Tíminn Sunnudagsblað - 05.11.1967, Qupperneq 4

Púlitil frásaga
af gullbaróni
úr Skriðdal
IV.
Þótt Heígi væri talinn öðrum
ofnaðri og léti digurbarklega, er
hann hlejTpti blaðinu af stokkum,
varð annað upp á teningnum, þeg-
ar dró að árslokum 1883. Þá var
sýnt, að gullbaróninn mátti ekki
við miklum áföllum. Hann gat
ekki staðið í skilum með kaup
prentarans og hjálparmanns síns
við ritstjórnina, og verður ekki
betur • séð en hann hafi verið
orðinn ærið áthyggjufullur út af
því tapi, sem hann hafði bakað
sér. Og nú greip hann til nýrra
ráða til þess að rétta við fjárhag
sinn.
Leikrit Matfihíasar Jochumsson-
ar, Útilegumennirnir, hafði gert
hann frægan í ættlandi sínu, og
orðstír hans hafði fylgt löndum
hans vestur yfir hafið. Árið 1883
höfðu Framfarafélagið og íslenzka
kvenfélagið í Winnipeg sýnt þenn-
an sjónleik á sviði og borið nokk-
uð úr býtum. Nú hugkvæmdist
Helga að taka þráðinn upp í trausti
þess, að íslendingar í bænum og
nágrenninu neituðu sér ekki um að
sjá leikinn aftur, þótt þeir vildu
ekiki verja tveim dölum til kaupa
á Leifi. Gekk hann að því af mik-
illi atorku að undirbúa leiksýn-
inguna, og fóru æfingar fram á
heimili hans „í marghýsi Fowl-
ers“, svo að eftir því hefur hann
þá ekki átt sjálfur hús, sem hann
gæti búið í.
Það átti ekki að vera neinn kot-
ungsbragur á þessari leiksýningu.
Helgi horfði ekki í það að taka
á leigu stærsta samkomuhús bæj-
arins, kennt við Viktoríu Englands-
drottningu, þótt gjalda yrði hann
of fjár í leigu. Það rúmaði hvorki
meira né minna en - tólf hundruð
manns, og var Helgi svo stóiihuga,
að hann ráðgerði þrjár sýningar.
Frumsýningin skyldi vera að
kvöldi hins 30. janúar. Útgáfu
blaðs síns felldi hann niður vik-
urnar f yrir sýninguna, því að
starfsmennirnir, Eggert Jóhanns-
son og Jón préntari, gátu ekki
sinnt hversdagslegum störfum í
ritstjórnarskrifstofu og prent-
smiðju sökum anna við undirbún-
ing leiksýningarinnar.
Loks rann upp hið langþráða
kvöld. Leikararnir gengu fram á
sviðið í gervi fjallbúanna, og gest-
irnir hlóu dátt að skringilegum til-
burðum þeirra. Vel þótti af stað
farið, og sýningar urðu að minnsta
kosti þrjár. En einn var galli á:
Aðsókn var dræm og aðgangseyr-
irinn léttur í vasa. íslendingar í
Winnipeg voru ekki þeir rikisbubb
ar, sem þeir héldu, að þeir væru
að verða árið 1881 — atvinna karl-
manna dræm að vetrinum, hús-
freyjurnar helzt við gólfþvotta hjá
Ensikinum og ungu stúlkurnar
ekki komnar hærra í mannfélags-
stiganum en í vinnukonustétt.
Þetta fólk varði ekki peningum til
þess að sjá aftur sama sjónleik
og leikinn var árið áður. En Helgi
hafði lagt mikið í kostnað við
leikbúninga og leiktjöld, auk húsa-
leigunnar, því að til alis átti að
vanda. Hann bar úr býtum tap, en
ekki gróða, og var talið, að hall-
inn hefði numið sjö eða átta hundr-
uð íslenzkum krónum. Það var
talsverður aukabaggi manni í mikl-
um fjárkröggum.
Að lokinni sýningu síðasta kvöld-
ið gekk Helgi sjálfur fram á svið-
ið og ávarpaði gestina. Flestir voru
staðnir upp úr sætum sínum og
kornnir á ieið til dyra og gáfu lít-
inn gaum að orðum hans. En
þeir sem stöldruðu við til
þess að hlýða tölu hans, voru
dálitla stund að átta sig á því,
hvað hann var_að fara. Brátt
skildist þeim þó, að hann var
að bjóða þeim veðmál og
vildi leggja undir mikið fé, að
hann „gæti komið með mann, sem
vildi rétta hönd sína í logandi elds-
bál og halda henni þar, unz hún
væri brunnin af honum“. Menn
litu spurnaraugum hver á annan
og vissu varla, hvaðan á sig stóð
veðrið. Það varð fátt um svör, enda
hvort tveggja, að þessir menn
lumuðu ekki á miklum peninga-
fúlgum né vildu neinu gjalda, þótt
einhver stigi á bál í viðurvist
þeirra. Skelfingu lostnir hrökluð-
ust síðustu gestirnir út úr húsinu.
8. febrúar lýsti Helgi því í
blaði sinu, hversu tekizt hefði til
um sjónleikinn:
„Þá eru hinir margumtöluðu
Útilegumenn um garð gengnir —
það er að skilja búið að leika þá.
Fyrirtækið heppnaðist ágætlega,
og græddist stór auðlegð á því. Þó
varð ofurlítið tap. Auðlegð sú, er
græddist, fer heiður og sómi fyrir
skáldið, er samdi ritið — fyrir þá,
sem að fyrirtækinu unnu — fyrir
ala þjóðina í heild sinni. En tap-
ið er aðeins fáir dollarar fyrir
forgangsmann fyrirtækisins“.
Tónninn var léttur á yfirborð-
inu, en mikil sárindi undir niðri.
Viku Síðar var alvaran grímulaus.
Þá birtist i blaðinu grein, sem hét
Iif eður dauði, og þar sagði rit-
stjórinn umbúðalaust, að sig vant-
aði sex hundruð kaupendur tíl
þess að geta gefið blaðið út fram-
vegis:
„Ég byrjaði Leif í vor er leið
með þeirri trú og von, að
væru tslendingar, sem hafa flutzt
frá tsLafldj til Vesturheims. Eú
SÍÐARI HLUTI FRÁSAGNAR:
Hönd ritstjorans föl í eldinn
964
T t H i K N - SUNNUDAGSBLAÐ