Íslendingaþættir Tímans - 02.08.1975, Blaðsíða 3

Lárus Jónsson
sjómaður í Grindavík
Vinur minn, Lárus Jónsson, sjómaö-
ur i Grindavik, andaöist 11. jtili siöat-
liöinn i sumarbústað dóttur sinnar og
tengdasonur að Knarrarnesi i Mýrar-
sýslu. Hann varð bráðkvaddur um
kvöldmatarleyti, tæplega 71 árs, en
nærri ellefu hundruð árum siðar en
Skallagrimur tók þar land á knerri
sinum, sem nesið ber nafn af, en bæ
sinn reisti hann hjá vik þeirri, er kista
Kveldúlfs, föður hans, kom á land, og
kallaði að Borg, en fjörðinn nefndi
hann Borgarfjörð. Landsig hefur vafa-
laust orðið mikið þar, frá þeim tima er
Skallagrimur tók þar land, þvi nú er
það orðin eyja, nokkuð langt undan
landi.
Lárus fæddist 15. ágúst 1904, að Eini-
feili i Stafholtstungum i Mýrarsýslu.
Foreldrar hans voru Margrét Jóns-
dóttir og Jón Sveinsson, er þá voru þar
til heimilis, en röskum fjórum árum
siðar flytja þau til Grindavikur með
Lárus, son sinn. Fyrsti aðsetursstaður
þeirra þar, er að Bjargi. Þegar Lárus
er tólf ára, skipta foreldrar hans um
aðsetursstað. Hið nýja heimili þeirra
nefndist nú að Akri. bar lifði Lárus
æskuár sin og nokkuð fram yfir tvi-
tugsaldur. Á þessum árum var litið um
aðra atvinnu að ræða en sjósókn, enda
sóttu Grindvikingar fast sjóinn á þvi
timabili, sem aðrir Suðurnesjamenn.
Lárus var einn af unglingum þeim,
sem þátt tóku I hinni hörðu sjósókn
þessa timabils, þegar hafnaraðstaða
var mjög ófullnægjandi og lendingar-
skilyrði oft tvisýn, enda urðu
mannskaðar tiðir á þeim áratugum.
Að loknu fyrra striðinu, um og eftir
1920, fóru fjölmargir sjómenn, úr ver-
stöðunum sunnanlands, að sækja til
Austfjarða i atvinnuleit. — í hópi
þeirra manna var Lárus Jónsson, sem
lagði leiö sina til Stöðvarfjarðar. Var
hann fyrst við sjóróöra I Borgargarði
en siðar hjá Carli Guðmundssyni
kaupmanni og útgerðarmanni. Þar
komst hann i kynni við hina ungu, kátu
og glæsilegu fósturdóttur kaupmanns-
hjónanna, Carls og Petru, er siðar
varð hans kæri lifsförunautur. Yngis-
mær þessi var Valgerður Oktavia
Lilliendahl. Foreldrar hennar voru
Ingveldur Eiriksdóttir Arnasonar, er
kominn var af Antoniusarætt i Lóni,
sem mikill ættbogi er af kominn og
Niels Lilliendahl verzlunarmaður.
Þau Lárus og Valgerður gengu I
hjónaband 12. nóvember 1927. Settust
þau fyrst að á Akri I Grindavik og
bjuggu þar til ársins 1931, er þau færðu
sig að Bræðraborg, i sama þorpi, en
það hús byggði Lárus i félagi við Jón
bróður sinn. Siðar áttu þau heima að
Vikurbraut 38, sem byggt var 1956.
Konu sina missti Lárus 24. ágúst 1973.
— Minningargreinar um hana eru i Is-
lendingaþáttum 1973, 59, tbl. 6., nr. 144.
Dætur þeirra, Katrin Lilliendahl,
sem er gift Helga Hjartarsyni raf
veitustjóra og Camilla Petra, kona
Steinars Haraldssonar matsveins, eru
báðar búsettar i Grindavik og afkom-
endur þéirra. — Eftir að Lárus missti
sinn trúfasta lifsförunaut, dvaldi hann
til skiptist hjá dætrum sinum.
Nokkur næstu ár eftir giftinguna,
heldur Lárus áfram að stunda sjó-
mennsku I Grindavik, unz hann kemst
á linuveiðarann Freyju, sem Guð-
mundur Jónsson frá Tungu við Isa-
fjörð, var skipstjóri á. Þar yar hann
um tima á árunum milli 1930 og 1940.
Meðan hann var á Freyju, slasaðist
hann og varð að fara af skipinu.
Meiðsli Lárusar höföust illa við næstu
vikur. Var þá horfið að þvi ráði, að
taka af honum röntgenmyndir. Að
myndunum fengnum var tekin sú
ákvörðun að senda þær til álita
Matthiasar Einarssonar læknis, sem
þegar i stað úrskurðaði hann til
spitalavistar. Sú spitalalega varaði 1
18 mánuði. Hann fékk að visu nokkurn
bata, en útilokað var, aö hann gæti
framar stundað sjósókn. Þegar svona
var komið, tókst þó Lárusi að fá at-
vinnu við frystihúsið i Grindavik. Þar
hafði hann starfað yfir 30 ár, þegar
hann lét af störfum aldurs vegna, enda
kenndi hann þá enn á ný áframhald-
andi sjúkdómseinkenna, sem ágerðust
eftir þvi sem á ævina leið. Þrautir
sinar bar hann þó að jafnaði með hóg-
værð og karlmennsku og kvartaði litt,
þótt þrautirnar ágeröust undir æfilok-
in.
Tengdasonur Lárusar, Helgi
Hjartarson, rafveitustjóri I Grindavik
og Katrin, dóttir Lárusar, eiga sumar-
bústað i Knarrarnesi. Þar átti Lárus
kost á að dvelja hjá þeim i sumarbliðu
og fögru umhverfi. Einnig átti Lárus
kost á, að geta farið á báti á milli lands
og eyjar, er þannig stóð á sjávarfalli.
A milli Knarrarness og lands er önnur
eyja, sem Neip (= greip) nefnist.
Næst landi er sund er Hest-
kelda heitir, þá tekur við eyjan Neip,
siöan er breitt sund milli þessarar eyj-
arog Knarrarness.Þó eru grandar upp
úr sjó þegar fjarar, og er þá hægt að
fara riðandi milli eyja og lands, en
tæplega á annan veg.
Þaö hefur ekki verið amalegt fyrir
Lárus, að dvelja þar i góðu veðri,
getað litið yfir upplandið með góðum
sjónauka, bæði yfir fæðingarsveit sina
og fylgst með mannaferðum um vegi
landsins. Þannig hafði og verið fáum
minútum fyrir andlát hans, að hann
hafði verið með sjónaukanum að lita
eftir, hvort ekki sæist til ferða tengda-
sonar sins, sem von var á, á hverri
stundu, en sú bið varð árangurslaus,
þvi lifsneisti Lárusar var slokknaður
áður en hans nánustu komu á vett-
vang, aöeins eldri dóttir hans, sem
hann þá dvaldi hjá, var viðstödd and-
lát hans.
Ég og fjölskylda min minnumst ára-
íslendingaþættir
3