Íslendingaþættir Tímans - 28.02.1974, Side 13

Markús Björnsson
Hinn 27. janúar sl. andaðist að
Landakotsspitala Markús Björnsson
fyrrum bóndi að Gafli i VH’llingaholts-
hreppi i Arnessýslu eftir stutta legu.
Markús fæddist að Gafli 16. mai
1910, sonur hjónanna sem þá bjuggu
þar, Margrétar Jóhannsdóttur og
Björns Markússonar. Var Björn Skaft-
fellingur að ætt. Faðir hans, Markús
Björnsson frá Pétursey i Mýrdal, flutti
vestur i Arnessýslu árið 1860 og hefur
þeirra ættfólk búið i Mýrdalnum i
marga ættliði, harðgert og dugandi
fólk, hert i þeirri lifsbaráttu, sem þjóð-
in átti við að búa, og þá ekki sizt i
Skaftafellssýslum.
Margrét móðir Markúsar var dóttir
Jóhanns Jónssonar frá Stóruvöllum á
Landi, sem siðar bjó að Götu i sömu
sveit, býli, sem nú er i eyði. Þannig
stóðu að Markúsi skaftfellskar og
rangæskar bændaættir i marga ættliði,
fólk, sem var vant þvi að bjarga sér i y
lengstu lög, standa á meðan stætt var.
Markús ólst upp hjá foreldrum sin-
um ásamt fimm systkinum við hin
venjulegu lifskjör sveitafólksins á
þeim tima. bar var aldrei auður i
garði, en glaðværð og samheldni ein-
kenndi heimilislifið. Þeim hlutum,
sem að höndum bar, var tekið með þvi
jafnaðargeði og þeirri ró, sem ekkert
fékk raskað. Og það var horft bjartari
augum til komandi tima. En það átti
eftir að dimma yfir þessu bjarta heim-
ili. Tvær af systrunum dóu með stuttu
millibili. Og á miðjum slætti 1929
veiktist Markús af lömunarveiki,
missti mátt i annarri hendi og öðrum
fæti. Þetta var þungt og mikið áfall
fyrir heimilið og þó sérstaklega fyrir
Markús sjálfan. Og þarna hefst i raun-
inni baráttu- og hetjusaga Markúsar,
baráttusaga, sem lauk með stærri
sigri en hægt var að gera sér vonir um.
Hann lá rúmfastur frá þvi i ágúst og
fram yfir áramót. Og með miklum
viljastyrk og hörku við sjálfan sig
vinnur hann þann sigur að komast aft-
ur á fætur, að sjálfsögðu lengi vel með
hjálpartækjum, en smám saman getur
hann sleppt þeim. Sem barn hafði
hann vanizt þvi að vinna, og hann var
alla tið i hópi þeirra, sem una sér bezt i
starfi.
Hann byrjaði þvi aftur að sinna þeim
störfum, er hann hafði áöur unnið, þótt
kröftunum væri áfátt, þvi kjarkurinn
var óskertur og viljinn óbrotinn og
þetta tókst svo vel, að furðu sætti.
Vakti það undrun margra, hve mikið
hann gat af hendi leyst, og hefur ef-
laust þurft til þess mikla hörku við
sjálfan sig. Hann gat aftur notið þess,
sem honum var meira yndi að en flestu
öðru, að koma á hestbak og spretta úr
spori á góðum hesti i góðra vinahópi.
Og um kjark hans og vilja skal ég
taka sem dæmi, að mjög fáum árum
siðar fór hann i fjárleitir inn á Flóa-
mannaafrétt, vikuferðalag og smala-
mennsku á hestu,. Og hvert haust eftir
það um árabil.
Markús vann siðan áfram að bú-
skapnum hjá foreldrum sinum og að
þeim látnum tók hann við búrekstrin-
um ásamt Guðbjörgu systur sinni og
Eiriki uppeldisbróðursinum, sem kom
að Gafli mánaðargamall og ólst þar
upp.
Stundaði Markús siðan búskapinn
fram til ársins 1965, er þau systkinin
fluttu til Reykjavikur. En Eirikur,
uppeldisbróðir þeirra, tók við bú-
skapnum. En Markúsi var ekki i hug
að leggja árar i bát, þótt hann hætti
búskapnum og starfsdagurinn væri
orðinn nógu langur, svo erfiður sem
hann hafði verið. Eftir komuna til
Reykjavikur byrjar Markús að vinna
að söðlasmiði og annarri leðurvinnu.
Vann hann að þessu heima hjá sér að
Hverfisgötu 104, þvi með vaxandi
hestamennsku hafði hann ævinlega
meira en nóg verkefni. Hann bjó til
beizli og múla, gerði við hnakka og
smiðaði þá einnig að nýju, og má það
teljast vel af sér vikið af manni, sem
aldrei hafði neitt lært til þeirra hluta
og þar að auki stórlega skerta starfs-
orku. Þessum störfum sinnti hann, þar
til er hann varð að fara i sjúkrahús i
byrjun desember sl.
Þótt Markús Björnsson hafi ekki
verið i hópi þeirra manna, sem kallað
er að setji svip á umhverfi sitt, og oft
og tiðum kemur fram i ýmsum tiltekt-
um, sem sizt miða til heilla, trúi ég
ekki öðru en hann verði okkur minnis-
stæður, þeim, sem áttu með honum
samleið um lengri eða skemmri tima.
En það var sizt að hans skapi að trana
sérfram eða láta bera á sér. Hann var
einn þeirra manna, sem vinna sin störf
i hinni hljóðlátu kyrrð, sem einkennir
þau störf, sem unnin eru af alúð og
samvizkusemi.
Hvað er það þá i fari Markúsar
Björnssonar, sem okkur verður
minnisstæðast. Um það verða eflaust
skiptar skoðanir. Þó hygg ég að flest-
um verði minnisstæðust alúð hans við
þau störf, er hann vann, trúmennska
hans, hjálpsemi við samferðamennina
og hið hlýja viðmót hans og glaðlyndi,
og ég held, að ekkert hafi verið honum
fjær skapi en áreitni við aðra menn,
enda held ég, að hann hafi engan óvild-
armann eignazt um sina daga.
Eins og viðar i sveitum voru löngum
börn og unglingar til sumardvalar og
starfa að Gafli. Milli Markúsar og
þeirra bundust tryggðabönd, sem
aldrei slitnuðu og áttu þeir unglingar,
sem þar höfðu verið löngum leið þang-
að eftir að þeir voru vaxnir. Og sem
dæmi um tryggð þeirra við hann má
geta þess, að frændi hans einn, sem
verið hafði hjá honum ellefu sumur að
Gafli, sat við dánarbeð hans, er hann
kvaddi þennan heim.
Eftir að þau systkinin fluttu til
13
Islendingaþættir