Lesbók Morgunblaðsins - 29.03.2003, Blaðsíða 16

16 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 29. MARS 2003
Í
SLENSKA óperan býður upp á allný-
stárlega uppfærslu áhorfendum sínum
til gagns – og alveg örugglega gam-
ans. Um er að ræða tvær óperur á einu
kvöldi; annars vegar Madömu Butt-
erfly eftir Puccini og hins vegar
Ítölsku stúlkuna í Alsír eftir Rossini.
Ein af ástæðunum fyrir því að boðið er
upp á þessar tvær ólíku óperur saman er sú
að við Íslensku óperuna starfa í vetur fimm
fastráðnir söngvarar og fá þeir hér að
spreyta sig á hlutverkum sem hæfa rödd
hvers og eins. Þetta eru söngvararnir Davíð
Ólafsson, Hulda Björk Garðarsdóttir, Jóhann
Friðgeir Valdimarsson, Ólafur Kjartan Sig-
urðarson og Sesselja Kristjánsdóttir. Í hlut-
verki hljómsveitarinnar er svo Clive Pollard
píanóleikari. Leikmynd og búningum er stillt
í hóf og byggt á táknrænum þáttum og lýs-
ingu – sem ná að skapa staðsetningu og and-
rúmsloft Japans og Alsírs.
Leikstjóri sýningarinnar er Ingólfur Níels
Árnason og hefur hann haft veg og vanda af
því að vinna útdrátt úr verkunum tveimur,
þannig að hvort þeirra um sig standi sem
heilleg sýning. Þegar hann er spurður hvern-
ig hann hafi valið úr þeim mikla efniviði sem
hann hafði í höndum segist hann fremur hafa
kosið að halda sig við söguþráð en að búa til
sýningu úr þekktustu lögunum.
„Í Madömu Butterfly reyndi ég að fylgja
sögu Butterfly, hennar sjónarhorni, vonum
og vonbrigðum,“ segir hann. „Sú sýning sam-
anstendur af sólóum og dúettum og það eru
aldrei fleiri en tveir á sviðinu þar. Óperan er
þannig skrifuð að það var tiltölulega auðvelt
að fara þessa leið.
Í Ítölsku stúlkunni í Alsír fylgi ég hins veg-
ar Mustafa eftir.“
Hvers vegna urðu þessar óperur fyrir val-
inu?
„Þótt þetta séu ólíkar óperur, eiga þær eitt
sameiginlegt. Þær fjalla báðar um konur sem
eru settar í ákveðnar aðstæður. Butterfly er
blekkt til fylgilags við Pinkerton. Hann lofar
henni eilífri ást sinni, vitandi allan tímann að
hann ætlar að svíkja hana. Hún trúir honum
og leggur sig fram um að láta hjónabandið
ganga upp. Ítalska stúlkan, Isabella, veit hins
vegar að hún er í ánauð og á möguleika á að
breyta aðstæðum sínum. Hún vinnur allan
tímann á móti manninum, Mustafa, sem hef-
ur hana í ánauð.“
Hvernig tengirðu atriðin saman?
„Það geri ég með sögumönnum. Í Butterfly
syngja fjórir söngvarar og þar er Davíð sögu-
maður. Í Ítölsku stúlkunni syngja allir fimm
söngvararnir, en Hulda Björk fer þar með lít-
ið hlutverk og gegnir hlutverki sögumanns.“
Hugmynd
óperustjórans
Hvers vegna var þessi leið valin?
„Það var Bjarni, óperustjóri, sem átti hug-
myndina. Hann bað mig að finna tvö verk
sem hægt yrði að flytja saman á einu kvöldi.
Þetta var annars vegar spurning um að
kynna tvö verk fyrir áhorfendum og hins veg-
ar tækifæri fyrir söngvarana að kynnast
þessum hlutverkum. Í og með urðu þessar
tvær óperur fyrir valinu, vegna þess að í Ma-
dömu Butterfly er áherslan á sópraninn og
tenórinn en í Ítölsku stúlkunni á bassa-
baritóninn og mezzósópraninn. Þetta hentaði
því mjög vel þeim hópi sem er fastráðinn í
húsinu í vetur.“
Davíð Ólafsson fer með hlutverk sögu-
manns í Madömu Butterfly og syngur soldán-
inn og skúrkinn Mustafa í Ítölsku stúlkunni í
Alsír. Hann segir mjög gaman að taka þátt í
þessari uppfærslu. „Hún gefur okkur söngv-
urunum tækifæri til þess að spreyta okkur á
verkum sem hæfa röddum okkar og áhorf-
endum innsýn í þessi tvö verk. Ítalska stúlk-
an hefur til dæmis aldrei verið sýnd hér áður,
þótt hún sé fyrsta verk Rossinis sem sló í
gegn. Það hafa mörg verk óperubók-
menntanna fjallað um svipað þema og má þar
til dæmis nefna Brottnámið úr kvennabúrinu
eftir Mozart. Það má eiginlega segja að Már-
arnir hafi verið vondu karlarnir á þessum
tíma, svipað og Þjóðverjar eru vondu karl-
arnir í bíómyndum í dag.“
Meðal þeirra hlutverka sem Davíð hefur
sungið eru Don Basilio í Rakaranum í Sevilla
og Doktor Bartolo í sömu óperu. Þegar hann
er spurður hvernig hlutverk honum finnist
mest gaman að syngja, segir hann: „Mér
finnst á margan hátt auðveldara að leika
trúða en alvarlega menn. Hins vegar fylgir
því viss hætta. Ef við skoðum óperur Ross-
inis, þá eru trúðarnir hans dálítið svipaðir og
manni hættir til að stílfæra þá.“
Rennum blint í sjóinn
Ólafur Kjartan Sigurðarson fer með hlut-
verk Sharpless, bandarísks ræðismanns, í
Butterfly og Taddeos í Ítölsku stúlkunni.
Þegar hann er spurður hvers vegna aðeins
eru áætlaðar þrjár sýningar á óperu-
tvennunni, segir hann: „Við rennum dálítið
blint í sjóinn með uppfærsluna. Þetta er til-
raun og við eigum eftir að sjá hvernig þetta
leggst í mannskapinn. Formið er hins vegar
þess eðlis að það er lítið mál að bæta við sýn-
ingum. Það er langt liðið á starfsárið, sem
hefur verið mjög annasamt hjá okkur. Við
vorum með sautján sýningar á Rakaranum
og níu á Macbeth, auk þess að vera með há-
degistónleika og sinna barnastarfinu í vetur
og í rauninni er þessi uppfærsla kjörin leið til
þess að kynna fleiri óperur fyrir áhorfendum
en ella hefði verið hægt.
Þetta er reyndar mjög þekkt form. Óperur
eru settar upp við alls kyns skilyrði um allan
heim. Það eru svo margar óperur sem fólk vill
sjá og það eru svo margar óperur sem vilja
sýna sig, en Íslenska óperan hefur hvorki
fjármagn né aðstöðu til þess að vera með
stanslausar rakettusýningar. Því verður að
leita allra leiða til þess að kynna óperur fyrir
áhorfendum og til þess að leyfa söngvurunum
okkar að þjálfa sig. Þetta er ein leiðin.
Ég lærði í Skotlandi og hef reynslu af
Skosku þjóðaróperunni. Þar hefur verið
starfrækt hliðarverkefni við Þjóðaróperuna
sem heitir „Scottish Opera Go-Round“ og er
nákvæmlega það sem við erum að gera núna.
Þar eru óperur sýndar í samandregnu formi,
stundum fullri lengd, með búningum, lýsingu
og öllu – en píanóundirleik. Þetta er gagngert
til þess að kynna óperuna á sem flestum stöð-
um í Skotlandi. Uppfærslan á Butterfly og
Ítölsku stúlkunni er hugsuð út frá þessum
sama möguleika og við erum á leiðinni út á
land með tvær sýningar. Vegna einfaldleik-
ans er það hægt. Við gætum aldrei farið með
allan pakkann í félagsheimili úti á landi en
þessi aðferð gerir okkur kleift að fara með
óperusýningar hvert á land sem er – sem er
ekki síður mikilvægt en barna- og unglinga-
starfið sem við sinnum.“
Fimm á fjölunum
Jóhann Friðgeir Valdimarsson syngur
hlutverk Pinkertons í Madömunni og Lindor-
os, hins ítalska þræls Mustafa, í Ítölsku
stúlkunni. Hann segist „í hreinskilni sagt“
ekki vera hrifinn af því að setja saman eina
dramatíska óperu og eina gamanóperu; það
reyni einfaldlega of mikið á söngvarana.
„Rossini passar minni rödd til dæmis engan
veginn,“ segir hann. „Hún er fyrir léttan, há-
an tenor. Ég „get“ alveg sungið hlutverk
Lindoros og held að ég sleppi ágætlega frá
því, einkum vegna þess að Ingólfur hefur
klippt hlutverkið dálítið vel fyrir mig.
Hins vegar finnst mér mjög gaman að taka
þátt í þessari uppfærslu. Þetta er í fyrsta
skipti sem við fimm, sem erum fastráðin við
Íslensku óperuna, fáum tækifæri til þess að
vinna öll saman. Og það er mikilvægt fyrir
okkur að fá tækifæri til þess að spreyta okk-
ur á hlutverkum sem við ættum annars ekki
möguleika á að syngja um þessar mundir, til
dæmis fyrir okkur Huldu að spreyta okkur á
Pinkerton og Butterfly. Þessi hlutverk eru
kjörin fyrir okkar raddir. Það sama má segja
um hlutverk Mustafa og Isabellu í Ítölsku
stúlkunni fyrir Davíð og Sesselju.“
Eiga alvarlegri hlutverk betur við þig?
„Já, mín rödd hentar betur verkum eftir
Verdi og Puccini. Létt, kómísk verk eru ekki
mín deild og það borgar sig fyrir söngvara að
halda sig við sitt svið. Hins vegar hefði ég
ekki viljað missa af þessu tækifæri vegna
þess að það verður að segjast eins og er að
Ítalska stúlkan er ákaflega skemmtilegt
verk.“
Nýjasti meðlimurinn í hópi fastráðinna
söngvara við Íslensku óperuna er Hulda
Björk Garðarsdóttir sópran. Hún kom til
starfa um síðustu áramót og byrjaði á því að
syngja hlutverk hirðmeyjar lafði Macbeth í
uppfærslu Óperunnar á Macbeth á dögunum.
Hulda er ráðin við Óperuna til tveggja ára og
líst vel á að starfa hér heima. „Ég kom heim
með það fyrir augum að starfa hér og syngja
sem víðast. Þegar mér bauðst fastráðning tók
ég mjög góðan tíma til þess að hugsa mig um.
Mér fannst þetta að mörgu leyti góður kostur
og eftir spjall við óperustjórann varð mér
ljóst að ég yrði enn sterkari til þess að takast
á við hinn stóra heim, eftir að ráðningartíma
mínum lýkur.“
Hefurðu sungið Butterfly áður?
„Nei, og ég hef ekki gert mikið af því að
syngja Puccini. Hins vegar hef ég alltaf vitað
að ég ætti eftir að syngja hans verk. Hann
hentar minni rödd mjög vel. Madama Butt-
erfly er þó verk sem ég held að ég hefði varla
haft kjark til þess að ráðast í strax. Hlutverk
Butterfly er mjög krefjandi og það er mikill
kostur að fá tækifæri til þess að kynnast
henni á þennan hátt.“
Í haust syngur Hulda hlutverk Súsönnu í
Brúðkaupi Fígarós hjá Íslensku óperunni en
það hlutverk hefur hún áður sungið í Eng-
landi – debúteraði reyndar í því hlutverki. En
var ekki óþægilegt að stökkva úr svo stóru
verkefni í hlutverk hirðmeyjar í Macbeth?
„Nei, alls ekki. Okkur hættir til þess að
vanmeta litlu hlutverkin. Þau eru oft veitt lítt
reyndum söngvurum til þess að þeir öðlist
sviðsreynslu – en, eins og flestir sviðslista-
menn vita, þá er bara heilmikið mál að vera í
sýningu þar sem maður segir nánast ekki
neitt.“
Hlakkarðu ekki til að syngja hlutverk
Súsönnu aftur?
„Jú, ég hlakka óskaplega til. Þetta verður
mikið húllumhæ með öllu sem tilheyrir óp-
eruuppfærslu.“
Dramatísku hlutverkin
koma seinna
Sesselja Kristjánsdóttir hefur verið fast-
ráðin við Íslensku óperuna frá því í haust og
fyrsta hlutverk hennar var Rosina í Rakaran-
um í Sevilla. Í óperutvennunni, sem nú stend-
ur fyrir dyrum, syngur hún Suzuki, þjónustu-
stúlku Butterfly, og Isabellu, hina ítölsku
stúlku í Alsír, sem er bæði kæn og glettin. En
er hún ekkert hrædd um að festast í gam-
anóperunum?
„Nei, ekki svo. Það er nú einu sinni þannig í
mezzósópranfaginu að dramatísku hlutverkin
koma seinna. Það er talað um að við náum
fullum þroska um 34–35 ára aldurinn, þannig
að dramatísku hlutverkin koma seinna hjá
okkur en sópranröddunum. Sem dæmi má
nefna að í keppnum og prufum er aldurs-
takmark oft hærra hjá mezzósópranröddun-
um en sópranröddunum.“
Áttu þér draumahlutverk í dramatísku
deildinni?
„Þau eru nú nokkur. Ég er núna að kíkja á
hlutverk Charlotte í Werther sem ég vona að
ég fái tækifæri til að syngja í ekkert svo fjar-
lægri framtíð. Hins vegar finnst mér mjög
gott að byrja á Rossini og Mozart. Það hafa
margir reynt að ýta mér út í að syngja
dramatískari hlutverk en ég held að ég finni
best hvað passar minni rödd á hverjum tíma.
Ég verð líka að játa að ég hef mikla ánægju
af því að leika gamanóperukaraktera. Það
verður einfaldlega gaman í vinnunni. Tónlist-
in er falleg og skemmtileg – og ég verð að
segja að mér finnst Rossini oft vanmetinn.
Tónlist hans hljómar svo létt – en það er
hreint ekki létt að flytja hana ef vel á að
vera.“
Sýningin verður frumsýnd í kvöld en hinar
tvær sýningarnar verða 3. og 5. apríl. Þá
verður sýnt í Laugaborg 26. apríl og Mið-
garði 27. apríl.
JAPAN OG ALSÍR
SAMAN Á SVIÐI
Íslenska óperan býður upp á gaman og alvöru með því
að sýna „Tvær óperur á einu kvöldi“, Madömu Butter-
fly eftir Puccini og Ítölsku stúlkuna í Alsír eftir Rossini.
SÚSANNA SVAVARSDÓTTIR ræddi við leikstjórann
og söngvarana fimm sem taka þátt í sýningunni.
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
Ólafur Kjartan Sigurðarson og Jóhann Friðgeir
Valdimarsson í hlutverkum sínum.
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
Hulda Björk Garðarsdóttir, nýjasti söngvari Ís-
lensku óperunnar, í Madömu Butterfly.