Lesbók Morgunblaðsins - 08.02.2003, Blaðsíða 14

14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 8. FEBRÚAR 2003
leikari“ en ekki hafi borið mikið á honum hér-
lendis, nema í nánasta umhverfi hans.
„Ég hef kennt í þrjú ár á Húsavík. Við
fengum boð um að koma frá vinum okkar,
ungverskum hjónum sem kenndu tónlist á
Húsavík en voru að flytja á Hvolsvöll,“ segir
Aladár Rácz við Morgunblaðið. Hann játar
því að einmitt þessi konsert Beethovens sé í
uppáhaldi hjá sér. „Þetta er fyrsti konsertinn
sem ég spilaði með hljómsveit á tónleikum, þá
15 ára gamall. Þessi konsert er mjög tækni-
legur, en líka mjög líflegur og skemmtilegur.
Ég vona að áhorfendur verði ánægðir.“
Verk sem allir hafa heyrt
Af þeim fjölda tónverka sem Mozart skrif-
aði á sinni stuttu ævi urðu nokkur ástsælli en
önnur vegna hinnar guðlegu fegurðar sem í
þeim býr. Sinfónía nr. 40 í g-moll er eitt þess-
ara verka. Þetta tilfinningaþrungna verk
samdi Mozart í júlímánuði 1788. Það sumar
hafði hver ógæfan af annarri dunið á þessari
litlu og fátæku fjölskyldu; hjónin, bæði
heilsuveil og févana, misstu sex mánaða
gamla dóttur sína og má ætla að sú örvænting
sem greina má í verkinu tengist þeim sorg-
S
INFÓNÍUHLJÓMSVEIT
Norðurlands heldur tónleika á
morgun, sunnudag, í Glerár-
kirkju á Akureyri og hefjast
þeir kl. 16. Einleikari á tón-
leikunum er ungverski píanó-
leikarinn Aladár Rácz.
Rácz er reyndar fæddur í
Rúmeníu og nam píanóleik við Tónlistarhá-
skólana í Búkarest og Búdapest. Á náms-
árunum lék hann oft í rúmenska útvarpinu og
sjónvarpinu og hefur að loknu námi leikið á
tónleikum víðs vegar í Evrópu. Hann hefur
unnið til verðlauna í alþjóðakeppni á Spáni,
Ítalíu og í Tékklandi.
Aladár starfar sem tónlistarkennari á
Húsavík, en þangað flutti hann 1999. Hann
hefur m.a. leikið með ýmsum söngvurum hér
á landi og tekið þátt í leiksýningum á Norður-
og Austurlandi en þetta er í fyrsta skipti sem
hann kemur fram með hljómsveit hérlendis.
Efnisskráin er í klassískum stíl. Forleikur
eftir Franz Schubert, Píanókonsert nr. 1 eftir
Ludwig van Beethoven og Sinfónía nr. 40 eft-
ir Wolfgang Amadeus Mozart.
Músík og kokkabækur
Fyrsta verkið á efnisskránni, Forleik í
ítölskum stíl samdi Schubert árið 1817 eftir
að hafa lent í rökræðum við ítalska óperutón-
skáldið Rossini. „Schubert fullyrti að forleiki
eins og Rossini samdi við óperur sínar gæti
hann hrist fram úr erminni hvenær sem væri
og færi létt með það. Honum fannst það
ómerkileg músík sem þessi ítalski poppari
var að drita út, og til þess að sanna mál sitt
samdi hann þessa fínu músík. Hún ber vissu-
lega keim Rossinis en þetta er Schubert að
skrifa Rossini, ekki Rossini að skrifa Ross-
ini!“ segir Guðmundur Óli Gunnarsson,
stjórnandi Sinfóníuhljómsveitar Norðurlands
í samtali við Morgunblaðið.
Rossini var eldsnöggur að semja, að sögn
Guðmundar Óla. „Hann var ekki köllunar-
kompónisti, hafði bara gaman af því að
kompónera en hætti því á miðjum aldri og fór
að skrifa kokkabækur – er þetta ekki alveg
yndislega ítalskt? Ég hef aldrei prófað upp-
skriftirnar hans, það væri gaman að komast
yfir þær!“
Píanókonsertinn nr. 1 í C-dúr sem Aladár
Rácz ætlar að leika á þessum tónleikum
samdi Beethoven árið 1790 og kom sjálfur
fram sem einleikari í honum. Beethoven
samdi alls fimm píanókonserta „og má full-
yrða að áhugi hans á samningu slíkra kons-
erta hafi tengst því tímskeiði í lífi hans þegar
heyrnin gerði honum kleift að koma sjálfur
fram sem einleikari,“ segir í frétt frá hljóm-
sveitinni. Þar er einnig vitnað í bréf Beet-
hovens til vinar síns: „ Í mínum huga er ekk-
ert sem gleður meira en að geta samið list og
eiga þess kost að leika hana fyrir aðra.“
Guðmundur Óli segir þennan konsert
Beethovens stórskemmtilegan og lokakaflann
algjöra skemmtimúsík. Bætir því svo við að
einleikarinn, Aladár, sé „mjög góður píanó-
arviðburðum. Yfirbragð sinfóníunnar er ým-
ist harmrænt eða friðsælt og þar kemst Moz-
art hvað næst rómantískri tjáningu í djörfum
hljómum og ryþmískum andstæðum.
Sinfóníuhljómsveit Norðurlands er skipuð
hljóðfæraleikurum af Norðurlandi. Á þessum
tónleikum koma nokkrir hljóðfæraleikarar
frá Reykjavík til liðs við hljómsveitina.
Stjórnandi á tónleikunum í Glerárkirkju er
aðalhljómsveitarstjóri Sinfóníuhljómsveitar
Norðurlands, Guðmundur Óli Gunnarsson.
Hann lauk prófi í hljómsveitarstjórn frá Tón-
listarháskólanum í Utrecht í Hollandi og
stundaði síðan framhaldsnám hjá Jorma Pan-
ula í Helsinki. Hann hefur starfað sem hljóm-
sveitarstjóri með Sinfóníuhljómsveit Íslands,
bæði á tónleikum og við upptökur. Einnig
hefur hann komið fram sem stjórnandi
Kammersveitar Reykjavíkur, Íslensku hljóm-
sveitarinnar og er fastur stjórnandi CAPUT.
Hann hefur stjórnað frumflutningi verka
margra tónskálda, stjórnað óperuupp-
færslum, kórum og hljómsveitum áhuga-
manna og nemenda. Guðmundur Óli hefur
verið aðalhljómsveitarstjóri Sinfóníuhljóm-
sveitar Norðurlands frá stofnun hennar.
„Samstarf mitt og þessarar hljómsveitar
hófst strax eftir nám og er nú orðið tíu ár. Við
höfum þroskast saman, ég og hljómsveitin og
nú tel ég okkur tilbúin til að ráðast í þessi
stóru verk; til dæmis þennan píanókonsert
Beethovens og G-moll sinfóníu Mozarts, 40.
sinfóníuna sem er eitt allra þekktasta verk
hans.“
Guðmundur Óli segir hér um að ræða verk
sem allir hafi einhvern tíma heyrt, ef ekki í
hefðbundnum flutningi þá í einhverri sjón-
varpsauglýsingunni. „Svona verk á hljóm-
sveit ekki að spila fyrr en hún er tilbúin. Það
er ákveðinn prófsteinn á hljómsveitina og
stjórnandann að flytja þessi „eðalverk“ sem
allir þekkja út og inn; það er ekki til neins að
flytja þessa tónlist nema menn hafi eitthvað
til málanna leggja. Það er eins gott að fólk
hlusti bara á hana á plötu eins og að hlusta á
lélegan flutning hljómsveitar. Með þessu er
ég ekkert að belgja mig út, en ég vona að við
stöndum undir þessu. En áhorfendur verða
auðvitað að dæma.“
Guðmundur Óli Gunnarsson stjórnar Sinfóníuhljómsveit Norðurlands og Aladár Rácz er einleikari
ERUM TILBÚIN AÐ RÁÐAST Í STÓRU VERKIN
Morgunblaðið/Hafþór Hreiðarsson
Ungverski píanóleikarinn Aladár Rácz.
skapti@mbl.is
LEIKSTJÓRINN og rithöfundurinn Brynja
Benediktsdóttir var á ferðinni í París fyrir
skemmstu við undirbúning sýninga á leik-
riti sínu, Ferðum Guðríðar. Leikritið, sem
byggist á sögu Guðríðar Þorbjarnardóttur,
var frumsýnt árið 1998 hérlendis, en hefur
síðan þá verið sýnt víðsvegar um heim. Par-
ís er þó fyrsti frönskumælandi áfangastaður
Ferðanna, sem verða sýndar samfleytt í tvo
mánuði í Aktéon-leikhúsinu þar í borg. Með
hlutverk Guðríðar fer Solveig Simha, sem
er íslensk í móðurætt, og hefur hún jafn-
framt þýtt verk Brynju á frönsku. Frumsýnt
verður í Aktéon-leikhúsinu í kvöld.
„Þetta er lítið en mjög virt leikhús,“ segir
Brynja Benediktsdóttir í samtali við Morg-
unblaðið. „Undirbúningurinn hefur í raun
tekið tvö ár, fyrst þýðingin, og svo leit Sol-
veigar að leikhúsi til að færa sýninguna
upp. Síðan lagði ég verkið í hendur skugga-
leikstjóra, eins og ég kalla það á íslensku,
leikstjóra að nafni Clara Le Picard, sem
auk þess að hanna leikmyndina hefur séð
um leikstjórn samkvæmt minni forskrift. En
ég fór til Parísar í viku í janúar til þess að
leggja síðustu hönd á verkið.“
Á meðan Brynja var í París var haldin
forsýning á Ferðum Guðríðar á frönsku,
með boðsgestum eingöngu. „Gestirnir voru
mjög hrifnir. Reyndar voru flestir leik-
húsfólk, en nokkrir þeirra voru Frakkar
sem eiga ættir að rekja til Íslands en hafa
tapað niður tungumálinu. Þeir virtust mjög
stoltir af uppruna sínum, enda virðist mér
Ísland vera bara í tísku um þessar mundir í
Frakklandi,“ segir Brynja.
Tvö ný verk í sumar
Brynja segist munu reyna að fá Solveigu
Simha hingað til lands í sumar, þegar Ferð-
ir Guðríðar verða sýndar í Skemmtihúsinu
við Laufásveg á nokkrum tungumálum, en
sýningin hefur haft aðsetur þar frá upphafi.
Auk þess verða frumsýndar tvær nýjar sýn-
ingar í Skemmtihúsinu á árinu, önnur úr
smiðju Brynju er ber heitið Ég er amma
mín, en hin eftir Súsönnu Svavarsdóttur.
Sýning Brynju kemur inn á sögu Vesturfar-
anna, en Súsanna byggir verk sitt á Lax-
dælu. Af því tilefni kemur til liðs við
Skemmtihúsið ný leikkona auk Þórunnar
Ernu Clausen, sem tók við hlutverki Guð-
ríðar í fyrra og leikur hana í Skemmtihús-
inu og víðar í sumar. Nafn hennar er Valdís
Arnardóttir, en hún útskrifaðist árið 2002
frá Guildford School af Acting í Englandi.
„Við höfum oft reynt að ná inn nýjum
mannauði í leikarahóp okkar í Skemmtihús-
inu, þ.e.a.s. leikurum sem eru menntaðir er-
lendis,“ segir Brynja. „Leikhúsið nýtur þá
færni þeirra í öðrum tungumálum. Nú þeg-
ar hafa sex leikkonur leikið verkið um Guð-
ríði á fjórum tungumálum.“
Súsanna hefur tekið þátt í starfsemi
Skemmtihússins frá því í fyrra og segir
Brynja þær í sameiningu hafa markað
nýja stefnu í starfsemi leikhússins. „Við
erum ekki að tjalda til einnar nætur.
Starfsemi leikhússins mun sem fyrr
byggjast á frumuppfærslum á nýjum ís-
lenskum verkum, og verður tveimur
slíkum hleypt af stokkunum á árinu.
Hins vegar er lögð áhersla á menning-
artengda ferðaþjónustu, eins og með
sýningum á Ferðum Guðríðar á ýmsum
tungumálum. Við byggjum á íslenskri
arfleifð með skírskotun til nútímans,“
segir hún.
Ekkert lát virðist vera á vinsældum
sýningarinnar Ferða Guðríðar, hún hef-
ur verið sýnd í átta Evrópulöndum og
vítt og breitt um N-Ameríku frá árinu 1998.
Nú stendur meðal annars til að fara með
hana á leiklistarhátíð í Króatíu í sumar og
til New York í haust, en Tristan Gribbin,
fyrsta leikkonan sem glímdi við hlutverk
Guðríðar, mun leika hana þar. Aðspurð
hvað liggi að baki velgengni sýningarinnar
svarar Brynja að heppni eigi þar ríkan þátt.
„En ef maður getur búið til gott leikhús, þá
gengur vel. Auk þess er Guðríður hrífandi
persóna, hvar sem á hana er litið, fyrir þús-
und árum eða með okkar augum eins og
hún er túlkuð í dag,“ segir Brynja að lok-
um.
Á FERÐINNI MEÐ
FERÐIRNAR
Brynja Benediktsdóttir Solveig Simha