Tíminn Sunnudagsblað - 07.12.1969, Síða 14

flytja inn hnausakvíslar. Ábnurn-
ar voru höggnar af þeim og smíð-
aðir úr þeim krókar. Aðalkróka-
smiðurinn okkar var Friðrik Guð-
mundsson, alþekktur járnsmiður
og rokikasmiður.
í barka bátanna var hafður plitt
ur, og þar stóð maður svo hátt, að
borðstokkurinn var í hæð við
hnén. Maður sá vel niður í sjóinn
fyrir framan bátinn, og fljótlegt
var að innbyrða brognkelsin, því
að fyrirhafnarlaust var að losa
þau af króknum, þar sem engin
voru agnhöldin. Með þessum hætti
var kleift að veiða, þar sem ekki
varð vaðið vegna dýpis, þótt til
botns sæist, og mátti stunda veið-
ina frá því sjór var hálffallinn út
yg þar til hálffallið var að —
svo sex klukfcutíma í striklotu —
og lengur í smástrauminn.
begar hótt var í, var ekki unnt
að sjá hrognkelsin. Bezt var að
hafa léttan og liðlegan bát. En auð-
vitað varð að vera nokkurn veg-
inn sléttur sjór, því að ekkert varð
greint, ef hann var mjög gáraður.
Þá var gagnslaust að fara á Ós, eins
og sagt var.
— Það hafa þá oft verið úrtök?
— O-já, stundum var það. En
oft var sjór ládauður, sérstaklega
um nætur á vorin. Og vornæturn-
ar eru miklu bjartari fyrir vestan
en hér i Reykjavík. Það var sönn
unun að lifa þessar lognværu vor-
nætur einn á báti þarna á ósnum.
Að afliðnu lágnættinu vaknaði allt
til lífsins eftir næturhvíldina, fugl
arnir tóku að kvaka og syngja í
öllum átturn. Ég hef ekki lifað
meiri dýrð og fegurð en þegar sól-
in kom upp á morgnana yfir norð-
urfjöllunum og hallir árdagsgeisl-
arnir merluðu sjóinn. Það
voru sannkallaðar yndisstundir.
Þegar stiUur voru, kom svo venju-
lega hafvindur, sem við kölluðum
vestra, svona um hádegisbilið. Það
kalla menn víst hafgolu hér syðra.
— Stunduðu margir þessar veið
ar?
— Ég er nú hræddur um það.
Menn streymdu að, bæði innan úr
firði og utan úr sveit, Hjarðardal
og Valþjófsdal. Þó voru góðar
netalagnir úti hjá Hóli á Hvilftar-
strönd og víða er þarabrúk utan
við Flateyri og alveg út á Sauða-
nes. Það er þar uim allt. Talsvert
utan við Flateyri er verstöðin
gamla, Kálfeyri, og þar veiddu
menn hrognkelsi í beitu. Það voru
svo sem víða hrognkelsalagnir, en
eigi síður margir um Ósinn.
Nú var það að vísu svo, að Holt
átti land að öUu veiðisvæðinu inn-
an við oddann að vestan, en að
norðan lágu að því margar jarð-
ir. Stöku menn vildu fcoma þvi á,
að ekki væru öðrum heimil veiði
en þeim, sem áttu þessar jarðir
eða sátu þær. Auðvitað var ekki
óeðlilegt, þótt þeim fyndist, að
þeir ættu að njóta hlunnindanna
fram yfir aðra. Út af þessu urðu
einhverjar ýfingar, en ekki hafði
þessi túlfcun á veiðiréttinum fram-
gang. Ég hef lífca heyrt, að ein-
hvern tíma fyrr meir hafi sá dóm-
ur gengið, að ráði vitrustu og
beztu manna, að öllum skyldi þessi
veiði jafnheimil. Þetta þótti svo
ómetanleg lífsbjörg, sem forsjón-
in sendi að bæjardyrum fátæks
fólks á þeim tíma árs, þegar oft Var
þrengst i búi, að ótækt var talið
að svipta það henni. En hvað um
það — allir Önfirðingar, sem því
gátu við komið, stunduðu þennan
veiðiskap að einhverju leyti. Mun-
urinn var sá, að þeir, sem fjær
bjuggu, urðu að setjast undir ár-
ar og róa talsverða leið, þegar
þeir fóru á Ós — hinir stjökuðu
bara bátnum sínum frá landi. Það
eru engar ýkjur, að þessi veiði
bjargaði stundum mönnum og
skepnum á vordögum áðtir fyrr,
þegar kalt blés á norðan og lítið
var um hey og mat — þetta var
nokkuns konar líftrygging. Gamla
fölfcið sagði líka:
Gerir feita granna kinn,
grásleppan og rauðmaginn.
— Og veiddist bara mtktð?
— Það var ekki óalgengt að fá
tvö, sex og sjö hundruð á bát á
fjöru, þótt misjafnt væri eftir
veðri og öðru fleira. Stundum gat
aflinn orðið mun meiri, jafnvel yf-
ir þúsund stykki á bát í einni ferð,
þegar bezt hittist á. En þá varð
að fara saman mikil hrognkelsa-
ganga og ákjósanlegasta veður.
Auk þess varð að standa vel á
straumi og þó efcki vera margir
bátar að veiðum.
— En þeir hafa líklega oft ver-
ið margir samtímis?
— Já-já. Iðulega var það. ég
man eftir tuttugu bátum að veiðum
samtímis, svo að þú getur ímynd-
að þér, hvað komið hefur á land.
Þótt heita rnætti, að slíkur báta-
fjöldi þurrkaði upp hrognkelsin á
hverri fjörunni eftir aðra kom ný
ganga með hverju flæði
— Stunduðu menn veiðina lengi
vors?
— Það var byrjað um sumarmál
og haldið áfram fram um Jóns-
messu. Fyrst bom rauðmaginn
eins og maður þekkir, og gráslepp
an nofckru síðar. Yfirleitt vildu
menn ekfci fást við þetta eftir
Jónsmessu, þvi að bæði voru
hrognkelsin þá orðin verri og svo
var tálið æskilegt, að þau fengju
Séð inn Önundarfjörð, bryggþamar i Flateyrl tii hægri.
Ljósmynd: PíH Jónsson.
998
itHINN — SUNNUDAGSBLAÐ