Íslendingaþættir Tímans - 19.01.1980, Blaðsíða 3

iö og hressilegt yfirbragö, laust viö upp-
gerö og sýndarmennsku, sannfærði mann
áaugabragöiumhinninnrimann, án þess
aö orö þyrftu til aö koma.
Ekki þurfti Jörundur aö hætta í pólitík-
inni, af þvi aö skýrleikinn væri þá farinn
aö gefa sig. öllum erþað ljóst, sem hann
þekktu. Hann heföi vafalaust sem best
getað tekiö viö af Agústi á Brúnastööum,
þagar hann lét af þingmennsku 1974, en
Agúst þurftiekki heldur að hætta ellinnar
vegna. Báöir voru jafnhressir þá.
Er ég kynntist Jörundi, var hann for-
maður Veiöifélags Árnesinga, en ég var
þá veiöieftirlitsmaður. Lét Jörundur ný-
iega af þeirri formennsku. Síöar átti ég
eftir aö tengjast honum meira. Ég kynnt-
ist viðhorfum hans og persónuleika náiö.
Jörundur var fróðleikssjór, og haföi
kynnst mörgu sem ekki veröur fært I let-
ur- Hann þekkti þjóöfélag okkar vel, enda
var hann s jálfur blóm I akri þess gróöurs,
sem óx I islensku þjóöfélagi frá aldamót-
um. Jörundur haföi mikla innsýn og til-
finningu fyrir þvi, sem var aö gerast meö
þjóöinni á hverjum tima. í minum augum
var hann eins og þjóöhöföingi i liflegra
lagi. Þann aldarfjóröung sem ég þekkti
hann, átti ég við hann ómæld orðaskipti og
samtöl, sem eru mér ógleymanleg.
Jörundur haföi rika tilfinningu fyrir
þjóöfélagslegri samkennd. Aö sá er ekki
mestur, sem ryöst yfir aöra eöa fram úr
þeim fer i lifsgæöa- eöa viröingar- og
valdakapphlaupinu. Hann mat þann
mest, sem ávaxtaði sitt pund og lagöi sitt
fram til samfélagsins, eftir þvisem hæfni
pg geta leyföi, sér og öörum til uppbygg-
ingar og þroska. Jákvæö og bjartsýn lifs-
viðhorf skipta miklu um heilsu, hamingju
°g langlifi og allt þetta haföi Jörundur I
rikum mæli.
Jörundur naut mikils og veröskuldaös
frausts. Þessum kveöjum fylgir hlýr hug-
ar og þakklátur. Viö hjónin vottum af-
komendum og aðstandendum samúð okk-
ar.
Jón L. Arnalds.
Er Hel i' fangi
minn hollvin ber,
þá sakna ég einhvers
af sjálfum mér.
St. frá Hvitadal
Þegar Jörundur Brynjólfsson er allur,
finnst mér, aö ég megi til aö minnast
hans, þessa mæta manns og góövinar
mins um margra áratuga skeiö. Mér er
þetta ekki einungis ljúft, heldur finnst
mér hiö innra meö sjálfum mér, aö þetta
sé beinlinis skylda min. 1 svo mikilli
þakkarskuld stend ég við hann, ekki
aðeins sakir vináttu hans og góövildar I
minn garö, heldur einnig og ekki siður
hjálpsemi og hollra ráöa er hann ætfö
veitti mér á langri samleiö. Góövild hans
°g hyggindi, ásamt þeim rika eiginleika
Islendingaþættir
hans aö niðast aldrei á þvi, er honum væri
til(rúaö,orkaði þannig á mig, að ég laöaö-
ist aö honum, sem ungur maöur og mér
leið ævinlega og alltaf vel I návist hans.
Þaö eru nú 60 ár liöin, siðan fundum
okkar Jörundar Brynjólfssonar bar fyrst
saman. Vorið 1919 flytur hann austur I
Biskupstungur og gerist bóndi i Múla.
Mér er enn I fersku minni, er ég sá hann
fyrst. Hann kemur þá frá Reykjavik með
fjölskyldu sina og þarf á flutningi aö halda
yfirBrúará, enhúnvar þá óbrúuö. Ég átti
aöheita ferjumaöurinn, þá 14 ára gamall.
Ég minnist þess, aö mér varö nokkuö
starsýnt á þennan ókunna mann, sem nú
var aðflytjast i sveitina okkar. Ég dáöist
meö sjálfum mér aö glæsileik hans og
skörungsskap og hversu mjög mér fannst
sópa aö honum. Þessi áhrif og þessi hug-
hrif, er ég varö fyrir, þegar ég sá Jörund
Brynjólfsson fyrsta sinni, breyttust
aldrei. Þau héldust óbreytt alla tið síðan,
enda þótt árum fjölgaöi og viö yröum
báðir gamlir menn.
Eftir 3 ára búskap i Múla, flytur hann
búferlum I Skálholt og gerist þar stór-
bóndi, viö mikla rausn og skörungsskap.
Þá er ég unglingur á næsta bæ og átti
margoftleiði Skálholt, enda stutta bæjar-
leið aö fara. Þetta var dásamlegt ná-
grenni. Aldrei kom ég svo I Skálholt aö ég
ætti þar ekki vinum aö mæta. Húsbóndinn
og hin ágæta fyrri kona hans Þjóöbjörg
Þóröardóttir, ásamtbörnum þeirra, haföi
þau áhrif á mig, aö ég fór ætiö léttari i
lund af fundi þeirra, er ég hélt heimleiðis.
Þetta voru sannarlega góöir nágrannar.
Og ég minnist þess enn, hve alltaf var
gaman, þegar Jörundur Brynjólfsson
kom sem gestur. Þaö fylgdi honum svo
mikill gaski og gamansemi, aö þetta varö
okkur öllum ákaflega mikil tilbreyting I
fábreytni daganna.
Engan mann hefi ég þekkt, sem mér
fannst betra að biöja bónar en Jörund
Brynjólfsson. Þaö var ekki einungis gert
af fúsum viija, heldur var þetta svo sjálf-
sagöur hlutur og á engan hátt umtalsvert.
Mig langar aö nefna aöeins eitt litiö dæmi ■
af fjölmörgum öðrum tilvikum, þar sem
hann leysti vanda minn og ég verð honum
eiliflega þakklátur fyrir. Ég haföi veriö i
skóla i nokkur ár og átt viö mikiö allsleysi
aö búa. Enginn reyndist mér þá hjálp-
samari en Jörundur Brynjólfsson, sem
oftsinnis bauö mér aöstoö sina. Ég vildi
hins vegar streitast viö i lengstu lög og
bjarga mér af eigin rammleik. Þó fór svo
aö lokum, aö ég gat ekki greitt matmóöur
minni, fátækri ekkju, fæöiskostnaö minn
siöasta mánuö skólavistarinnar. Fannst
mér mikill vandi á höndum, ef ég stæöi I
vanskilum. Sá varö svo endir á þessu, aö
ég harkaöi mig upp I þaö aö fara niöur I
Aiþingi, gera boö fyrir forseta Alþingis,
sem var Jörundur Brynjólfsson, og tjá
honum vandræöi min. Og þaö stóö
sannarlega ekki á þvi aö leysa þennan
vandaminn, sem i hansaugum hefur ef til
vill veriö smáræöi, en fyrir mig var þetta
alveg stórkostlegur vinargreiöi. Þannig
var Jörundur Brynjólfsson. Ætfö boöinn
og búinn til hjálpar og liösinnis, þar sem
þess var þörf, allsstaöar stór i sniöum og
rismikill.
Ég leiöi hjá mér að geta um ætt og upp-
runa Jörundar Brynjólfssonar og afskipta
hans af stjórnmálum og hinna fjölmörgu
ábyrgðar- og trúnaöarstarfa, er honum
vorufalin i þágu lands og þjóöar um ára-
bil. Þaö munu aörir gera, sem eru betur
til þess færir. En þó verö ég að geta þess,
aö marga ánægjustund haföi ég af þvi aö
sjá og heyra, hve þessi oröslyngi og vl-
greifi bardagamaöur var vopnfimur á
vigvelli stjórnmálanna. Þar hafa fáir
staöið betur að verki en hann.
Áriö 1948 flytur Jörundur Brynjólfsson
frá Skálholti I Kaldaöarnes og bjó þar
stórbúi, ásamt siöari konu sinni, Guörúnu
Dalmannsdóttur, sem látin er fyrir all-
mörgum árum. Veit ég fyrir vlst aö þaö
var honum mikiö áfall, þó aö ekki bæri
hann tilfinningar sinar á torg.
Jörundur Brynjólfsson er allur. Hinn
svipmikli foringi og fremdarmaöur I
islensku þjóölifi um langt árabil er horf-
inn sjónum okkar um stund. Við þvi er
auövitaö ekkert aö segja, þó aö aldraöur
maöur falli I valinn og gangi á vit feöra
sinna. Þetta er llfsins saga og ætti ekki aö
vera okkur harmsefni. En samt er þaö nú
svo, aö ég sakna mjög þessa hollvinar
mins um marga tugi ára. Mér finnst ég
svo miklu fátækari þegar ég veit meö
vissu, aö aldrei framar I þessu lifi hitti ég
þennan glaöa, góöa hollvin minn. Ætiö fór
ég glaöari, en áöur, af hans fundi. Minn-
ingin um góðan dreng veröur mér ætiö
dýrmæt eign og varanleg.
Viö hjónin sendum börnum hans og
tengdabörnum svo og öörum ástvinum
hans innilegar samúöarkveðjur.
Valdimar Pálsson.
Kveöja frá æskustöövum.
Jörundur Brynjólfsson er látinn. Meö
honum er brott horfinn merkur Austfirö-
ingur og óvenju sérstæöur persónuleiki.
Jörundur var fæddur aö Starmýri I Alfta-
firöi á regnþrungnu febrúarkvöldi vetur-
inn 1884, kominn af þróttmiklu, austfirsku
bændafólki. Móöurafi hans var
Guömundur, sonur Hjörleifs sterka aö
Snotrunesi i Borgarfirði, en lengra fram
var sú ætt komin frá séra Einari i Eydöl-
um og enn lengra fram, frá Jóni biskupi
Arasyni.
Fööurmóöurforeldrar Jörundar voru
hjónin, Þórunn Jónsdóttir og Brynjólfur
Eiriksson aö Hllö I Lóni, hreppstjóri þar.
Brynjólfur fórst i brimlendingu viö
Grænaklett, erhann var aö koma úr varp-
eyjunni Vigur, en einn skipverjinn komst
lifs af. Þegar sveitungarnir vildu votta
ekkjunni samúö viö jaröarförina i Stafa-
fellskirkjugaröi, komst ekkjan svo aö
oröi: „Silfurkerin sökkva i sjó, en soöboll-
arnir fljóta”.
3