Lesbók Morgunblaðsins - 08.02.2003, Blaðsíða 13

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 8. FEBRÚAR 2003 13
EIGNIR súrrealistans Andrés
Bretons eru deilumál í Frakk-
landi þessa dagana að sögn
fréttastofu BBC, en til stendur
að selja málverk,
ljósmyndir, bæk-
ur og aðra muni
Bretons á upp-
boði á árinu.
Er Breton lést
árið 1966 lét
hann eftir sig
sannkallaða fjár-
sjóðskistu í formi
þeirra muna og
verka sem hann skildi eftir sig.
Íbúð hans við Rue Fontaine í
París hefur til þessa verið varð-
veitt ósnert sem eins konar skrín
eða safn til minningar um lista-
manninn. Árum saman hafa ætt-
ingjar Bretons síðan reynt að fá
frönsk stjórnvöld til að breyta
íbúðinni í safn tileinkað Breton,
en án nokkurs árangurs. Fjöl-
skyldan hefur nú gefist upp á
baráttu sinni við stjórnvöld og
hyggst selja eigur hans. Þær
áætlanir hafa hins vegar valdið
miklum úlfaþyt meðal mennta-
manna í París sem hafa hvatt al-
menning til að láta í sér heyra
vegna málsins.
„Sofið í friði góða fólk,“ segir
á vefsíðu sem komið var á lagg-
irnar af þessu tilefni. „Í Frakk-
landi vill enginn leggja fram
krónu til stuðnings stofnunar
André Breton-safns og allt sem
við getum gert er að lýsa
óánægju okkar.“
Fjöldi fólks víðsvegar að úr
heiminum hefur lýst yfir stuðn-
ingi sínum á vefsíðunni, en íbúð
Bretons er af aðdáendum lista-
mannsins talin listaverk út af
fyrir sig. Þar má finna yfirgrips-
mikið bókasafn sem geymir árit-
uð verk manna á borð við
Trotskí og Freud og ljós-
myndasafn sem þykir skrásetja
betur sögu súrrealistahreyfing-
arinnar en nokkuð annað.
Talið er að 2,5 til 3,3 millj-
arðar króna fáist fyrir sölu mun-
anna.
Óþekkt verk
Elgars tekin upp
FYRIR um 40 árum var nótna-
bunki seldur á uppboði í London,
en gefið hafði verið í skyn að ein-
hverjar nótnanna væru eftir tón-
skáldið Edward Elgar.
Nóturnar áttu eftir að koma
kaupandanum, rokktónlist-
armanninum Manfred Mann,
verulega á óvart því meðal þess
sem þar var að finna voru áður
óþekkt verk Elgars. Verkin hafa
verið tímasett og virðist sem tón-
skáldið hafi samið þau 1878 er
hann var enn að aðstoða föður
sinn í St. George-kirkjunni í
Worcester. Staðfest hefur verið
að a.m.k. þrír af sex sálmum sem
þar fundust séu án efa verk Elg-
ars frá hans yngri árum og hefur
plötufyrirtæki Manns nú ákveðið
að gefa út plötu með verkunum.
Búist er við að platan komi á
markað í júní á þessu ári, en það
er kapellukór Chelsea sem mun
syngja sálmana undir stjórn Ians
Currors og við orgelundirleik
Noels Charles.
Deilt um eignir
Bretons
ERLENT
André Breton
Edward Elgar
R
ITHÖFUNDURINN Sjón tekur
þátt í viðamiklu tónleikaferðalagi
með hinum breska Brodsky-
kvartett á næstunni, eins og
greint var frá í Morgunblaðinu
fyrir skömmu. Ferðalagið, sem
hófst með tónleikum í Brighton
síðastliðinn fimmtudag, stendur
fram í byrjun mars, með viðkomu í sex borgum
Englands, Manchester, Birmingham, Fareham,
Beccles og London, auk Brighton. Á efnisskrá
kvartettsins er meðal annars Anna og skapsveifl-
urnar, sem er verk fyrir strengjakvartett og
sögumann samið af Sjón og breska tónskáldinu
Julian Nott. Verður Sjón þar sjálfur í hlutverki
sögumanns, en tónlistin er samin við samnefnda
smásögu hans. Auk Sjón munu ensku söngvar-
arnir Julie Dankworth og Ian Shaw koma fram
með Brodsky-kvartettinum á tónleikaferðalag-
inu. Meðal annarra verka á efnisskránni er tónlist
eftir Björk, Paul McCartney, Sting, Elvis Cost-
ello, Errollyn Wallen og Ron Sexsmith.
Geggjaður lestur og tónlist
Morgunblaðið náði að setjast niður með Sjón
áður en hann hélt utan og sagði hann blaðamanni
upp og ofan af tónverkinu um Önnu og skap-
sveiflur hennar, tilurð verkefnisins og samstarfið
við Brodsky-kvartettinn. „Verkið fjallar um
Önnu og fjölskyldu hennar, sem vaknar upp í
hroðalegu ástandi einn daginn. Fjölskyldan bíður
eftir því að sólargeislinn þeirra komi niður í eld-
hús og kyssi þau góðan dag, en í staðinn mætir
þar einhver sorgleg útgáfa af Marilyn Manson.
Foreldrarnir ákveða að fara með hana á meðferð-
arstofnun dr. Artmanns fyrir óstýrilát börn.
Hann notar risastórt völundarhús til lækninga,
þar sem lagðar eru þrautir fyrir börnin – þau
komast ekki út úr völundarhúsinu nema gera
ákveðna hluti rétt. Þeir hlutir þurfa hins vegar
alls ekki að vera eitthvað sem foreldrunum þykir
rétt! Í lok sögunnar leika Artmann og Anna í
raun á foreldrana. Tónverkið er tuttugu mínútur
af nokkuð kraftmiklum og geggjuðum lestri, og
ótrúlegri músík. Tónlist og texti renna alveg sam-
an – það er hleypt af og við þeytumst í gegnum
söguna af Önnu og skapsveiflunum, þar til henn-
ar mál hafa verið leyst,“ segir Sjón. Hann segist
sjálfur bregða sér í hltutverk sögupersónanna í
sýningunni, allt frá Önnu til hins voðalega dr.
Artmanns, og hlutur hans sé langt frá því að vera
óvirkur sögumaður.
Tveggja ára verkefni
Sjón komst í kynni við Brodsky-kvartettinn ár-
ið 1995, en þá ritstýrði hann bók um tilurð plötu
Bjarkar, Post, en kvartettinn starfaði með henni
á þeirri plötu. „Bókin beindi sjónum einkum að
samstarfsaðilum Bjarkar og þess vegna tók ég
við þau viðtal. Það fór mjög vel á með okkur. Ég
hitti þau svo nokkrum sinnum síðar í tengslum
við tónleika þeirra með Björk,“ segir Sjón, en
sem kunnugt er hefur hann samið nokkuð af text-
um við lög Bjarkar. „Þegar þau fengu þá hug-
mynd að búa til nýtt tónverk datt þeim ég í hug,
því þau voru hrifin af textunum sem ég hafði sam-
ið við þessi lög Bjarkar sem þau spiluðu. Þau
vildu fá eitthvað í svipuðum dúr – hugmyndaríkt
og súrrealískt.“
Brátt verða liðin tvö ár síðan Brodsky-kvart-
ettinn hafði samband við Sjón vegna málsins. Á
þeim tíma hefur hann að sögn verið með annan
fótinn að nokkru leyti í Englandi við vinnu með
Julian Nott, sem samdi tónlistina í verkinu. Nott
er þekktur í Bretlandi og víðar fyrir tónlist sína,
m.a. við Wallace and Gromit-hreyfimyndirnar.
„Wallace og Gromit eru enskari en allt sem enskt
er og mjög elskaðir í Englandi. Tónlistin í mynd-
unum er mjög fyndin, og Brodsky-liðum fannst
passa vel saman að láta okkur Julian vinna saman
að þessu verki, sem hefur gengið mjög vel.
Reyndar tók svolítinn tíma að koma sögunni sam-
an, en í haust var hún komin í endanlegt form, og
þá tók Julian við og lauk sinni vinnu í desember
síðastliðnum.“
Sagan viðfangsefni nemenda
Sagan af Önnu hefur jafnframt verið útgangs-
punktur fyrir fleiri atriði efnisskrár Brodsky-
kvartettsins á þessu tónleikaferðalagi. Kvart-
ettinn tókst á hendur óvenjulegt menntunarverk-
efni, þar sem nemendur á aldrinum 14–18 ára í
skólum þeirra sex borga þar sem höfð verður við-
dvöl á tónleikaferðalaginu unnu með söguna við
samningu tónlistar og hönnun leiktjalda, ásamt
kvartettinum og hópi listamanna. „Fræðsluverk-
efnið var styrkt af NESTA (National Endow-
ment for Science, Technology and the Arts) um
27 milljónir íslenskra króna. Kvartettinn vann í
viku með krökkunum á hverjum stað, og kynnti
fyrir þeim hvað strengjakvartett er og hvað hann
getur gert. Síðan lásu krakkarnir söguna um
Önnu og skapsveiflurnar, og unnu út frá henni
með hönnuðunum og leiklistarfólkinu við að gera
sviðsmyndir fyrir kvartettinn þegar hann kemur
fram í þeirra borg,“ segir Sjón. Hann kveðst þó
ekki hafa séð sviðsmyndirnar enn, en segist búast
við að þær séu mjög íburðarmiklar og skemmti-
legar. „Þau unnu svo með tónskáldunum við að
semja sönglög og texta sem byggjast á viðfangs-
efni sögunnar. Á hverjum stað verða sérstakir
tónleikar með tónlistinni eftir krakkana, sem tón-
skáldin hafa útsett fyrir kvartettinn – það hlýtur
að vera ævintýralegt fyrir þau að heyra tóna sína
og texta í meðferð þessara frá-
bæru listamanna. Að endingu
verða svo valin þrjú lög sem eru
spiluð á aðaltónleikunum, sem
verða í London.“
Síðustu tónleikar ferðalagsins
verða í Queen Elizabeth Hall í
London 2. mars næstkomandi.
„Ég veit ekki hvað verður úr
Önnu og skapsveiflunum eftir
ferðalagið – við Julian erum að
skoða ýmsa möguleika í því sam-
bandi. Einn er til dæmis að
stækka verkið í söngleik,“ segir
Sjón. „Þegar tónleikaferðinni
lýkur mun ég svo einhenda mér í
að gera bók úr sögunni. Hún
verður myndskreytt af Gunnari
Karlssyni, en ég vonast til að
hann og félagar hans í Caoz muni
á endanum gera úr henni heims-
fræga teiknimynd. Meiningin er
svo auðvitað að tónverkið fari að
lifa sjálfstæðu lífi og strengja-
kvartettar víðsvegar um heim
geti tekið það á dagskrá. Mér
skilst að það vanti alltaf nýja
klassíska tónlist fyrir börn.“
Samstarf við Björk og
Anne Sofie von Otter
Brodsky-kvartettinn er í fremstu röð kamm-
ermúsíkflytjenda í heiminum í dag og hefur kom-
ið fram og sinnt upptökum síðan árið 1972. Á efn-
isskrá þeirra eru jöfnum höndum verk eldri
meistara og ný verk, sem oft á tíðum eru samin að
frumkvæði meðlima kvartettsins eða þá að komið
er til þeirra með verk og kvartettinn beðinn að
útsetja. Þetta óvenjulega víðsýni kvartettmeð-
limanna gagnvart nýrri og oft á tíðum óhefðbund-
inni tónlist hefur leitt til samstarfs við stóran hóp
kunnra en afar ólíkra listamanna. Má þar til
dæmis nefna Björk Guðmundsdóttur, en
Brodsky-kvartettinn útsetti nokkur laga hennar
og lék m.a. með henni á tónleikum í Union Chapel
í London árið 1999. Meðal annarra kunnra lista-
manna sem hafa sóst eftir samstarfi við kvart-
ettinn eru Elvis Costello, en geisladiskurinn The
Juliet Letters, sem saminn var í sameiningu af
Brodsky-kvartettinum og Costello, kom út árið
1993, Anne Sofie von Otter sem gaf út tvo geisla-
diska með kvartettinum og leiksmiðjan Théatre
de Complicité, sem ásamt kvartettinum sviðsetti
nýlega 15. strengjakvartett Dmitris Shostak-
ovits.
Vantar alltaf nýja klass-
íska tónlist fyrir börn
Brodsky-kvartettinn flytur verkið Anna og skapsveiflurnar eftir Sjón og Julian Nott í sex borgum
Bretlands á næstunni.
Sjón tekur þátt í tónleikaferðalagi Brodsky-
kvartettsins sem hófst síðastliðinn fimmtudag.
Morgunblaðið/Einar Falur