Lesbók Morgunblaðsins - 28.06.2003, Blaðsíða 3

Lesbók Morgunblaðsins - 28.06.2003, Blaðsíða 3
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 28. JÚNÍ 2003 3 B ALLIÐ er búið í Berlín. Hinn árlegi grímudansleikur Al- þjóðahvalveiðiráðsins er af- staðinn, skoplega harmrænn að venju. Þar komu fulltrúar hátt í 50 þjóða saman sam- kvæmt alþjóðlegum sáttmála frá árinu 1946 um stjórn og nýtingu hvalastofna. Meirihluti þessara þjóða er staðráðinn í hafa stofnsáttmála ráðsins að engu og vinna öllum árum gegn ákvæðum hans. Tímabundið hvalveiðibann sem samþykkt var árið 1982 átti aðeins að gilda meðan verið væri að semja nýjar veiði- reglur. Þá var sett upp sú gríma, að þetta væri til fárra ára. Bak við grímuna leyndist hinsvegar einbeittur vilji andstæðinga hval- veiða til að stöðva veiðarnar um aldur og ævi. Það hentaði bara ekki að segja það þá. Þess vegna gríman. Allar götur síðan hafa ársfundir Alþjóðahvalveiðiráðsins verið al- þjóðlegir vitleysisviðburðir, þar sem fulltrú- ar fjölmargra þjóða segja eitt, – en eru í raun að gera allt annað. Yfir slíkt framferði eru mörg orð á góðri íslensku. Það er mörg gríman. Bandaríkjamenn eru í forystu þeirra sem vilja banna hvalveiðar. Samt veiða engir fleiri hvali en bandarískir borgarar. Það heita frumbyggjaveiðar. Rök- in fyrir að leyfa þær eru m.a. að afurðirnar séu ekki seldar. Veiðarnar séu ekki við- skiptalegs eðlis. Samt er kostnaður við veið- arnar frádráttarbær frá skatti! Þar er meira að segja veitt úr stofnum sem vísindamenn eru sammála um að ætti að hlífa við veiðum. Norðmenn, Íslendingar og Japanir vilja veiða úr hvalastofnum sem sannanlega þola veiðar. Milljón hrefnur synda um heims- höfin og það getur enginn sagt að hrefnan sé í útrýmingarhættu, enda þótt hvalavinir segi fólki sífellt að óþokkarnir Íslendingar ásamt Norðmönnum og Japönum séu að drepa síðustu hvalina. Það eru auðvitað hrein ósannindi eins og margt fleira sem frá þeim kemur. En það er gott að halda þessu fram til að fá fólk til að opna budduna. Til þess er líka leikurinn gerður. Bandaríkjamenn bera mikla umhyggju fyrir hvölum. Ég hef ætíð litið til Banda- ríkjamanna sem forystuþjóðar á sviði mann- réttinda. En það renna á mig tvær grímur þegar ég les frásagnir af föngum sem Bandaríkjamenn hafa geymt í vírnetsbúrum sem eru 2x2,5 metrar og hafa fengið að fara í sturtu í heila mínútu á sjö daga fresti. Þetta gerist á sama tíma og aðrar þjóðir eins og Kínverjar liggja undir bandarískum ásökunum um mannréttindabrot. Dauða- refsing er enn við lýði víða í Bandaríkj- unum, en það má ekki drepa hvali. Á grímuballinu í Berlín vildi meirihlutinn ekki að leyft væri að stunda hvalveiðar í vís- indaskyni. Við viljum hefja vísindaveiðar vegna þess að við viljum skilja hlutverk hvalanna í samtengdu lífríki hafsins. Vita hvað þeir éta og hve mikið. Sú vitneskja skiptir okkur máli sem fiskveiðiþjóð. Þeirra upplýsinga verður hinsvegar ekki aflað nema með því að veiða hvali og skoða í mag- ann á þeim. Þótt hvalir séu yfirburða greind dýr, eins og hvalavinir þreytast aldrei á að segja okkur, þýðir afar lítið að spyrja þá hvað þeir hafi étið í kvöldmat. Hvalfriðunarsinnar hafa að undanförnu hampað því að ýmist 100 þúsund eða 300 þúsund hvalir drepist árlega vegna fisk- veiða. Hvaðan koma þær tölur? Upp úr hatti og hafa ekki verið rökstuddar. Þetta er hins- vegar stuðningur við málstað þeirra, sem vilja banna allar netaveiðar í sjó. Nú heyrast æ háværari kröfur um að setja fiskveiðum þröngar skorður. Á alþjóðamarkaði er þá hætt við að enginn greinarmunur verði gerður á þorski af Íslandsmiðum og þorski frá Nýfundnalandi og úr Norðursjó þar sem nánast hefur verið gengið af þorskstofn- unum dauðum. Við verðum að halda vöku okkar. Andróður gegn fiskveiðum fer vax- andi. Nýlega þótti sú niðurstaða vísinda- manna fréttnæm að fiskar fyndu til. Ég hélt að þetta vissu allir sem hefðu losað fisk af öngli. Á alþjóðvettvangi hafa verið settar fram í fúlustu alvöru tillögur um að banna stangveiðar, jafnvel allar krókaveiðar, vegna þess að þær séu svo sársaukafullar fyrir fiskinn. „Vísindin efla alla dáð...“, kvað Jónas. Sjálfbær nýting auðlinda hafsins verður að byggjast á vísindarannsóknum. Þær eru ekki óskeikular, en veita þá einu leiðsögn sem okkur er tiltæk. Fyrir fáeinum árum fluttu Bretar tillögu á ársfundi CITES, samningsins um bann gegn viðskiptum með afurðir dýra í útrým- ingarhættu. Bretar vildu auka vernd beinhá- karlsins, en engar vísindarannsóknir eða upplýsingar lágu fyrir um stofninn, hvort hann hefði minnkað, stækkað eða væri í hættu. Fulltrúar Íslands greiddu atkvæði gegn tillögu Breta. Hún var ekki studd rök- um. Æðsti yfirmaður breskra sjávarútvegs- mála sagði í fundarhléi við einn íslensku fulltrúanna: – Það var leitt að þið skylduð ekki geta stutt tillögu okkar um beinhákarlinn. – Það vantaði öll vísindaleg rök til að greiða henni atkvæði, sagði fulltrúi Íslands. – Já, auðvitað verðum við ævinlega að hafa vísindin að leiðarljósi, sagði þá sá breski. – Það erum við að reyna að segja ykkur í sambandi við hvalina, sagði þá Ísland. – Já, en ég er ósammála þeim vísindum, svaraði þá breski ráðherrann. Svo mörg voru þau orð. Við þessu svari var auðvitað ekkert svar. Vísindin eru meirihluta Alþjóðahval- veiðiráðsins ekki þóknanleg af því að vís- indarannsóknir segja að óhætt sé að stunda veiðar með sjálfbærum hætti úr ýmsum hvalastofnum. Fyrir næsta grímuball Alþjóðahval- veiðiráðsins sem verður á Ítalíu að ári, ættu þær þjóðir sem vilja sjálfbæra og skyn- samlega nýtingu hvalastofna að stofna nýtt hvalveiðiráð. Það getur haft nákvæmlega sama stofnsáttmála og núverandi ráð. Þar þarf ekki að breyta einu einasta orði. Hið nýja ráð á hinsvegar að vinna samkvæmt sáttmálanum ekki gegn anda hans og ákvæðum eins og núverandi ráð gerir. Það á að vinna grímulaust og fyrir opnum tjöldum. Ekki segjast vera að gera eitt en vera í rauninni að gera allt annað. Þessari hug- mynd hefur raunar þegar verið hreyft á al- þjóðavettvangi. Hún er íhugunar virði, en kannski ekki auðveld í framkvæmd. GRÍMUBALLIÐ Í BERLÍN RABB E I Ð U R G U Ð N A S O N eiður@sw2.m.n LESBOK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING LISTIR 2 4 . T Ö L U B L A Ð - 7 8 . Á R G A N G U R EFNI BJARNI THORARENSEN UM MÓTSTÖÐU MANNA 1 Stímabrak er í straumi, stend eg þar undir hendur, boðar um báðar síður og brjóst mér hnellnir skella. Á tæpu veð eg vaði, vefst mér grjót fyrir fótum, klýf eg samt strauminn kræfur og kemst án grands að landi. 2 Harðan mótvind að hreppa hart er meðan það stendur á, samt vil eg síður sleppa sæluhöfn góðri, en meðbyr fá, er mig ber til illra staða, auðnan lér þá tóman skaða – hnaukið er, sem hvíldina gjörir glaða. Bjarni Thorarensen (1786–1841) var skáld og embættismaður. George Orwell er sennilega meira dýrkaður og umtalaður en lesinn, segir í grein sem birtist í tilefni af því að hundrað ár eru liðin frá fæðingu hans. Mikið hefur verið haft við vegna afmælisins. Gunnar Reynir Sveinsson er staðartónskáld í Skálholti en þar verður efnt til sérstakrar tónleikadagskrár í dag vegna sjötugsafmælis hans. Bergþóra Jónsdóttir hitti Gunnar Reyni að máli og fræddist um litríkan feril hans. Meistarar formsins nefnist sýning sem opnuð verður í Lista- safninu á Akureyri í dag en þar verða sýnd verk eftir nokkra af helstu myndhöggv- urum tuttugustu aldar, erlendum og inn- lendum. Ólafur Gíslason rýnir í söguna sem sýningin segir. Konur myndlistarmanna er umfjöllunarefni greinar eftir Freystein Jóhannsson en íslenskir myndlistarmenn á síðustu öld voru margir með erlendar kon- ur sér við hlið. FORSÍÐUMYNDIN er af verki Edgars Degas, Dansmey að skoða á sér ilina, frá um það bil 1910. Brons. Verkið er á sýningunni Meistarar formsins: Úr höggmyndasögu 20. aldar, sem verður opnuð í Listasafninu á Akureyri í dag.

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.