Tíminn Sunnudagsblað - 26.05.1968, Page 15

aist tðku málstað þrælanna, saman
á ótal vegu. Líkt og víðfrægasta
valkyrja Englands var komin af
fiólki, sem einkum bar afnám
þrælahaldsms fyrir brjósti, kom
mikilfeníglegasti postulinn í önd-
verðri frelsisbaráttu svertingja
Viiihjálmur Garrison, einnig við
sögu kvenréttindabaráttunnar oft-
ar en einu sinni. Æskuheimkynai
Garrisons voru í suðurfylkium
Bandaríkjanna, og þar hóf hann
ungur að árum að tala máli svöríu
þrælanna. Þá var það altítt. að
þrælaeigendur tækju sig til og
auglýstu í biöðurn nöfn þeirra,
sem ömuðust við þrælahaidi og
legðu fé til höfuðs þeim, rétt eius
og verðiaun eru veitt fyrir að
fella skæð villidýr. Sjálfur fylkis-
stjórinn i Georgíu hét hverjum
þeirn, sem færði honum Garnson,
fimm þúsund dölurn að launu.n.
Garrison flúði við þetta norðut í
land og gaf síðan út í meira en
þrjátíu áratugi tímaritið Liberator,
þar sem hann gerði marga hrið-
in>a harða að þeim, sem kúguðu
og kvöldu blökkufólkið. Þar
nyrðra tók hann einnig að leggja
kvenfreiisiskonuim lið. En það jók
ekki vinsældir hans, og á kvenna-
fundi í Boston árið 1935 komst
hann í meiri lífshættu en í nokk-
urn tíma annan. Hópur manna
ruddist inn á fundinn, þreif Garri-
son og brá snæri um háls honum.
Siðan var hann dreginn um götur
borgarinnar, og var ætlunin að
fara með hann út úr henni og
hiengja hann þar. Það varð honum
til l'ífs, að borgarstjórinn hafði
sent lögregluþjónia á vettvang til
þess að handtafca hann, og þeir
náðu honum úr höndum múgsins
áður en snærið væri að fuMu
reyrt að hálsi hans. Löngu seinna
bar' saman fundum EmmieMnu
Pankburst og þessa manns, og þá
á Englandi, þar sem hann gerð-
ist Mðveizlumaður hennar, trúr
hugsjónum sínum til æviioka.
Enn var Emmelína ekki nema
ldtil telpa, er gerðist atburður,
seim opnaði augu hennar fyrir
grimmd og kúgun, sem ekki varð
endi bundinn á um ævidaga henn-
ar. Eftir uppneisnina í íriandi árið
1848 hafði verið stofmuð leyni-
hireyfing írskra byltingarmanna,
svoniefmd F'enier-hreyfing, sem
magmaðist að sama skapi og harð-
stjórn Englendinga á íriandi. frar
í Bandarikjunuim stofinuðu jafnvel
útiagaistjórn I New York og sendu
heim bæði vopn og menn, sem
vanizt höfðu vopnaburði í þræla-
stríðinu, og hersveitir voru æfðar
á laun um nætur. Þessi írska leyni-
hreyfing gerði innrás í Kanada ár-
ið 1866 og uppreisn heima á ír-
landi í marzmánuði 1867. Tveir af
leiðtogum hreyfimgarinnar voru
teknir höndum í Manchester. Til-
raun var gerð til þess að bjarga
þedrn úr fangelsinu, og var lás
fangelsiishurðarinnar sprengdur
með byssuskoti. En fyrir innan
hurðina sat vörður, sem beið bana
við þetta. Lögreglan náði þeim
mönnum, sem þarna voru að verki,
og dómstóll kvað þegar upp yfir
þeim dauðadóm. Þeir voru hengd-
ir í fangelsisgarðinum og skarð
rofið í faagelsismúrinn, svo að al-
menninigur gæti komizt greiðiega
inn í garðinn og horft á aftökuna.
Þessir menn hafa síðan verið
nefndir DÍs'larvottarnir frá Manch-
ester. Mórgum ofbauð dómurinn
og aftakan, því að mennirnir höfðu
orðið verðinum að bana að óvilja
sínuim, og þar að auki hafði ekki
nema einn þeirra hleypt af skot-
inu, sem varð honum að bana.
Emmelína litla gekk meðfram
ifainigelisiisúrumuim á leið sinni á
milli heimilis síns og barnaskól-
ams og sá skarðið í famgelsismúr-
inn gapa við sér, er hún fór þarna
hjá daginn eftir aftökuna. Brátt
var þó skarðið fvllt, en Mtur nvju
múnstednanna minntu hana jafnan
á, hvað þarna hafði gerzt. HTu-t-
skipti íra varð henni Ijóslifandi.
Fjórtán ána gömul kom hún
fyrst á kvenréttindafund, þar sem
ein frægasta baráttukonan á þeim
árum, Lydía Becker, talaði máli
kynsystra sinna. Hún var á leið
heim úr skólanum, er hún mætti
móður sinni og fékk að fara með
hemni á fundinn með skólatöskuna
síma á bakinu.
Litlu síðar fór faðir hennar með
hana til Parísar, þar sem hún átti
að stunda nám í heimavistarskóla
Fna'kkliand var þá lamað eftir
hrakfarirnar í stríðinu við Þjóð-
verja, og þjóðin var flakandi í sór
uni, þrúguð af hernámi og þung-
bærum skaðabótagreiðslum. Þetta
varð til þess, að EmmeMna fyllt-
ist samúð með Frökkum, en bar
ævilangt í brjósti kala í garð
Þjóðveirja. Hún varð herbergistfé-
lagi móðurlausrar, franskrar
stúlku, Naómi að nafni, dóttur
hins fræga blaðamanns og kommú
nista, Hemris Rocheforcs. Hann var
markgreifi að nafnbót en varpaði
titld sínum fyrir borð og barðist
hatrammri baráttu gegn keisaran-
um. Hann varð valdamaður skamm
an tíma meðan Parísarkommúnan
ríkti, en sama árið og Emmelína
kom til Parísar var honum stefnt
fyrir rétt. Sakagiftirnar hjtía venð
taldar hæpnar og trauðla sannað-
ar, en eigi að síður var hann sek-
ur fundinn. Hann slapp nauðulega
við dauðadóm, og var sendur í út-
legð til Nýja-Kaledóníu, sem er
lamgt úti í hafi undan scröndum
Ástralíu. Þaðan tókst honum þó
að strjúka á ævintýralegan hátt
eftir tvö ár. Hann hélt út á hafið
í náttmyrkri á opinni smákænu,
og þó að skipaferðir væru ekki
tíðar á þessum slóðum, varð að
lokum á vegi hans bandariskt
gufuskdp.
Dóttirin var að sjálfsögðu ugg-
andi um afdrif föður síns, og þær
stallsyst'urnar töluðu margt um
vonzku heimsins. Allt féll í einn
farveg um þau áhrif. er Emme-
líma varð fyrir. Seinna kynntist
hún í þessum sama skóla dóttur
Alberts Brisbanes, sem fyrstur varð
til þess að boða sósíalisma í Banda
níkjunum.
Tæpt tvitug að aldrt kom hún
alkomin heim, nokkuð einþykk og
óstýriiát, og hafði tileinkað sér
skoðanir, sem i mörgum greinum
voru harla róttækar.
IV.
Árið 1878 háðu Tyrkir og Rúss-
air styrjöld. Tyrkir höfðu lengi
kúgað Búlgara, en Rússar höfðu
bomið þeim til hjáipar og voru
í þann veginm að vinna sigur Um
aillt Bretland var það mjög rætt,
hvort enska stjórnin ætti að sker-
ast i ieikinn og láta her sinn rétta
Mut Tyrkja Gladestone var mjög
andvígur Tyrkjum. en hafði orð-
ið að láta í minni pokann fyrir
stalibræðrum sínum í frjáislynda
flokknum, er voru á annarri skoð-
un.
Foringi þeirra manna í Manch-
ester, er andvígir voru hernaðar-
íhlutun Breta, var lögfræðingur
um fertugt. Ríkarður Pankhurst.
Hann hafði meira en áratug fyrr
átt þátt í því að stofna i Manch-
ester kvenfrelsísn.efnd, sem átti
samstarf vdð Stúart Mill, og nú
hafði hann komið því til leiðar,
að sam'tök frjálslyndra manna í
norðurhluta Englands kröfðust
þess, að Gladestome tæki á ný við
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
399