Tíminn Sunnudagsblað - 26.03.1967, Blaðsíða 6

Skrattanum líkan haf'öi hún hatt,
hattkúfinn þann við kjálkann
batt“.
Tveir sóknarmanna lögðu gömlu
konunni orð í munn.
Guðmundur meðhjálpari Hall-
dórsson í Bæ var sigldur maður
og hefur aukizt sjálfstraust af því
starfi að skrýða prestinn:
„Þó ég við kjálkann kúfinn sori,
kengbogin sé af ellinni,
samt ég í stöku þig við þori,
þó að ég grett og guleygð sé.
Hvað kemur þetta þó við þig?
Þú skalt ei repeintera mig.“
Ungur vinnumaður á Hvalnesi,
Steinn Bjarnason, er síðar varð
tengdasonur Guðmundar, klykkti
út heilræði, sem jafnvel drottins
þjónum var hollt að hafa í minni:
„Þó ég við kjálkann kúfinn
bindi,
krókhryggjótt sé af ellinni,
og sögð þeim neðsta lík í lyndi,
læt ég hvern ráða sínu spé.
Gái þó sérhvör að því ört:
Oss hefur dróttinn alla gjört.“
Enginn veit, hver hún var, föru
konan, sem séra Bergur á Stafa
felli rétti að kerlingarpassann. En
rifjar þó upp lífsferil Valgerðar,
er elzt var dætra Sigurðar ættfræð-
ings og Guðríðar Runólfsdóttur.
Valgerður ólst upp hjá foreldr-
um sínum, 13 ára léð til Suður
sveitar og var þar þrjú ár. Hvarf
svo heim að Holtum. Féll þá upp
á hana fótaveiki, lá um þriggja ára
tíma rúmföst og varð engan vegin
heil af fótameininu. í Öræfum átti
hún heima 12 ár, lengst af bús
forstaða hjá föður sínum. Þegar
hann hætti hokrinu, vistréðist hún
í Suðursveit. Lenti þaðan út fyrir
Skeiðarársand óg var níu ár vinnu
kona á ýmsum bæjum í Vestur-
Skaftafellssýslu — komst allt út
í Álftaver. Matvinnungur í sömu
sýslu sjö ár.
Vorið 1819 lá leið Valgerðar á
ný til Suðursveitar. Næstu ár hélt
hún sér uppi þar á vetrum, en
flakkaði á sumrum — jafnvel aust
ur í Múlasýslu.
Séra Bergur á Stafafelli glettist
við förukonuna um sama leyti og
Valgerður hóf ferðir um austur
sveitir. Sveinn læknir segir í ferða
bók sinni, að Sigurður faðir
hennar, væri með gula bauga í
augunum. Og séra Bergur segir
í kerlingarpassa sínum, að föru
konan væri guleygð.
En þrátt fyrir allt sannar pað
ekki, hvej förukonan var. Það eitt
er kunnugt, að Valgerður átti leið
um Lónið með sinn klumbufót.
Þáði þar beina. Vera má, að hún
hafi fremur notið en goldið föður
síns. Þegar haustaði, hvarf hún
suður í Suðursveit, flytjandi ein
hvern feng í skjóðu eða pokahorni,
ullarhár og skæðaskinn, sem hún
tætti og sneið og gerði sér verð-
mæti úr.
Valgerður Sigurðardóttir varð
háöldruð, mörg ár niðursetningur
í fæðingarsveit sinni, andaðist
1845 í Flatey.
IHI.
í Ævisögu Jóns konferenzráðs
Eiríkssonar, sem Bókmenntafé-
lagið gaf út, er Sigurður Magnús
sonar á Hnappavöllum getið á
þessa leið:
„------safnaði rithöndum allra
heldrimanna, er hann yfir komst
þar að auki lá hann út fyrir að
fá væng af hvörjum fugli, og völu
úr hvörju dýri, er auðið varð, utan
lands sem innan. Margt af þessu
hafði Eriksen sálugi útvegað hön-
um, og virti hann iðulega bréfs
með eigin hendi, sem sýnir lítillæti
hans og vinveitni, þó iítilmótlegur
ætti í hlut, þegar gjöra var um
það, sem að fróðleik laut.“
Ekki er laust við, að þarna
kenni embættishroka, fremur en
að það sé sagnfræðilega réttmætt
að draga Sigurð Magnússon í dilk
með lítilfjörlegum ómerkingum
þeirrar tíðar.
Jón Eiríksson og Sigurður Magn
ússon voru þremenningar. Vagga
þeirra stóð í sama héraði, og þeir
hafa náin kynni hvor af öðrum í
uppvexti. Sigurður eilítið eldri,
orðinn fulltíða, þegar Jón hvarf
af landi burt.
Jón Eiríksson komst til vegs og
virðingar, en það steig honum
aldrei svo til höfuðs, að hann hrap
aði í þá lífslygi að afneita eigin
uppruna. Það var í samræmi við
eðli hans að halda sambandi við
Sigurð frænda sinn. Gat fleiri
römmum taugum, er tengdu þonn
an ættjarðarvin við ísland, orðið
hætt, ef hann hefði rofið ræktar
kennd, sem lá til hins fróðleiksfúsa
bóndamanns á Mýrunum.
Ýmislegt í safni því, sem Sveinn
Pálsson drap á, var komið frá
Jóni Eiríkssyni. Allt fór það veg
veraldar, þegar safnarinn var allur.
Jafnvel rithandasýnishornin lentu
í glatkistu.
En konferenzráðið sendi bónd
anum í Krákshúsum þarfaþing,
sem betur hafa varðveitzt, pappír
og bókbandsefni. Kærkomnar send
ingar, sem unnið var út, og sést
þess órækur vottur í handrita-
söfnum.
Hér fer á eftir stutt sendibréf,
ritað við lok eldmóðunnar. Bréf
ritarinn var á sinni tíð í röð betri
bænda á Suðausturlandi, hrepp-
stjóri í sveit sinni og merkasti
maður. Hæpið að álykta sem svo,
að mat hans á móttakanda bréfs-
ins væri það, að þar ætti iítil-
mótlegur í hlut.
„Velgáfaði og velvirti heiðurs
mann. Alúðar heilsan.
Ég þakka í einu orði allar undan
farnar velgjörðir, elskusemi og
artugheit, hvors ég vil minnast.
Það er yður í fréttum að segja,
að ég bað Jón Þorsteinsson að
taka af mér kú, ef hann heyaði
vel, og hefi ég engin orð fengið.
Um þetta bað ég hann fyrir slátt,
hvorju hann lofaði.
Falli svo hann bregðist mér, þá
bið ég yður að eiga lífið í henni,
kynnuð, ef heyað hafið að lífga
hana. Hún er eigandi, ei báru hér
kýr af henni — kálflaus er hún
enn.
Hey hef ég eignast handa
kúnum mínum, en systir mín er
í nauðum. — Ég býst við þér
komi hingað í haust. L.G., til hvors
ég hlakka.
Sagt var mér, að Höskuldur
minn hefði í eitt sinn fiskað 4ar
sprökur, 14 skötur og hákall, ei
hefi ég meir frétt þaðan, — og
enda þetta með forlátsbón og ósk
um beztu.
Ég vil finnast yður
vel vilja þénari
Starmýri, d. 29. sept. 1785.
Jón Gíslason.
Heyrt hefi ég, að vöruskip Vopna
fjarðar sé komið, og hefði Kyhn
strokið eður flogið þangað eftir
tóbaki.
1000 sæll og blessaður
Velgáfuðum og velvirtum heiðurs
manni
Sigurði Magnússyni,
vinsamlega á Holtum.“
V.
Hvað var það einkum, sem gerði
246
TÍMINN - SUNNUDAGSBLAÐ