Íslendingaþættir Tímans - 12.01.1978, Blaðsíða 4

dvalizt þar frá fyrstu bernsku. Það
þarf réttsýni og góðmennsku til að
taka þremur ókunnugum börnum sem
væru þau manns eigin, en þetta auð-
sýndir þú okkur i rikum mæli. En þaö
gleymist oft i dagsins önn að þakka
það sem vel er gert, og aö lokum er
það orðiö um seinan. Þvl viljum viö nú
þakka þér og Guömundi afa alla þá
ástúð sem við urðum aðnjótandi á
heimili ykkar. Viö þökkum um leið og
við kveðjum”.
Þessi orö áttu ekki siöur við um
Guömund afa, og þvi endurtökum við
þau nú þegar hann er kvaddur.
Páll, Fanný, Herjólfur.
't
„Minir vinir fara fjöld,” kvaö aldið
skáld fyrir mörgum árum.
Ósköp falla þeir nú þétt æskufé-
lagarnir sem ég ólst upp með i Breiða
fjarðareyjum á fyrri hluta þessarar
aldar. Engri tölu kem ég á þaö mann-
fall og fylgizt litt með. En nú meö
skömmu millibili hafa horfið af
sjónarsviöinu: Jens E. Nikulásson frá
Sviðnum, Jón Kristinn Ólafsson frá
Hvallátrum, Anna ólafsdóttir systir
Jónsthúsfreyja á Flateyri, Kristin Jó-
hannesdóttir kennari frá Skáleyjum og
siðast, 11. september s.I. Guömundur
Jóhannesson gjaldkeri frá Skáleyjum,
bróðir Kristinar kennara. Hver verður
næstur?
Allt var þetta hið gervilegasta fólk,
hlaöið mannkostum og sterkum vilja
til að verða heimabyggð sinni, landi og
þjóð, að sem mestu og beztu liði. Og
það tókst þvi þótt meö ólikum hætti
væriog á alí ólikum vettvangi. Þess er
gott að minnast.
Hér veröur aöeins minnzt meö örfá-
um oröum, þess manns er siðast
kvaddi af þeim sem nefndir voru og
mér var einna nákomnastur, Guö-
mundar Jóhannessonar frá Skáleyj-
um.
Guömundur var fæddur I Skáleyj-
um á Breiðafirði l.mai 1894, elzta barn
foreldra sinna, Mariu Gisladóttur og
Jóhannesar Jónssonar bónda I Skál-
eyjum. Börn þeirra hjóna uröu alls 10.
Af þeim lifa 5 þegar þetta er skrifaö.
Guðmundur óx upp eins og fagur
fifill I túni, bjartur yfirlitum, friður og
föngulegur, velgefinn til likama og
sálar. Knár og karskur strákur, eins
og einn frændi hans oröaði það. óþæg-
ur þótti hann stundum smábrellinn og
glettinn, og fylgdu þeir eiginleikar
honum löngum ásamt hýru viðmóti og
léttri lund. — Sagöist honum svo sjálf-
um frá á gamals aldri, að potturinn og
pannan hefði hann veriö I öllum
„prakkarastrikum” strákanna i Skál-
4
eyjum á sinum æskuárum, enda elztur
og liklega mestur ærslabelgur sinna
leikfélaga.
— Mannsu eftir nokkrum „strik-
um”, spurði ég hann einhvern tima, er
við ræddum um gamla daga.
— Já, sagði hann. Lengi man til
litilla stunda, eins og Skaftfellingar
segja.
Við Þóröur Sveinsson, lugum þvi að
Jónu gömlu, kerlingu sem var hjá föð-
ur þinum, að Huldufólkið I Lyngeyjar-
klettinum væri tóbakslaust. Hún yrði
aö miðla þvi ögn úr pontunni sinni. —
Það er fallegt af ykkur elskurnar
minar að vera góöir við huldufólkið.
Þeir verða lánsmenn sem þaö gera
sagði hún. Fékk okkur pontuna og
sagði að við mættum ekki hafa hana
lengi enda væri ekki langt yfir á hana
Lyngey. Hún ætti ekki annað en það
sem i henni væri. Pontunni skiluðum
við svo aftur eftir stundarkorn oftast
tómri og bárum henni kveðju frá
klettabúum. — En nærri má geta i
hverra nösum þaö tómbak rann,—
Viö tókum holar melstendur, fylltum
þær af heyi og reyktum I hlöðunum.
Það komst fljótlega upp. Reykurinn
kom upp um okkur. Hann rauk ekki
svo fljótt út sem viö ætluöum. Fyrir
þaö vorum við húðskammaöir. Sagt,
að við gætum kveikt i heyinu. Og einn
bóndinn setti lás fyrir hlööuna sina. —
Þegar mikið snjóaði á vetrum,
skefldi fram af Efribænum. Þá notuð-
um viö tækifærið þegar viö héldum að
gamla fólkið svæfi, klifruöum með
sleðana okkar upp á bæinn og rennd-
um okkur niður þekjuna. En það leið
sjaldan löng stund þangað til Margrét
gamla ömmusystir mln, kom út og rak
okkur með ómildumoröum burt frá
bænum. — Og þaö sem verra er, sagði
gamla konan við mig þú kennir Dodda
minum um alla klækina sem þú ert
höfundur aö. Hún var fóstra hans. En
Efribæjarþekjan var freistandi, það
verð ég nú að segja. — Blessuð gamla
frænka min. Ég var hálfsmeykur
við. hana fram eftir öllum aldri, hún gat
veriðsvo byrst. Löngu seinna þegar ég
fór að læra gaf hún mér 5kr. Það hygg
ég að hafi verið aleiga hennar þá. —
Svona voru prakkarastrik þess tima.
Hvort þau flokkast meö „prakkara-
strikum” um þessar mundir veit ég
ekki.
En hvaö sem þvi liður.var Guö-
mundur Jóhannesson — þessi
skýri skemmtilegi strákur — auga-
steinn foreldra sinna og náinna
frænda, og það sem meira vai; eftir-
lætisbarn allra eyjaskeggja. Sú mann-
heill og vinsældir sem hann hlaut i
vöggugjöf brugöust honum aldrei,
ungum né gömlum.
Snemma bar á góöum gáfum hjá
Guömundi. Munu foreldrar þvi hafa
ætlað honum að ganga menntaveginn,
eins og það var kallað, og sumir frænd
ur hans höfðu gert áður.
Um barnaskóla var þá ekki að ræöa I
eyjum, en nám undir skóla mun Guö-
mundur hafa byrjað á hjá séra Siguröi
Jenssyni I Flatey, og hvatti prestur
hann mjög til skólanáms. Avallt siðan
mat Guömundur klerk mikils og hélt
góðum kunningsskap við fólk hans
meðan liföi.
Eftir þriggja eða fjögra mánaða
nám hjá séra Sigurði, settist Guð-
mundur i annan bekk gagnfræðaskói-
ans á Akureyri og lauk þar námi vorið
1915. Næsta haust hóf hann nám i
Menntaskólanum i Reykjavik, en
veiktist þá um veturinn og varö að
hætta námi. Dvaldi hann þá heima I
Skáleyjum um hrið, en hóf skömmu
seinna nám I simritun og loftskeyta-
fræðum. Próf við Loftskeytastöð i
Flatey á Breiðafirði. Tók Guðmundur
þegar við forstöðu hennar og stjórnaöi
henni til ársins 1931. Þá var stöðin lögð
niður, gegn vilja stöðvarstjórans og
alls þorra hreppsbúa. — Það var upp-
haf hnignunarinnar á þeim slóðum,
sem enn sér ekki fyrir endann á.
Þegar svo var komið fluttist Guð-
mundur til Reykjavikur. Þar gerðist
hann fyrst aðstoðargjaldkeri hjá
Landssimanum, en seinna forstööu-
maöur innheimtudeildar Bæjarsima
Reykjavlkur. Þvi starfi gegndi hann
þangað til hann hætti störfum vegna
aldurs.
Meöan Guðmundur átti heima i
Flatey hlóðust á hann margs konar
trúnaöarstörf fyrir sveit sina og sýslu.
Um þau störf er mér ekki að fullu
kunnugt, þvi heldur laus viö heima-
hagana var ég á þeim árum. En nefnt
get ég að flest eða öll sin ár I Flatey
var hanni sóknarnefnd Ungiingaskóla
stofnaði hann þar ásamt fleirum og
stjórnaði hann meðan hann var I Flat-
ey. Segja þeir sem þar nutu kennslu,
að hann hafi veriö lipur og skemmti-
legur kennari. Viö brottför hans úr
Flatey iagðist skólinn niður. Oddviti
hreppsnefndar var hann a.m.k. á
árunum 1924-1931. 011 skrifstofustörf
fórust Guðmundi vel úr hendi. Reikn-
ingar frá honum voru ljósir, skipulega
færðir og frágangur hinn snyrtilegasti.
Ekki losnaði Guðmundur Jóhannes-
son við allt félagsmálastúss og störf
þótt hann flyttist hingað til Reykjavik-
ur. Formaöur Félags Islenzkra sima-
manna, formaöur Barðstrendinga-
félagsins á timabili og seinna heiöurs-
félagi þess (sá eini til þessa dags, að
þvi er ég bezt veit).
Þessi þurra upptalning sýnir og
sannar, aö Guðmundur var mjög
félagslyndur maður, sem naut fyllsta
trausts samborgara sinna og starfsfé-
laga. —
Þann 8. desember 1923 kvæntist
Guðmundur Sigriöi Jóhannsdóttur,
islendingaþættir