Tíminn Sunnudagsblað - 03.09.1967, Page 15

NÆTURLJÓÐ
hve mjúklát er nóttin
mildum höndum fer hún
um slaka hörpunnar strengi
og kveður þig í svefn
Ijúfir eru draumar
í rökkursölum hennar
þar sem aldrei skíma
nær af dagsins Ijósi
fölur tunglskinsbjarmi
lýsir inn um glugga
rétta fullan bikar
þjónustufúsar hendur
Vilborg Dagbjartsdóttir.
útgerð ríkisins annaðist t'lutninga
til Öræfa um nokkurra ára bil
e£tir það, og svo fer flugið að koma
við sögu sveitarinnar. Þungavara
var um skeið flutt á bíl-
um jrfir Skeiðarársand, þegar
minnst var í ánum, og þá
°ftast á útmánuðum. En nú
beinast allir flutningar á
landi austur á Höfn. Hefur orðið
að ferja alla hluti yfir Jökulsá
ú Breiðamerkursandi, nema olíu,
sem dælt hefur verið yfir um, en
shkt mun væntanlega heyra for-
tíðinni til, þegar þessi grein kem-
Ur fyrir almenningssjónir. Brúin
á Jökulsá markar tímamót í sam-
göngumálum Öræfinga og kem-
ur sveitinni loks í samband við þjóð
vegakerfi landsins, þótt að
vísu séu enn óbrúaðar á
þessari leið tvær litlar ár,
sem að ö<llum jafnaði eru ófærar
fólksbilum.
En því fer fjarri, að slælega
hafi verið unnið að samgöngubót-
Ulu í Öræfum. Fjölmargar jökul-
Sr renna til sjávar milli sanda,
sumar æði vatnsmiklar, og hefur
verið æ'rið átak að brúa allar þær,
veruleg hindrun er að. Þegar
við förum yfir brú á einni ánni
Þarna, segir Sigurður okkur þjóð-
Su£u, sem gerist á þessum slóð-
vnn. Glsli Finnbogason hét prrest-
* t M 1 N N — SUNNUDAGSBLAfi
ur á Sandfelli á síðari hluta seytj-
ándu aldar. Eitt sinn var hann að
koma frá kirkju á Hofi og hitti
þá tröllkerlingu, sem var að dysja
reyðarkálf. „Nú hefurðu stolið af
fjörunni minni, kella,“ sagði klerk
ur, en tröllkonan svaraði: „Nóg er
eftir handa þér, Svarti-Gísli."
Sagt er, að prestur hafi sent á
fjöru daginn eftir og hafi þá ver-
ið steypireyður rekin, en enginn
kálfur. Er síðan kallað Hvalvarða,
þar sem prestur og kerling töl-
uðust við og Hvalvörðugil (nefnt
Hvalvarðargil í Þjóðsögum Jóns
Árnasonar) þar upp af, og af gil-
inu hefur svo áin dregið nafn. —
Þannig áttu tröll það til að vera
mannfólki innan handar, þegar
sá var gállinn á þeim, enda töl-
um við enn um tryggðatröll.
Sandfell er nú í eyði, en það
er merkur sögustaður. Þar mun
líklega hafa verið fyrsta býli í
Öræfum, en Þorgerður, kona Ás-
bjarnar Heyangurs-Bjarnarsonar,
nam þar land ásamt sonum sín-
um, eftir að bóndi hennar hafði
látizt í hafi. Eins og kunnugt er,
helguðu konur sér land með því
að leiða kvígu tvævetra vorlangan
dag sólsetra millum. Hefur því
mikið verið komið undir þoli
konu og kvígu, og kann þetta að
hafa verið allkátleg sjón á stund-
um, einkanlega ef kvígan hefur
verið treg í taumi og konan kapp-
söm. En Þorgerður og kviga henn-
ar hafa staðizt þessa þolraun með
prýði, því að þær komust á hin-
um tilsetta tíma frá Tóftafelli,
skammt frá Kvíá, og í Kiðjaleit
hjá Jökulsfelli, en. sá bær mun
hafa staðið í nánd við Bæjarstaða-
skóg. Þetta er löng leið, um fimm-
tíu kílómetrar, ef fylgt er þjóð-
veginum út að Skaftafelli. Hefur
karlmönnum verið langtum
hampaminna að helga sér land,
þvi að lítið afrek er það að tendra
bál við árós.
Sandfell var lengi kirkjustaður
og prestsetur, eða allt fram á
þessa öld. Hlaup það, sem fylgdi
Öræfajökulgosi árið 1727, fór
báðum megin við bæinn, en fólk
sakaði ekki, sem þar var, þótt
ægilegt væri útlitið. Aftur á móti
fórst einn unglingspiltur og tvær
stúlkur, sem voru í seli þar niður
undan. Hlaupið eyddi tvær hjá-
leigur frá Sandfelli og fór mjög
illa með jörðina sjálfa. Jakahrann-
ir feiknlegar bárust þar niður, og
voru sumir jakarnir ekki full-
bráðnaðir að 29 árum liðnum,
þegar Eggert Ólafsson fór um
Öræfi. Margar skálar mynduðust
undan jökunum, og skoðuðum við
þá stærstu, seln er rétt við Kotá
og kvað vera um sextíu metrar i
þvermál og átta metrar á dýpt.
Hún er örskammt frá veginum og
reyndar unnt að aka að henni á
jeppa. Er því ekki í mikið ráðizt
fyrir ferðamenn að skoða þetta
sérkennilega náttúrufyrirbæri.
Brátt erum við komnir undir
rætur Falljökuls, eins hinna mörgu
skriðjökla, sem ganga út frá Ör-
æfajökli. Segja má, að Falljökull
steypist fram af fjallsegg, og er
þetta tilkomumikið að sjá. Skrið-
jökla af þessu tagi kalla vísinda-
menn falljökla eða hrunjökla, og
hittist þarna skemmtilega á um
sérnafn jökulsins og tegundaheiti.
En raunar þarf ekki að fara út
fyrir sveitina til þess að finna
hliðstæðu, því að í Kvískerjalandi
er stöðuvatnið Stöðuvatn.
Við rennum í hlað á Svínafelli.
Þar hefur landslag nokkuð skipt
um svip frá því, sem er austar
í sveitinni: skógur vex í hlíðinni
fyrir ofan bæinn, og jaðar Svína-
fellsjökuls er aðeins örskammt
undan. I lok nítjándu aldar var
aðeing sem svarar þrjú hundruð
759