Tíminn Sunnudagsblað - 26.05.1968, Síða 2

Þfltur í skjánum
Það er margra manna mál, að
ofckur íslendingum sé gjarnt að
treysta á slembilukkuna. Nú er
vissulega varhugavert að kasta
fram fullyrðingum um lyndiseink-
unnir heillar þjóðar, því að ein-
staklingarnir eru jafnan sundirleit
ir að eðlisfari og verða aldrei í
einn dilk dregnir, en vafa undir-
orpið, hvernig dæmið reiknaðist,
ef til heildaruppgjörs kæmi. Þó
verður varla á móti því borið, að
iðulega teflum við á fremsta
hlunn í þeirri von, að allt slamp-
ist af. Stundum verður okkur að
þeirri von, án verðskuldunar að
meira eða minna leyti, en oft kem-
ur hún okkur í koll. Þetta er göm-
ul saga, en líka ný.
í annálum, kirkjubókum og
gömlum blöðum má sjá getið mik-
illa slysfara á sjó og landi
í grennd við kaupstaðina.
Men.n duttu útbyrðis, bát-
ar fórust með allri áhöfn,
stundum uppi við fjörusteina,
og menn urðu úti, jafnvel
örskammt frá garði. Sums staðar
voru svo mikil brögð að þessu, að
það var eignáð draugum. En draug
arnir, sem sök áttu á þessum ó-
farnaði, lágu ekki við á Vogastapa
né við Skerflóð, heldur bjuggu
þeir í mönnunum sjálfum. Menn
fóru úr kaupstað svo drukknir, að
þeir kunnu ekki fótum sínum for-
ráð. Það var ein af venjum þess
tíma að tefla þannig á tvær hætt-
ur. Þetta er ekki getgáta, heldur
staðreynd, sem sanna má með sam
tíðarheimildum í mörgum tilvik-
ium-
Nú leggjum við ekki fótgang-
andi á Vogastapa né setjumst und-
ir árar, þegar við ætlum upp á
'Skiipaskaga. Við ökum um göt-
ur kaupstaðanna og þjóðvegi
landisins. Og þó að fæstir
geri það vonandi í því á-
standi, er varð forfeðrum okk-
ar iðulega að fjörtjóni í kaupstaðar
ferðum þeirra, einkennist atferli
margra, sem sit-ja undir stýri bif-
reiðar, af trúnni á heppni sína og
anna-rra. Þar hafa margir slembi-
lukkuna að leiðarljósi. Af því hafa
umferðarslys líka verið svo tíð, að
tæpast verður annað kallað en
þjóðarvanzi
Sú er bót í máli, að þetta virð-
ist ekki ólæknandi mein. Vegna
þeirrar breytingar á ökureglum,
sem nú er að komast á, hefur um
alllangt skeið verið lagt kapp á að
brýna fyrir vegfarendum, öku-
mönnum og gangandi fóiki, gætni
og ábyrgðartilfinningu. Sumt af
þessum áróðri hefur kannski verið
íáfengilegt, og betur hefði hægri-
nefndin leitað álits Helga Sæ-
mundssonar og Andrésar Krist-
jánssonar um ljóðaval, áður en
hún prentaði rímuð hollráð í
hundrað þúsund eintökum. En
hvað um það: Tölur sýna það; sem
er mergurinn málsins. Það hefur
dregið til nokkurra muna úr geig-
vænlegum umferðarslysum síðan
farið var að andæfa ruddaskapn-
um og kæruieysinu á götum og
þjóðvegum.
Við metum hvert mannslíf mik-
ils, og á mörgu'm sviðum í þjóð
félaginu hefur verið sýnt og sann
að, hversu mjög má aftra slysum.
Slysavarnarfélagið, sem á alllanga
sögu, á orðið lífið í mörgum mann-
inurn, og mörg önnur samtök, sem
síður geta kannski lagt á borðið
skýrslur með órækum tölum, hafa
mörgu mannslífinu bjargað og
bætt að meira eða minna leyti böl
annarra, sem slys og óhöpp hafa
lostið. Margt hefur verið gert. Og
þó meira ógert.
En við víkjum aftur að því, að
tekizt hefux að draga úr umferð-
arslysum með stöðugum áminning
um og leiðbeiningum, að minnsta
kosti í bili. Kynni ekki að mega
fækka slysum af öðru tagi, ef fjöl-
miðlunartækjum, útvarpi og sjón-
varpi, væri beitt á svipaðan hátt
í því skyni?
Tæpast leikur neinn vafi á því,
að þjóðin b'íður meira af'hroð af
völdum hóflausrar áfengisneyzlu
en nokkru öðru, sem viðgengst í
landinu. Þar fara ófá mannslíf for
görðum, beint og óbeint, og víða
liggja heilar fjölskyldur nálega í
va-lnum af þessum sökum. Þeir,
sem vita mega, kunna margar og
ófagrar sögur að segja af hlut-
skipti kvenna og barna, sem mörg
hver bíða þess varla bætur, hvað
yfir þau hefur -gengið, og sögur
af því tagi gerast dag hvem bak
við luktar dyr miklu víðar í um-
hverfi okkar en flesta grunai að
óreyndu. Við þetta fléttast löng
keðja hvers konar óláns, afbrot og
óhæfuverk.
Einu sinni trúðu margir því, að
drykkjusiðir færðust í mennilegra
horf, ef auðvelt væri að ná i á-
fengi. Þetta var stutt því áliti, að
boð og bönn hefðu það í fór með
sér, að menn drykkjú af meiri
áfergju en ella. Nú um langt skeið
hefur áfengi hvarvetna að kalla
verið hendi nærri. En þvi fer víðs
fjarri, að það hafi bætt-úr skák.
Þvert á móti hefur keyrt svo um
þverbak i seinni tið, að verknaðir,
sem ekki verða annað kallaðir en
brennivinsmorð, gerast orðið ná-
lega á hvarju misseri.
Með þetta í huga virðist engin
goðgá, þótt þess væri freistað að
beita fjölmiðlunartækjunum svo
sem eitt misseri til þess að spyrna
gegn fráleitu-m drykkjusiðum,
líkt og þeim hefur verið
beitt með árangri gegn frá-
leitum ökuvenjum.
Einhver kann að vísu að segja,
að það sé ætlunarverk góðtempl-
arareglunnar að fækka slysum á
þessum vettvangi. Það hefur hún
líka sjálfsagt gert á sinn hátt. En
í slíkri herför, sem hér hefur verið
stungið upp á, eru gó'ðtemplarar
ekki líklegastir til þess að ná eyr-
um þess fólks,_ sem einkum þarf
að tala til, enda satt að segja öðr-
um skyldara að ganga fram fyrir
skjöldu. En ráðgjafar gætu þeir
verið í þessu efni, ásamt lögreglu-
mönnum, læknum, sálfræðingum
og ýmsum öðrum, Sem vegna
starfs, stöðu og áhugamála, þekkja
vel þær meinsemdir, er við er að
kljást.
Það getur e-kkí skipt mönnum
í tv-o hópa, hvort þeir eru sjálfir
bindindismenn eða ek-ki. Loku er
að vísu ekki skotið fyrir það, að
til s-éu menn, sem brennivín er
svo hel-gur dómur, að jaðri við
guðl-ast í eyrum þeirra að ama-st
við skaðvænlegri drykkju. En öll-
um þorra landsmanna hlýtur að
vera sár fleinn i holdi, að stórir
hópar manna drekki sér og öðr-
um til varanlegrar ógæfu, heilsu-
tjóns og aldurtila.
Raunar bryddi ofurlítið á nokk
Framhald á 406. siðu.
386
T f M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ