Lesbók Morgunblaðsins - 02.08.2003, Blaðsíða 16

16 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 2. ÁGÚST 2003
„ÉG reyndi að hafa myndirnar alveg lausar
við vísbendingar um tilvist manna, þetta
eru myndir af villtum dýrum og ósnortinni
náttúru,“ segir Daníel Bergmann ljósmynd-
ari um bók sína, Íslenska náttúru. „Þetta er
vissulega ekki raun-
sönn mynd af um-
hverfinu, því það er
varla hægt að fara
um landið án þess að
sjá ummerki um
mannlíf. En ég beini
linsunni markvisst
þangað sem ekkert
slíkt sést, engin fót-
spor, rafmagnslínur
eða ferðamenn í
gore-tex göllum.“
Þetta er fyrsta
bók Daníels og ber
hún undirtitilinn
Ferðalag í myndum.
Myndirnar eru allar af fuglum, spendýrum
og landslagsstemningum. Daníel segist hafa
byrjað að taka þessar myndir fyrir fjórum
árum og þá til að byggja upp myndasafn
sitt. Þegar myndunum fjölgaði tók hug-
myndin um bók á sig mynd.
„Mér hefur þótt vanta bók á borð við
þessa á markaðinn, en í íslenskum náttúru-
bókum hefur verið einblínt á landslagið. Ár-
lega kemur hingað fjöldi ferðamanna til að
skoða fugla og lífríkið, og ég einbeiti mér
að því. Landslagsmyndirnar nota ég til að
brjóta upp flæðið í bókinni.“
Ekki nógu brjálaðir
Áður hafa ljósmyndarar eins og Hjálmar
R. Bárðarson og Guðmundur Páll Ólafsson
gefið út bækur um íslenska fugla, en Daníel
segist vita af hverju fáir Íslendingar hafi
sinnt þessi tegund náttúruljósmyndunar.
„Menn er ekki nógu brjálaðir til að
sökkva sér í þetta,“ segir hann og brosir.
„Ég hef myndað ýmislegt en það erfiðasta
og tímafrekasta er tvímælalaust það að elt-
ast við fugla. Margar myndanna hafa þarfn-
ast mikillar yfirlegu, ég hef jafnvel þurft að
hafast við í felutjaldi dögum saman til að ná
góðri mynd. En svo birtist hún kannski við
hliðina á mynd sem tekin er út um bíl-
glugga við þjóðveginn á einu augnabliki.
Íslensk náttúra er orðin það aðgengileg
að líklega væri hægt að ná mynd af flestum
tegundum fugla hér út um bílgluggann við
þjóðveg eitt.“
Það hlýtur að vera erfiðara en það hljóm-
ar?
Daníel brosir. „Það skiptir miklu máli að
safna að sér þekkingu um fuglana og um
daglegt líf þeirra. Þá verður auðveldara að
finna þá og læra á táknmál þeirra til að vita
hvað þeir kunna að gera næst. Svo kemur
alltaf inní þetta svolítill skammtur af
heppni.
Ég heimsótti nokkrum sinnum arnar-
hreiður, án þess að ná myndum sem mér
þóttu nógu góðar. Það var fyrst nú í sumar
sem ég náði arnarmyndum sem ég er
ánægður með – en þær náðu ekki inn í bók-
ina.“
Skemmtilegasta verkefnið segir Daníel
að hafi sennilega verið að taka myndir af
tófunum í Hornvík.
„Ég var þar í tæpan mánuð. Tófan er
friðuð þarna og þekkir manninn ekki leng-
ur. Hún er því tiltölulega spök. Ég byrjaði á
að finna nokkur greni en tófurnar voru
mjög misstyggar. Á einu greninu var læðan
mjög spök og tók mér vel frá fyrstu stundu.
Hún var með tvo yrðlinga og ég fylgdist
með þeim í nokkrar vikur. Það var ótrúleg
upplifun að fá það tækifæri.
Þegar þessi litli hundur – sem margir líta
á sem hræðilegt óargadýr – er skoðaður
nánar, þá er þetta ansi skemmtileg skepna.
Það heyrast raddir sem segja tófuna vera
að eyðileggja fuglalífið á Vestfjörðum, hún
taki alltof mikið af eggjum og ungum bjarg-
og mófugla. Þetta er tómur þvættingur, því
tófan tekur bara brot af því úr björgunum
sem maðurinn tók á sínum tíma og svo hef-
ur aldrei verið mikið af mófugli á svæðinu.
Þetta er því byggt á misskilningi.“
En skyldi Daníel vera einn þeirra fugla-
skoðara sem stökkva af stað ef fréttist af
sjaldgæfum flækingum?
„Já, ég er smám saman að smitast af
fuglaskoðunarbakteríu. Eftir að hafa horft
á 5.000 hrossagauka og 10.000 þúfutittlinga
eru þessir nýju fuglar sem þvælast hingað
eins og ferskur andblær. Það eru ekki nema
75 tegundir sem verpa hér reglulega.“
Sífellt í viðbragðsstöðu
Hefurðu náð mynd af öllum þessum teg-
undum?
„Nei, mig vantar enn þrjár tegundir,“
segir Daníel. „En það hefur ekki tekið mig
nema fjögur ár að ná öllum þessum varp-
fuglum. Þar skiptir miklu máli að hafa góð
tæki. Þar munar mest um frábæara linsu
sem ég er með, 500mm, ljósop 4, með „stab-
iliser“. Ég sit eiginlega ekkert yfir hreiðr-
um, því það setur pressu á fuglana sem eru
á sínu viðkvæmasta tímabili. Ég nota bílinn
mikið til að fela mig í en stundum þarf að
nálgast fugla skríðandi eða fela sig á annan
hátt. Svona öflug aðdráttarlinsa hjálpar
mikið en ég þarf samt að komast lygilega
nálægt, því fuglarnir eru oft mjög litlir.
Ég tek alltaf eitthvað af landslags-
myndum með en það er allt önnur hugsun.
Við að mynda dýralífið er maður sífellt í
viðbragðsstöðu, með augað að vélinni þar
til eitthvað gerist, og þá bregst maður við
því. Við landslagsljósmyndun geng ég mikið
um, eða þar til ég finn þörf fyrir að taka
mynd.
Þótt ég myndi stundum á þekktustu stöð-
um landsins, eins og við Gullfoss, þá byrja
ég alltaf á að ganga um og smám saman sér
maður þá öll þessi þekktu sjónarhorn sem
aðrir hafa notað. Ég geng og horfi þar til
ég sé sjónarhorn sem mér finnst vera nýtt
og ég hef ekki séð áður. Hér er til dæmis
mynd þar sem ég nota aðdráttarlinsu til að
einangra hluta fossins; myndin er tekin
klukkan fjögur að morgni, sólin braust
fram og varpaði gullnum bjarma á vatnið –
birtan tengdist þá heitinu Gullfossi og ég
náði nokkrum myndum.“
En skyldi það ekki verða þreytandi að elt-
ast sífellt við þessar styggu og kviklyndu
skepnur?
„Nei, það er svo skrýtið að ég verð sífellt
áhugasamari um að mynda fugla. Ég er að
verða gagntekinmn af þessu. Mér líður líka
hvergi betur en úti í náttúrunni.
En þetta er ekkert sumarfrí; þetta er
hörkupúl. Þegar birtan er góð þá vaki ég á
næturna og sef á daginn. Ég bý í bílnum og
það þýðir ekkert að bjóða einhverju fólki
með sér, það yrði brjálað úr leiðindum á
meðan ég væri að vinna.“
Ljósmyndir/Daníel Bergmann
Fyrstu geislar sumarsólarinnar lýsa upp vatnsúða við Gullfoss. Klukkan fjögur að morgni var Daníel einn við fossinn.
Fálkinn var konungsgersemi fyrr á öldum. Hann var alfriðaður árið 1940.
Erfiðast að eltast við fugla
Tófa teygir úr sér eftir blund. Ljósmyndin er tekin í Hornvík.
„Ég hef myndað ýmislegt en erfiðast og tímafrekast er tvímælalaust það að eltast við fugla,“ segir Daníel
Bergmann ljósmyndari. Í nýrri bók hans, Íslensk náttúra, eru myndir af fjölbreytilegu fuglalífi, glaðhlakkaleg-
um tófum og litfögru landslagi. Daníel sagði EINARI FAL INGÓLFSSYNI frá þessum hugðarefnum sínum.
Daníel Bergmann