Lesbók Morgunblaðsins - 06.09.2003, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 6. SEPTEMBER 2003 3
Þ
AÐ fer alltaf um mig einhver
ónotakennd þegar ég heyri
þetta orð eða sé það á prenti,
enda hrokinn eða drambið ein
af dauðasyndunum sjö. Og þótt
orðið dauðasynd sé svo sem
ekkert uppörvandi heldur, þá
getur maður samt vel tekið sér
orðið synd í munn án þess að fá af því veru-
legt óbragð. Sem má ef til vill rekja til
breyttrar ímyndar guðdómsins. Í stað mik-
ilúðlegs ættarhöfðingja sem aðhylltist harðar
refsingar fyrir minnstu frávik frá lögmálinu
er sem betur fer komin mildari og kvenlegri
vera sem hefur meiri skilning á breyskleika
mannanna barna.
Einkennilegt með orðin og hvaða bragð
þau gefa frá sér þegar við veltum þeim á
tungu okkar. Hvað veldur því að sumum vilj-
um við hrækja út úr okkur samstundis en
smjatta á öðrum án afláts? Hvaðan fáum við
merkingu í orðin? Það gæti orðið býsna
skemmtilegt rannsóknarefni þótt hefð-
bundnir fræðimenn og málvísindamenn væru
allt eins líklegir til að gera úr því eitthvað allt
annað.
En aftur að hrokanum. Sumar syndir hafa
fengið á sig verri stimpil en aðrar, samanber
dauðasyndirnar sjö, eða höfuðsyndirnar eins
og þær heita víst. Það er í eðli mannskepn-
unnar að flokka og mæla alla hluti og gefa
þeim einkunnir. Ég hef til dæmis oft heyrt því
fleygt að hrokinn sé versta syndin og þá
væntanlega refsingin í samræmi við það.
Málshátturinn „dramb er falli næst“ bendir
ótvírætt til þess að reynslan hafi sýnt að
manni hefnist fyrir hroka og ofurdramb.
Fræg eru dæmin úr veraldarsögunni um her-
konunga sem voru farnir að trúa því að þeir
væru ósigrandi og hittu þá von bráðar ofjarl
sinn. Orðið hroki er enn fremur svo nauðalíkt
orðinu hráka, að vel mætti hugsa sér að það
að sýna einhverjum hroka jafngilti því að
hrækja framan í hann.
En því er nú verið að viðra þessa höf-
uðsynd að mikið hefur undanfarið verið rætt
um hroka þeirra sem valdið hafa. Að ráða-
menn sýni almenningi hvað eftir annað lítils-
virðingu með því að hygla sínu fólki umfram
aðra og hugsi fyrst og fremst um að tryggja
eigin hagsmuni. Allt vald er vandmeðfarið
enda lýðræðinu fyrir bestu að skipt sé um
fólk í æðstu stöðum áður en spillingin nær að
grípa það heljartökum. Í sumum lýðræð-
isríkjum hefur verið komið á föstum reglum
hvað þetta varðar og tel ég brýnt að við Ís-
lendingar tökum okkur það til fyrirmyndar.
En nú er það svo að ekkert er auðveldara
en að standa utan við og gagnrýna verk ann-
arra. Neikvæð umfjöllun og óvægin gagnrýni
um hvaðeina getur orðið að leiðum ávana.
Heilbrigt aðhald og málefnaleg umræða er
eitt, atvinnumennska í rógi annað. Ég gríp
stundum til þess ráðs ef umræðan og
hneykslunin í þjóðfélaginu kemst á hástig, að
líta í eigin barm. Og það er eins og við mann-
inn mælt, ég verð óðar í bili mildari í dómum
og tek aftur til við daglegt amstur sáttari við
guð og menn. Því ég þarf ekki lengi að leita.
Eigingirnin og sjálfsréttlætingin er skammt
undan. Tilhneigingin að horfa alltaf á hlutina
út frá sjálfum mér og mínum hagsmunum.
Hvað get ég haft upp úr því? Hvernig fer ég
út úr þessu? Hvernig get ég komið ár minni
best fyrir borð? Þetta eru spurningar sem ég
heyri hvíslað ísmeygilegri röddu innst í hug-
skoti mínu við ótal tækifæri. Og hvað með
hrokann sem mér fannst svo ógeðfelldur að
mig langaði að hrækja orðinu út úr mér um
leið og það kom upp í hugann? Hef ég aldrei
sett mig á háan hest? Hefur mér aldrei fund-
ist að ég þyrfti ekki að fylgja leikreglum eins
nákvæmlega og sumir aðrir?
Mér er enn í fersku minni þegar flensan
geisaði hér um árið og allir veiktust í kringum
mig, ástvinir, ættingjar og starfsfélagar. Þeir
bókstaflega hrundu niður eins og flugur. En
ég stóð þetta allt af mér með bros á vör. Því
veikara sem fólkið mitt varð, því reistari varð
ég. Að flensufaraldrinum loknum var ég ekki
í nokkrum vafa. Heilbrigðir lífshættir mínir,
skynsamlegt fæðuval, útivist og hreyfing
höfðu styrkt ónæmiskerfið það mikið að
venjulegir flensuvírusar bitu hreinlega ekk-
ert á því. Og ekki spillti sjálfsagt hugleiðslan í
lótusstellingunni. Heilbrigð sál í hraustum
líkama, það var lóðið. Og mér er eiður sær, ég
ekki einungis vorkenndi þessum pestargeml-
ingum í kringum mig, heldur leit ég hreinlega
niður á þá. Gátu þeir ekki sjálfum sér um
kennt? Nennti þetta fólk nokkurn tíma að
hreyfa sig úr stað? Kom það einhvern tíma út
undir bert loft? Úðaði það ekki í sig alls konar
óhollustu í tíma og ótíma? Þegar ég borðaði
harðfisk og rúgbrauð, tróð það sig út af ham-
borgurum, pylsum og sætabrauði. Það var
tími til kominn að þetta ágæta fólk fengi að
súpa seyðið sitt.
Nokkrum mánuðum seinna gerði önnur
flensa vart við sig, að sögn miklu mildari en
sú fyrri. Sárafáir veiktust svo nokkru nam
enda alls ekki um neinn faraldur að ræða.
Samt veiktist sá sem þessar línur ritar, og svo
heiftarlega að hann sá þann kost vænstan að
biðjast auðmjúklega vægðar. Því eftir þriggja
sólarhringa vítiskvalir og örvæntingu þar
sem engin læknisráð dugðu rann það upp fyr-
ir mér að auðvitað var verið að sýna mér í tvo
heimana. Þetta var refsingin fyrir mik-
ilmennskuna og hrokann. Ekki segi ég nú að
ég hafi endanlega lært mína lexíu hvað hrok-
ann varðar, það væri til of mikils mælst, en
síðan þá hef ég gætt þess vel að staðsetja mig
í miðjum hópi syndugra og veikbyggðra og
láta sem minnst á mér bera. Þar er minn
staður.
Syndarar allra landa sameinist. Halelúja.
HROKI
RABB
E Y S T E I N N B J Ö R N S S O N
eystb@ismennt.is
LESBOK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING LISTIR
3 5 . T Ö L U B L A Ð - 7 8 . Á R G A N G U R
EFNI
FORSÍÐUMYNDIN
er af portúgalska nóbelsverðlaunahöfundinum José Saramago á blaða-
mannafundi í Madríd daginn eftir að tilkynnt var að hann fengi verðlaunin
1998. AP
verður sett á morgun, sunnudag, í Norræna
húsinu og stendur fram á næstkomandi laug-
ardag. Fjölmargir erlendir og innlendir höf-
undar taka þátt í hátíðinni auk útgefenda og
fyrirlesara en hæst ber tvímælalaust heimsókn
nóbelsverðlaunahafans portúgalska José Sara-
mago. Í Lesbók í dag eru hinir erlendu gestir kynntir rækilega og
greint frá dagskrá hátíðarinnar.
José Saramago s. 4–5
Yann Martel s. 6
Haruki Murakami s. 7
Hanif Kureshi s. 7
Boris Akunin og Henning Mankell s. 8
Íslenskir höfundar s. 8
Per Olov Enquist, David Grossman o.fl. s. 9
José Carlos Somoza s. 10–11
Judith Hermann s. 13
Nicholas Shakespeare s. 13
Dagskrá hátíðar s. 16
José Saramago Haruki MurakamiHanif Kureishi
Bókmenntahátíð í Reykjavík
7. – 13.SEPTEMBER
SIGURÐUR PÁLSSON
ÞRISVAR FJÓRIR
Óþreytandi postular
þessir tólf mánuðir
Endanleg tala
á óendanlegum vegi
Prenta inn í veruna
margfeldið af rými og tíma
Fjórar höfuðáttir
Þríeining ljóðtímans
Vonin er vitur
og klár á því að allt
er opið
Mánuðir dagar sekúndur
koma kjagandi eftir veginum
með fangið fullt af gjöfum
Fjögur augu sem hlýða kalli
ljóðtímans
Læra að gefa og þiggja
undir fjögur augu
Sigurður Pálsson (f. 1948) gefur út tólftu ljóðabók sína í haust og er þetta ljóð úr
henni. Bókin heitir Ljóðtímavagn, lokabindið í fjórðu þriggja bóka syrpu Sigurðar en
þessi tólf ljóðabóka flokkur hófst með Ljóð vega salt 1975.