Lesbók Morgunblaðsins - 20.09.2003, Blaðsíða 14

14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 20. SEPTEMBER 2003
ÞÆR eru kyrrar uppstillingarnar á sýn-ingu Péturs Gauts sem opnar í GalleríFold í dag. Koppar og kirnur, flöskur,skálar og ávextir; hefðbundið þema sem
er ávallt nýtt, ekki síst vegna þess að form og
litir, væntingar og viðbrög eru stöðugt að
breytast. Áferð hlutanna er ekki eins í dag og
hún var á síðustu öld, eða þarsíðustu og það
sem þá var fallegt, kann að vera gamaldags í
dag, jafnvel úrelt, kauðskt eða klaufaleg.. Þó
er sumt klassískt. Þeir eru hins vegar fáir
listamennirnir sem mála uppstillingar og þeg-
ar Pétur Gautur er spurður hvaða hlutverki,
eða tilgangi uppstillingar þjóni, segir hann:
„Ég held að tilgangurinn sé misjafn. Hjá mér
var þetta spurning um þróun. Þegar ég kom
út úr skóla í Danmörku, málaði ég abstrakt,
sem var mjög þægilegt fyrir mig vegna þess
að það var sjálfsprottið. Svo þornaði sá nægt-
arbrunnur og myndirnar urðu einfaldari. En
fólk var alltaf að spyrja hvort þetta væru upp-
stillingar vegna þess myndir mínar einkennd-
ust af ferhyrndum og hringlaga formum.
Lengi vel sagði ég það af og frá að þetta væru
uppstillingar; en að lokum gaf ég myndflet-
inum ráðin og myndirnar þróuðust í þessa átt.
Þessi þróun tók um það bil tíu ár. Ég tók aldr-
ei ákvörðun um að breyta um stíl. Ég var fyrst
og fremst að vinna með form, liti og mynd-
byggingu. Þessi sýning hér í Galleríi Fold er
framhald af þeirri þróun.“
Tímalausar stemmningar
„Þetta er ekki heldur spurning um þróun
frá mynd til myndar, heldur frá sýningu til
sýningar. Ég held að einn gagnrýnandi í Dan-
mörku hafi hitt naglann á höfuðið þegar hann
sagði að myndirnar mínar væru „tímalausar
stemmningar“. Tímalausar stemmningar er
einmitt það sem ég er að reyna að fást við.
Þetta eru kyrralífsmyndir með stóru „Kái“
og ég nota lítið af skálínum. Þær eru hins veg-
ar fólgnar í myndbyggingunni.“
Hvers vegna?
„Um leið og ég nota skálínur ókyrrist mynd-
flöturinn. Þau form sem ég er að mála eru að-
allega ferhyrnd og hringlaga með földum ská-
línum. Þannig næ ég að halda þeim kyrrum.“
Teiknarðu verkin upp fyrst? „Nei. Þegar ég
byrja á mynd, skissa ég ekki. Ég fer af stað og
veit ekki hvernig myndin endar. Ég hef engar
fyrirfram hugmyndir. Þetta er ferðalag út í
óvissuna sem hentar mér mjög vel.“
Þeir sem þekkja verk Péturs Gauts sjá
fljótlega að töluverð breyting hefur orðið á
beitingu lita hjá honum, enda segir hann ein-
kenna sýninguna hvað hann notar mikið af
óhefðbundnum litum.
Tifið í myndfletinum
„Ég nota svart og hvítt með alls konar
ívafi, er með gula og fjólubláa slikju. Þetta er
hluti af þeirri þróun sem átt hefur sér stað
síðastliðin tíu ár. Ég var svo heppinn að Sig-
urbjörn Jónsson málari kynnti mig fyrir Old
Holland litum, sem heru handunnir hollenskir
litir. Old Holland er mjög gamalt fyrirtæki og
þar er allt svo hefðbundið að litirnir eru enn í
blýtúpum, liturinn handmálaður á túbuna og
eru mjög „þungir“ í orðsins fyllstu merkingu.
Þetta eru miklir og sterkir litir og með þeim
er hægt að gera svo miklu meira en við hefð-
bundna olíuliti. Það er til dæmis ekki hægt að
ná þessu tifi í mynfflötinn með því að nota
hefðbundna olíuliti. Það má segja að munurinn
sé eins og að fara af Trabant yfir á Mercedes
Benz. Það voru Old Holland litirnir sem gerðu
mér kleift að byggja þessa sýningu upp á
sterkum litum, formum og andstæðum.“
Sýningin í Gallerí Fold er fyrsta opinbera
einkasýningin sem Pétur Gautur heldur hér á
landi frá því árið 2001. Hann hefur þó tekið
þátt í samsýningum bæði hér heima og erlend-
is - og svo er auðvitað alltaf sýning í gangi í
vinnustofunni hans við Snorrabraut.
Ferðalag út í kyrra óvissu
Morgunblaðið/Þorkell
Pétur Gautur: Um leið og ég nota skálínur ókyrrist myndflöturinn.
SJALDAN hefur mikilvægi þess fyrir Ís-
lendinga að njóta starfskrafta erlendra sér-
fræðinga komið betur fram en á sviði tónlist-
ar Tvívegis hafa pólitískar aðstæður í Evrópu
fært okkur Íslendingum frábært tónlistarfólk,
fyrst á árunum milli heimstríðanna og síðar
er skipting Evrópu kalda stríðsins var að
gliðna í sundur, eftir seinni heimstyrjöldina.
Einn þeirra sem flæmdur var af „jörðum sín-
um“ í Austurríki, var dr.Victor Urbancic, há-
menntaður tónlistarmaður, er um tuttugu ára
skeið miðlaði okkur Íslendingum af kunnáttu
sinni og átti drjúgan þátt í að undirbúa þá
sprengingu, er síðar varð í tónmenntun þjóð-
arinnar.
Á minningartónleikum um dr, Victor Urb-
ancic (1903-58), sem haldnir voru í Salnum sl.
þriðjudag, voru leikin fjögur tónverk eftir
Urbancic, þrjú sem samin voru áður en Urb-
ancic fluttist til Íslands 1938 og eitt sem hann
byrjaði á í Graz en lauk við í Reykjavík. Und-
irritaður veit um mörg tónverk sem Urbancic
samdi hér á landi, svo að hér gat aðeins að
heyra brot af verkum hans. Fyrsta viðfangs-
efni tónleikanna var Lítil svíta fyrir fiðlu,
selló og píanó, sem talin er vera samin 1935
og þá líklega meðan Urbancic starfaði í Zagr-
eb og er tónmálið byggt á slavneskum þjóð-
lögum, þokkafullt verk, sem leikið var ágæt-
kórsins, sérstaklega lágradd-
anna.
Lokaverk tónleikanna var
fimm þátta verk fyrir píanó
og fimm málmblásara op. 12,
þar sem heyra mátti ýmis-
legt, bæði af léttara taginu,
t. d. í þriðja þættinum, Capr-
iccio fyrir trompetta og bás-
únu og þeim fimmta Alla-
breve og Rag. Alvarlegri
hlutar verksins voru sá
fyrsti, Allabreve og fúga,
tveir einleiksþættir, sá þriðji,
Marcia funebre, fyrir bassa-
básúnu og fjórði, Arioso fyrir
horn. Þeir sem fluttu verkið
voru Ásgeir H. Steingríms-
son, Eiríkur Örn Pálsson, á
trompett, Þorkell Jóelsson á
horn, Oddur Björnsson á
básúnu, Sigurður Þorbergsson á bassabásúnu
og Hrefna Unnur Eggertsdóttir á píanó.
Flutningurinn í heild var góður en á köflum
nokkuð þunglamalegur. Bestu kaflarnir frá
hendi höfundar voru sá fyrsti, bassabásúnu-
kaflinn og horn einleikurinn.
Sá þáttur í starfi Urbancic, sem minnst hef-
ur verið fjallað um en er einn sá mikilvægasti,
eru störf hans sem kennara og þar hefur
hann skilið eftir sig margt, sem hefur nýst ís-
lenskri tónlist, þegar til lengdar er litið. Þeg-
ar farið er yfir allt sviðið, kennslustörf, kór-
og hljómsveitarstjórn, hljóðfæraleik og tón-
skáldskap, hefur dr. Victor Urbancic komið
ótrúlega mörgu í verk, á þeim tuttugu árum
sem starfstími hans hér landi spannar yfir og
fyrir framlag hans. Á hann inni þakkir frá ís-
lenskri þjóð.
lega af Hildigunni Halldórs-
dóttur, Bryndísi Björgvins-
dóttur og Hrefnu Unni Egg-
ertsdóttur.
Tóndæmi, sem Bjarki Svein-
björnsson notaði í fyrirlestri
sínum var píanótilbrigði yfir
þýskt þjóðlag, æskuverk, sem
höfundurinn lék og mátti bæði
merkja töluverða leikni í tón-
smíði og hljóðfærakunnáttu í
þessu ágæta verki. Aðra upp-
töku bar fyrir eyru og það var
Inngangur og rondo capricc-
ioso, op 20, eftir Saint Saëns,
sem Björn Ólafsson og Urbanc-
ic léku á tónleikum, líklega
1946. Það sem er einkar athygl-
isvert við þessa upptöku er frá-
bær leikur Björns.
Þriðja verkið eftir Urbancic
voru þrjú sönglög, op. 8, frá 1936, við kvæði
eftir Hermann Hesse og söng Þórunn Guð-
mundsdóttir lögin mjög vel við ágætlega út-
færðan samleik Hrefnu Eggertsdóttur. Þessi
lög eru ekta Lieder, þar sem heyra mátti
töluvert samslunginn rithátt, ásamt því að
sérkennileg einröddun var notuð til að ná
fram tregafullri stemmningu eins ljóðsins.
Urbancic var mikilvirkur kórstjóri og upp-
færði mörg stórverk og m.a. Jóhannesarpass-
íuna eftir J.S. .Bach með íslenskum texta og
var vögguvísan fræga, Ruht wohl, ásamt kór-
alnum Ach Herr, lass dein lieb́ Engelein, flutt
af tónbandi, eftir smá viðtal við Svövu Þor-
bjarnardóttur, er söng með Urbancic bæði í
kór Tónlistarfélagsins og í Þjóðleikhúskórn-
um. Þessi flutningur var ótrúlega góður, sér-
staklega vakti athygli ágætur hljómur
strengjasveitarinnar og frábær samhljóman
Að eiga inni þakkir
TÓNLIST
Salurinn
Flutt voru fjögur verk
eftir Urbancic og fluttur smá
fyrirlestur af Bjarka Sveinbjörnssyni
um menntun og störf hans.
Þriðjudagurinn 16. september, 2003.
Minningartónleikar
um dr. Victor Urbancic
Jón Ásgeirsson
LEIKHÚS, óperuhús og hand-
verkshópar hafa sýnt mikinn
áhuga á að fá aðstöðu fyrir starf-
semi sína á „Ground Zero“, lóð-
inni þar sem tvíburaturnar
World Trade Center stóðu áður.
Rúmlega 70 hópar listamanna úr
hinum ýmsu listgreinum hafa
sótt um rými fyrir starfsemi sína
á lóðinni, en skipuleggjendur
svæðisins höfðu óskað sér-
staklega eftir umsóknum frá
listahópum.
Meðal stærri liststofnana sem
sýnt hafa lóðinni áhuga er New
York City-óperan sem vill slíta
tengsl sín við Lincoln Center, en
meðal annarra hópa sem girnast
svæðið er Wooster-tilrauna-
leikhópurinn, El Museo del Barr-
io sem vill sjá miðstöð latneskra
lista og menningar á lóðinni og
Urban Glass: New York Center
for Contemporary Glass sem
álítur þetta tilvalið tækifæri til
að gera glerlistirnar sýnilegri.
Ekki hefur verið gefið upp
hvenær skipuleggjendur muni
kynna hvaða hópar verði valdir,
en hugmyndir eru uppi um að á
lóðinni verði safn, leiksvið og
rými fyrir minni menningar-
viðburði.
Djöfullegur Don
KONUNGLEGA breska óper-
an sýnir þessa dagana óperu
Mozarts, Don Giovanni og telur
gagnrýnandi Daily Telegraph
vetrarstarf óperunnar varla
hafa getað hafist betur. Óperan
er endurgerð á útgáfu Franc-
esca Zambello á óperunni og
þykir hafa tekist að viðhalda yf-
irborðskennd þeirrar útgáfu
ekki síður en orkunni og góðu
flæði. Að mati blaðsins njóta
söngvararnir sín til hins ýtrasta
og þykir Erwin Schott sýna
bestu tilþrif í hlutverki Lepor-
ello frá því Bryn Terfel fór með
hlutverkið og ekki fær Gerald
Finley minna hrós í hlutverki
Don, sem hann þykir túlka á ein-
staklega djöfullegan máta.
H.C. Andersen á
Netinu
ÆVINTÝRI hins danska H. C.
Andersen hafa nú verið gerð að-
gengileg á Netinu, en á slóðinni
www.hca2005.dk má finna 20
upprunaleg handrit Andersen,
en þar er m.a. hægt að sjá hvern-
ig verkin breyttust í meðförum
höfundarins. Flestir textanna
eru skrifaðir með gotnesku letri
sem gerir þá erfiðari aflestrar,
en tilgangurinn með því að setja
handritin á Netið er, að sögn
danska dagblaðsins Politiken, að
veita fræðimönnum um heim all-
an aðgang að sögunum.
Mikill áhugi
á lóð World
Trade Center
Reuters
Lóð World Trade Center er vinsæl.
Don Giovanni
ERLENT