Tíminn Sunnudagsblað - 18.06.1967, Blaðsíða 10

Tólk hann þá stillilega til oröa
og mælti:
„Hér koma fram tvær skálar á
diski, eitt er fláskál og hitt er
krubhudiskur. Fyrir fláskálina
þýði ég og merki Þóru litlu, dótt-
ur mína, og fyrir krubbudiskinn
skil ég og merki séra Jón minn
Þorgeirsson. Tek ég svo krubbu-
diskinn og helli ofan í fláskálina
og óska, að þau megi svo sam-
tvinnast og samtengjast“.
Góðar fyrirbænir fylgdu for-
mála þessum, sem ég hirði ekki
um að skýra frá. Var Heligi svo
sérlegur í ýmissi athöfn, þótt hann
væri vænn maður.
Neðanimáls við frásögnina stend-
ur: Eiftir handriti Friðriks Egg-
erz.
★
Dr. Jón Þorkelsson telur, að tíu
aurar hafi jafngilt 35-40 krónum
árið 1899, og geta menn af því
ráðið, hve margar krónur þessir
aurar væru á þessu ári, 1967.
Þegar ég var unglingur, heyrði
ég gamalt fólk segja þær sögur af
Helga tíauraskegg eða mannasætti
— en hann var ýmist kallaður —
er ég nú segi frá.
Söguna um stúlkuna, sem bað
Helga hjálpar í hjúskaparmálum,
og söguna um reimleikann og
gripdeildirnar sagði mér Elín
Jónsdóttir í Bjarnarfosskoti, sem
var fædd árið 1830 að Moldbrekku
í Miklaholtshreppi, en hinar sagn-
irnar sagði mér háaldraður maður,
sem hét Jón Sæmundsson.
Sýslumaður Snæfellinga spurði
Helga einu sinni í fjölmenni — að
Mkindum á Laugarbrekkuþingi —
hvers vegna hann hefði keypt þenn
an skeggrétt af san?rfingjum sín-
um. Helgi svaraði: „Vilji einhver
láta eitthvað gott af sér leiða, verð-
ur hann að fá menn til þess að
tala við sig, en við einkennilega
menn og sérvitringa vilja allir
tala, og vegna þess, að ég keypti
Skeggréttinn, varð ég einn af
þeim“.
Helgi átti trúnað allra, er hann
þekktu, og oft leituðu ungmenni,
bæði kariar og konur, ráða til
hanis í vandamálum, fremur en til
foreldra sinna og vandamanna,
enda var hann talinn ráðlhollur
öllum, er til hans leituðu.
Á eliárum var Helgi spurður
að þvi, hvere vegna unglingar lteit-
uðu fremur ráða hans en foreMra
sinna og forráðamanna. Þá svaraði
Helgi: „Ég gieymi því aldrei, að
ég var einu sinni ungur, og ég á-
mæli engum“.
Einu sinni kom kona til Helga
og kvaðst hafa vitni að því, að
önnur kona hefði sagt, að ekki
væri erfitt hjá henni lífið, þar sem
hún hefði tvo menn, og taldi kon-
an þessi ummæli mannorðsspjöll
og vildi fá bætur fyrir þau og bað
Helga að ganga eftir þeim fyrir
sig.
Helgi spurði:
„Féllu orðin þann veg, er þú
sagðir frá?“
Konan kvað svo hafa verið.
Þá mælti Helgi:
„Ekki get ég kallað þau orð
mannorðsspjöll, því að þú hefur
aðeins tvo menn til þess að þjóna
og matbúa handa og getur það
ekki erfitt talizt, þar sem sumar
konur hafa mörg börn og marga
karlmenn til umhirðu og kvarta
ekki, en hefði konan sagt, að þú
hefðir bæði eiginmann og friðil,
væri það stór mannorðsspjöll og
verð mikilla bóta.“
Konan lét málið falla niður.
Einu sinni var harður vetur und-
ir Jökli, svo að fátækir liðu skort.
Þá gerðust miklir reimleikar og
gripdeildir á Hellnum og Arnar-
stapa.
Menn leituðu til Helga og báðu
hann að ráða bót á vandræðum
þessurn. Helgi kvaðst geta /akað
eina nótt og athugað reimleikann.
Þegar hann hafði vakað eina nótt,
var hann spurður, hvort hann
hefði orðið var við drauginn.
„Bg sá drauginn“, svaraði Helgi.
„Hvernig fór á með ýkkur?“ var
spurt.
„Vel fór á með okikur“, svaraði
Helgi. „Ég hýddi hann fyrir að
villa á sér heimildir, því að hann
var með heitu holdi og rennandi
blóði“.
„Var ekki þjófurinn og draugur-
inn sama persóna?“, var spurt.
„Ekki veit ég það, engu sá ég
hann stela“, svaraði Helgi, „en
ég gaf honum byrði sína úr hjall-
inuim mínum í uppbót á flenging-
una“.
Aldrei fékk neinn að vita, hver
þessi maður var, sem lék drauginn.
Eftir þetta hættu bæði reimleikar
og gripdeildir að Hellnum og Arn-
aratapa þann vetur.
Einu sinni leitaði ung stúlka
hjálpar Helga í hjúskaparmálum.
Faðir stúlkunnar heitbatt hana, án
hennar vilja, gömlum og rlkum
manni, sem var orðlagður nirfill
og lítilis metinn, þrátt fyrir auð
sinn. Stúlkan bað Helga að kenna
sér ráð til þess að komast hjá
þessum ráðhag. Helgi þagði langa
hríð, síðan mælti hann:
„Fatt er tU ráða, en bezt færi á,
að brúðgumi hætti við brúðkaup-
ið. Bið þú föður þinn, að manns-
efni þitt komi til viðtals við þig
uim tilhögun brúðkaupsveizlunnar
og haga þannig til, að hann verði
næturgestur. Þar sem komið er
haust og rökkursetur, skaltu, er
eldra fólk leggur sig til svefns,
hefja upp rödd þína, því sagt er
mér, að þú hafir söngrödd góða,
og syngja það ljóð, er ég mun
kenna þér, svo hátt, að allir inni
vakni, en ljóðið er á þessa leið:
Gott á ekkja eftir gamlan, rikan
hal
—en margt verður öldnum að
meini —,
hún eignast allan auðinn og
unigra biðla val
•— en margt verður öldnum að
meini.
Gamlir menn veikjast og falla
burt fljótt,
— en margt verður öldnum að
meini.
Því sumir lifa ekki af sína brúð-
kaupsnótt
— en margt verður öldnum að
meini“
Stúlkan fór að ráðum Helga og
gamli maðurinn hætti við að kvæn-
ast henni.
Þegar Helgi var orðinn það las-
burða vegna elli, að hann gat
hvorki sótt sjó né gengið í fjöru,
sat hann úti á mókláfi og horfði
á, þegar bátar lentu og menn gerðu
að afla sínum. Eitt sinn er menn
höfðu lent í Hellnafjöru, sat Helgi
að venju úti á kláfi sínum. Þá
komu tveir menn hlaupandi úr
fjörunni til Helga bónda og voru
ósáittir og óðamála, svo Helgi skildi
ekki mál þeirra, vel getur verið,
að heyrn hanis hafi verið farin að
sljóvgast. Helgi bað þá að vera ró-
llega og bað annan að segja sér,
hvað um væri að vera og tala hægt,
svo að hvert orð heyrðist. Ekki
var mér sagt, hvernig maðurinn
Framhald i bls. 525
514
TÍMINN - SUNNUDAGSBLAÐ