Tíminn Sunnudagsblað - 26.03.1967, Side 7

Sigurð Magnússon nafnkenndan?
Er það iðni hans við að afrita
bækur og sinna þjóðlegum fróð
leik? Eða hin sérkennilega
söfnunarnáttúr ahans?
Það eitt að fylla herbergi af
völum, kvörnum og vængjum —
og kunna skil á því, hvaða dýri
hvert eintak tilheyrði — mátti
nægja til að beina athygli að mann
inum. Annað hefur þó orðið
þyngra á metunum.
Sigurður Magnússon kunni
glögg skil á skaftfellskum kynstaf.
Þó að ættfræðidrög hans séu smá
að vöxtum, er þar allt betur geymt
en gleymt. Sjást þess líka merki
að ýmsir sem meira urðu á orði,
hafa stuðzt við syrpur hans.
Framámönnum var talið til vegs
auka að skrá ættartölur og tíðindi.
Ef kotkarlar dunduðu við að skera
sér fjöður í penna og sýsluðu við
pappír, þótti skörin færast upp í
bekkinn.
Sigurður Magnússon varð fyrir
barðinu á þeim hugsunarhætti, og
í skopi nefndur „landskrifari.“ Ef
til vill hafa háværustu spottararnir
ekki verið bænabókarfærir og því
síður párandi. Sérstæðustu per
sónuleikar verða oft skotspænir.
Og þess eru ótal dæmi, að þegar
ytri kjör sniðu þröngan stakk,
v lentu snilligáfur í bóndabeygju van
meta og misskilnings.
það væri ekki úr vegi að leita
lengra til kynningar á Sigurði
ættfræðingi. Hljótt fer um ýmissa
þætti í fari hans. Sterk rök bníga
að því, að hann hafi ekki verið við
eina fjöl felldur í söfnun sinni.
Héðan af verður lítils árangurs að
vænta, þó að rjálað sé við þagnar
múr 18. aldar.
í gömlum sóknarmannatölum er
stundum getið bókakosts og reynd
ist misjafnlega fjölbreytilegur til
að iðka heimilisguðrækni á hverj
um stað. Þótt sagt væri, að bók-
vit yrði ekki látið í askana, taldist
löngum mennilegra að bækur fyrir
fyndust í einu húsi sem flestar og
beztar — og sálarheill sótt í gott
orð.
Elzta sóknarmannatal Einholts
leiðir í Ijós, að á einu heimili var
meira úrval bóka en tíðkaðist á
bóndabæ. Sálusorgarinn kynnir
ekki bókatitla, samt má ráða í, að
þar kenndi fleiri grasa en guðsorða
rita einna saman. Þetta var heimili
Sigurðar ættfræðings Magnússonar
í Landsbókasafni er lögbókar-
handrit, sem gert hefur séra Narfi
Guðmundsson í Möðrudal. Skreytt
ir upphafsstafir og vel frá öilu
gengið, enda var séra Narfi hagur
og listfengur. Ókunnugt er um
feril handritsins fyrstu 80 árin.
En þá var titilblað þess farið í súg
inn og eigi seinna vænna að koma
í veg fyrir frekari skakkföll.
Lög Book
íslendinga
hvörja saman hefur sett
Magnús Norve
gs kongur
loflegrar minningar
Uppskrifuð Anno 1679 af
þeim vellærða og nafnfræga
kennimanni sál. sr. Narfa
Guðmundssyni.
Aftur innbundinn að viðáuknu
þessu blaði Anno 1759
Það var Sigurður Magnússon,
sem batt lögbókarhandritið í annað
sinn og setti á það viðaukablaðið.
En hver var eigandinn?
Ef til vill var handritið í eigu
Mýramanns. En vitanlega gat það
verið sent úrsveitis til bókbind-
arans. Það átti langan feril í Skafta
fellssýslu eftir að Sigurður ætt-
fræðingur gerði því til góða. Þar
um er að vísu flest á huldu. Reynt
verður að rekja sporaslóð, sem
gæti legið til réttrar áttar í leit
að svari.
Eins og áður er sagt, fluttist
Sigurður Magnússon frá Holtum
út í Öræfi. Það hefur varla fram
gengið án ráðagerða og undirbún-
ings. Ætla mætti að hann
sprangi þangað til að líta umhverf
is sig á Hnappavöllum. Á einu
býli jarðarinnar var húsfreyjan
honum náskyld, systir Jóns konfer
ensráðs.
f þann tíð bjó á öðru býli á
sömu jörð ekkja, sem undirbjó
búferlaflutning út á Síðu. Hjá
henni var fyrirvinna piltur, nýkom
inn langt að þangað í sveitina.
Hann var vel gefinn og framgjarn
og átti kyn til lögsagnara og máls
metandi bænda. Og sé gengið að
gefnu að snemma beygðist krókur
á því sem verða vill, gekk hann
upp í að afla sér þekkingar í
lögvísi, og þjóðleg fræði voru hon
um hugleikin.
Það fer að vonum, að forn-
háttamaður eins og Sigurður
Magnússon hallist að æskumanni
með þess háttar áhugamál. Þá er
gengið á lag, ungi maðurinn gerir
sér títt við öldunginn — og dreg
ur ei úr dáleikum, ef hann girnist
fágæti úr fórum hans.
Þessi ungi aðkomumaður settist
að í Skaftafellssýslu. Eignaðist gott
safn bóka og handrita, og hefur
reynt á elju og árvekni að draga
það saman, — ásamt lagni að
snúa snældunni. Fer ekki leynt
að sitthvað slæddist til hans úr
gólfum Sigurðar ættfræðings.
Hann hét Davíð Jónsson, stóð
löngum í stími og hlaut kenningar
nafn af málaþrasi Jónsbókarhand-
rit séra Narfa Guðmundssonar
komst í hendur Mála-Davíðs og var
um hríð í eigu hans.
Fullyrt verður, að þegar Davíð
kom í Skaftafellsþing, var lög-
bókin ekki í eigu mektarmanna
austur þar, hvorki veraldlegra né
geistlegra. í því heygarðshorni
hefði hann aldrei náð á henni
tangarhaldi.
Við athugun sýndist enginn lik-
legri að hafa átt handritið en
Sigurður Magnússon. Þegar hann
batt það og setti á það titilblað,
handfjallaði hann trúlegast eigin
dóm.
Hann var sem sé ofan á annað
bóka- og handritasafnari, til þess
bendir ótvirætt umsögn Einholts
prests, í sóknarmanna talinu 1787,
um bókakostinn í kotinu á 4. býli
í Holtum:
„Bækur til allra ársins tíma
nauðsynlegar, og þar fyrir utan
mikill fjöldi, sem og sú gefna
biblía.“
Menn hverfa af sjónar-
sviðinu, — fróðleikur týn-
ist. Þa8 eina, sem getur
varSveitt hann, er hiS rit-
aSa orS.
— Lesendur blaSsins
eru beðnir að hafa þetta i
huga, þegar þeir komast
yfir fróðleik eða þekkingu,
sem ekki má glatast.
TÍMINN — SUNNUDAGSBLAt)’
247