðjandi hinnar nýju málaralist
ar í Finnlandi, mestan hluta ævinn-
ar.
Dagur er liðinn fram um miðaftan.
Við höfum þegar skoðað helztu bygg-
ingar í Ábæ: fornminjar, kirkju, lista
safn, litið yfir háskólahverfið, ána,
keypt smáhluti í búðum. Enn er
langt þar til Birgir jarl mun leggja
frá bryggju áleiðis til Stokkhólms.
Og ég á ólokið einu erindi — eða
jafnvel tveim: Jón fréttastjóri Magn-
ússon hafði beðið mig fyrir kveðju
til Ole Torvalds, ritstjóra og skálds
í Ábæ, ef ég kæmi þangað, og svo
hafði ég sjálfur lítilræði meðferðis
á vit sama manns. Nú man ég eftir
þessu og slæ á þráðinn til skáldsins,
er tók þegar undir og bauð okkur
heim, sem hann vissi, hvers kyns
var, bauðst enn fremur til að koma
á fund okkar, þar sem við vorum
stödd í bænum, og fylgja okkur í
sitt inni. Fljótlega er kominn drengi-
legur maður, gangandi svo hratt, að
kembir aftur af honum, og heilsar
okkur alúðlega.
Innan skamms erum við stödd á
heimili skáldsins og frúar hans, al-
ókunnugs fólks, er tekur okkur þó
eins og systkinum. Á borðum eru
jarðarber og rjómi, eftirlætisréttur
gáfu Morgunblaðs Helsingforsborgar,
sem Runeberg stýrði, og upp af því
spratt Finnska bókmenntafélagið,
sem hefur stuðlað mjög að þróun
finnskrar tungu og bókmennta, ekki
sízt með stuðningi Elias Lönnrot í
vísindastarfi hans að söfnun þjóð-
kvæða og útgáfu á Kalevala-kvæða-
flokknum.
f kjölfar laugardagsfélagsins sigldi
þjóðernisrómantíkin finnska hrað-
byri á öðrum þriðjungi 18. aldar:
stjórnmálabarátta Snellmans sem
blaðamanns norður í Koupio, skáld-
skapur Runebergs í Borgará, útgáfa
Lönnrots á þjóðkvæðunum, fyrir-
lestrahald Cygnaeusar við hátíðleg
tækifæri, svo og skáldskapur hans og
ritgerðir, að ógleymdum Topelíusi,
hans elskulegu söngvum og sögum.
1124
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ