Lesbók Morgunblaðsins

Ulloq
Ataaseq assigiiaat ilaat
Saqqummersitaq pingaarneq:

Lesbók Morgunblaðsins - 08.03.2003, Qupperneq 3

Lesbók Morgunblaðsins - 08.03.2003, Qupperneq 3
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 8. MARS 2003 3 LESBOK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING LISTIR 1 0 . T Ö L U B L A Ð - 7 8 . Á R G A N G U R EFNI V EIÐISTOFN þorsks á mið- unum kringum Ísland er oftast talinn í hundruðum eða milljónum tonna. Mönnum kann að virðast erfitt að gera sér grein fyr- ir þessari stærð. Ein að- ferð til þess er að hugsa sér að tonnið komist fyrir í einum rúm- metra. Setjum svo að allur veiðistofninn rúmist í stöðuvatni sem er einn kílómetri á lengd og 600 metrar á breidd en einn metri á dýpt. Til þess þyrfti til dæmis Rauðavatn sem við förum fram hjá á leiðinni inn í Rauð- hóla. Þá er ekki vandi að reikna að þetta séu 600 þúsund tonn líkt og þorskveiðistofninn var talinn vera árið 2001, helmingur af því sem hann var á árunum milli 1970 og 1980, áður en kvótakerfið góða gekk í gildi. En ef við nú sleppum þessum glitrandi feng úr þrengslunum út í hafið og látum hann dreifa sér um víðáttur sem nema millj- ónum ferkílómetra verður þrautin þyngri að meta hvað hann er mikill. Þetta er þó það sem fiskifræðingar fá sem verkefni á hverju ári. Og ekki nóg með það. Þeir þurfa að áætla hvað sé að gerast þarna í djúpunum, hvað mikið er af hrygnum að gjóta eggjum sínum, hvað mörg seiði af þeim sem klekjast út ná að verða þriggja ára á sundi sínu úti um allar trissur og hvernig þeim fækki síð- an með hverju árinu vegna veiða og af öðr- um orsökum. Eftir þessari vitneskju og mörgum öðrum upplýsingum verður svo að meta hvað mikið megi veiða á hverju ári til þess að stofninn verði hvorki ofnýttur né vannýttur. Hann þarf með öðrum orðum að vera sjálfbær. Veiðina þarf auðvitað að mæla, ekki aðeins þá sem upp er gefin í afla- skýrslum. Þeir eru ekki öfundsverðir í höll- inni sinni við Skúlagötuna, eins og dæmin sanna. Samt hlýtur þetta að vera skemmtilegt starf eins og önnur margslungin viðfangs- efni. En hvernig hefur þá þessari stofnun tek- ist að sinna þessu gífurlega viðamikla verk- efni? Frá sjónarmiði manns sem stendur álengdar hefur margt verið býsna vel gert, en annað kannski miður. Flestum mun þykja þýðingarmest hvern- ig til tekst að meta sjálfan veiðistofninn og breytingar hans í áranna rás. Um hann er reyndar öllu meiri gögnum safnað en um aðrar einkennistölur þorskstofnsins. Þó að einn árgangur sé ofmetinn eða vanmetinn á það ekki að skaða mikið því að skekkjurnar ættu að jafna sig heilmikið upp áður en verkinu er lokið. Og þó að fyrstu ágiskanir hafi stundum verið nokkuð fjarri lagi er það skoðun mín að niðurstöður hafi í heild verið í góðu samræmi við aðra vitneskju Auðveldast ætti að vera að meta hvað mikið er veitt. En á móti kemur að mikil óvissa er um hvað miklu er kastað fyrir borð eða flutt í land fram hjá vigtinni. Skýrslur um afla geta því verið jafnvel meira villandi en um veiðistofninn. Skýrslur um hrygningarstofninn eru í sérflokki. Ekki verður betur séð en að mat fiskifræðinnar á þeim stofni hafi verið fjarri lagi. Fyrir áratug tel ég mig hafa sýnt með tölfræðilegum rökum að mestur hluti ætl- aðs hrygningarstofns hafi verið gagnslaus með öllu, og miklu nær sanni væri að telja aðeins til stofnsins elstu fiskana, til dæmis 9 ára og eldri. Rannsóknir fiskifræðinga á vettvangi hafa síðan bent til hins sama. En þrátt fyrir leiðréttingu hlýtur matið á þess- um þætti þorskstofnsins að vera eitthvað ótrúverðugra en á veiðistofninum sjálfum, meðal annars af því að þetta er orðinn svo lítill stofn. Enn eitt þarf að vita, hvernig viðkoman, nýliðunin tekst. Um hana er haft til marks hvað hver árgangur þorskstofnsins er stór þegar hann er orðinn þriggja ára. Gögnin eru því takmörkuð og talsvert hætt við vill- um. Ég leik mér mikið að tölum, og þegar ég skoða samhengi þessara þátta þorskstofns- ins undrar mig mest hvað tölfræðilegt sam- hengi þeirra er ótrúlega gott. Mér sýnist að með því að ganga út frá meðaltölum þessara þátta árin 1961–65 megi spá um gengi stofnsins allt að því 40 ár fram í tímann sam- kvæmt þeim lögmálum sem um þetta virð- ast gilda. Aðeins þarf að vita hvað mikill hluti veiðistofns er færður á land á hverju fimm ára tímabili, en það er á valdi manns- ins. Líka þarf að fara eftir loftslaginu. Til marks um þetta set ég hér 35 ára spá um veiðistofninn öll fimm ára tímabilin 1966– 2000 með samanburði við skýrslur um veiði- stofninn í þúsundum tonna. Tekið er tillit til hita í Stykkishólmi og reiknað með að brott- kast og löndun fram hjá vigt á árunum 1986–2000 hafi verið 3% veiðistofns umfram það sem áður var. Fylgnin er nær 1,00 en 0,99. Árabil Spá um Skráður veiðistofn veiðistofn 1966–70 1480 1510 1971–75 1160 1140 1976–80 1240 1230 1981–85 920 890 1986–90 930 960 1991–95 650 590 1996–00 670 690 Nánari rannsókn sýnir greinilega eins og Hafrannsóknastofnun hefur haldið fram að þetta hrun þorskstofnsins má nærri ein- göngu rekja til ofveiði, ekki síst eftir að kvótalögin gengu í gildi. Af þessu má líka draga ályktanir um hvernig þurfi að end- urreisa þorskstofninn, meðal annars með því að hlífa elsta fiskinum við veiðum. Það hefur reyndar verið gert í litlum mæli síð- asta áratug og sýnt verulegan árangur, en betur má ef duga skal. Í því efni og ýmsu öðru má taka Færeyinga til fyrirmyndar. SJÁLFBÆR ÞORSKVEIÐI RABB P Á L L B E R G Þ Ó R S S O N pallberg@isl.is JÓN HELGASON Í VORÞEYNUM Á meðan brimið þvær hin skreipu sker og skýjaflotar sigla yfir lönd, þá spyrja dægrin: Hvers vegna ertu hér, hafrekið sprek á annarlegri strönd? Það krækilyng sem eitt sinn óx við klett og átti að vinum gamburmosa og stein, er illa rætt og undarlega sett hjá aldintré með þunga og frjóa grein. Hinn rammi safi rennur frjáls í gegn um rót er stóð í sinni moldu kyr, en öðrum finnst sig vanta vaxtarmegn þótt vorið fljúgi í lofti hraðan byr. Drýpur af hússins upsum erlent regn ókunnir vindar kveina þar við dyr. Jón Helgason (1899–1986) var textafræðingur og ljóðskáld. FORSÍÐUMYNDIN er hluti málverksins Tónlistar frá 2001 eftir Helga Þorgils Friðjónsson en sýn- ing á verkum hans var opnuð á Kjarvalsstöðum í gær. Helgi Þorgils Friðjónsson segist í viðtali við Einar Fal Ingólfs- son ekki hika við að taka frá öllum listamönnum það sem hann þarf, „það getur verið Manzoni, Caravaggio, Gallen-Kalela eða Jón Stefánsson, en ég er hins vegar uppi á öðrum tíma og það breytir öllu“. Söfn og safnakennsla er umfjöllunarefni greinar eftir Magnús Gestsson sem segir frá nýj- ustu straumum í safnastjórnun, einkum hvað varðar fræðslu barna. The Hours nefnist bók eftir Michael Cunningham um Virginiu Wolf sem samnefnd kvikmynd er byggð á. Heiða Jóhannsdóttir segir frá bók- inni og úrvinnslu kvikmyndarinnar sem var frumsýnd í gærkvöld í íslenskum kvik- myndahúsum. Í girndarinnar gruggi nefnist grein eftir Þórunni Þórsdóttur þar sem hún ræðir við Kristján Árnason, Sigríði Þorgeirsdóttur og Yrsu Þórðardóttur um menningarlegar og sálrænar rætur lostans,

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.