Tíminn Sunnudagsblað - 03.09.1967, Qupperneq 14

þýðir í senn hafnleysur og auðnir.
ÞaS mun ekki hafa verið notað
um sveitina fyrr en eftir Öræfa-
jökulsgosið mikla 1362, sem er
mesta gos í Norðurálfu, síðan
Pompeij og tvær aðrar borgir suð
ur á Ítalíu brunnu 79 á”um eftir
fæðingu Krists. Áður var byggð
in kölluð Hérað milli saoda eða
Litlahérað, og dr. Sigurður Þór-
arinsson álítur, að þar hafi verið
um eða yfir þrjátíu bæir. En gos
þetta markaði tímamót í sögu
sveitarinnar: afar mikið öskufall
og vikurs samfara geypilegu vatns
flóði eyddi byggðina um stund
og takmarkaði alla möguleika tii
búskapar til frambúðar. Framrás
jökla og aukinn vatnagangur hafa
vitaskuld haft sitt að segja. Skeið
ará kvað draga nafn af þvi, að
unnt var að leggja vefjarsi?eið yfir
ána, og það segir sína sögu, að
Skeiðarársandur hét til forna Lóma
gnúpssandur. Þá varð mikið tjón
í Öræfajökulsgosi og hlaupl undan
jökli árið 1727. Er víst óhætt að
fullyrða, að í engri sveit landsins,
þeirra, sem nú eru byggðnr, hafi
gróðurlendi gengið eins saman
frá landnámsöld og í Öræfum.
Þegar kemur fram á suðurbrún
höfðans, verður manni starsýnt
á fuglalífið í bjarginu. Brúnirnar
eru þéttsetnar lunda, þessum lit-
skrúðuga og skemmtilega fugli,
sem er svo spakur, að hann gríp
ur naumast styggð við mannaferð-
ir. En niðri i bjarginu ber mest
á langvíu og stuttnefju, og við
verðum að grípa tU sjón-
auka til þess að fylgjast
með lífinu þar. Áður fyrr
var gjarna sigið í bjargið þótt
bergið væri laust og sly.s tíð. En
lífsbaróttan var hörð, og menn
urðu að láta sér lynda að gjalda
matföng þau, sem sótt voru í
bjargið, dýru verði.
Við göngum sömu leið til baka,
og á niðurleið af höfðanum sjáum
við ófleygan fýlsunga i hreiðri.
Okkur langar að ljósmynda skepn-
una, en ekki er hollt að hætta sér
of nálægt þessum fugli, á meðan
hann hefur eitthvað í maga sér,
því að hann tekur á móti óboðn-
um gestum með spýju og er furðu
langdrægur. Sigurður ræður frarn
úr þessu. Hann finnur nokkurra
metra langa bambusstöng, sem
hann otar að fýlsunganum, og send
ir hann út úr sér hverja gusuna
á fætur annarri. Loksins getur
hann ekki spúið meiru, og þá
hættum við Páli okkur að hreiðr-
inu með myndavélar okkar
Nú komum við aftur til Fagur-
hólsmýrar, samgöngu- og verzlun-
armiðstöðvar Öræfinga. Þeir skipta
mestan part við Kaupfélag Austur-
Skaftfellinga á Höfn, og hefur fé-
lagið verzlunarútibú og sláturhús
á Fagurhólsmýri, og nýtízkulegt
verzlunarhús er þar í smíðum.
Verzlunarsaga Öræfinga er mjög
merkileg, því að til þessa dags hef
ur verið mjög erfitt um al's tð-
drætti. Ekki var einungis við
fjölda óbrúaðra stórfljóta að etja,
heldur var um afar langan veg að
sækja — fyrr á öldum til Eyr^r
bakka og Djúpavogs, síðar á Papós
í Lóni og til Víkur í Mýrdai °&
Hafnar í Hornafirði. Trjáviður varð
áður fyrr naumast fluttur í Öræfi
né heldur þakjárn. Notazt var við
rekavið og timbur úr skipum sem
strandað höfðu, og grjótheil-
ur voru lagðar á þök í stað járns.
Urðu Öræfingar þannig að óúa
að sínu umfram það, sem annars
staðar var, og mun það skýring á
því, að þar hefur jafnan verið
óvenjumargt hagleiksmanna eins
og reyndar annars staðar í Skafta-
fellssýslu.
Skipið Skaftfellingur hóf ferðir
til Öræfa árið 1919. Þótt
uppskipun væri að sjálfsögðu mikl
um erfiðleikum háð og ferðir árs-
tíðabundnar, var þetta mikið spor
í framfaraátt, því að nú var öll
verzlun Öræfinga ekki lengnr
bundin við að sækja um torleiðið,
sem þá var, til Hafnar, en þar hófst
verzlun um aldamótin. Skaftfellmg
ur sigldi til Öræfa fram undir
heimsstyrjöldina síðari, Skipa
T f M I N N — SUNNUDAGSBLA0
Hin síðari ár hafa alls kyns flutningar til og frá Öræfum verið loftieiðis. f
sambandi við fjárskiptin sunnanlands og vestan fyrlr um það bil hálfum
öðrum áratug var tvívegis fiogið með fé frá Fagurhólsmýri: að Stóra-Kroppl
I Borgarfirði árið 1950 og að Hellu á Rangáryöllum árið 1953.
758