Íslendingaþættir Tímans - 19.04.1980, Blaðsíða 16

70 ára
Jón G. Bjarnason
Þitt er menntað afl og önd
eigiröu fram aö bjóöa
hvassan skilning, haga hönd
hjartaö sanna og góöa.
Stephan G. Stephansson
Núna, þegar Dymbilvika gengur í garð,
hefur Jón Guömann Bjarnason lagt aö
baki sjötiu vetur og sjötiu sumur. Sjötiu
ár er langur timi. Flestir hafa þá aö
mestu lokiö æviverki sinu og ætlunarverki
ogeru sestir I helgan stein. Jón Bjarnason
vinnur þó enn langan vinnudag og fellur
sjaldan verk úr hendi. Iöjusemin hefur
fylgt honum alla ævi og þaö er eins og
hann taki ekki á heilum sér, hema hann
hafi eitthvaö aö bjástra viö.
Vinnugleöin er ef til vill sönnust og
dýpst allrar gleöi. Aö þerra svitann af
enni sér aö kveldi eftir vel unniö dags-
verk, og finna þreytuna liöa úr skrokkn-
um, sátturviösjálfan sig ogumhverfi sitt.
Aö liönum 70 árum ættu þess aö vera
nokkur tök aö skyggnast eftir manninum
sjálfum þegar litiö er yfir æviferilinn og
verkin. Alla vega er á slikum timamótum
ástæöa til aö lita yfir gengin spor, bregöa
uppmyndum minninganna og skoöa þær i
bjarma fjarlægöarinnar.
örlög manna skipást á ýmsa vegu. En
lyndiseinkunn manna og skaphöfn ráöa
oft miklu um hvernig og meö hvaöa hug-
arfari þeir ganga sinn veg, þótt vegurinn
sjálfur geti veriö fyrirfram markaöur af
ýmsum oft óviöráöanlegum aöstæöum.
Jón Guömann er fæddúr 30. mars 1910
aö Asólfsskála undir Vestur-Eyjafjöllum.
Foreldrar hans, Bjarni Eiriksson og Þor-
geröur Hróbjartsdóttir, höföu þá nýlega
hafiö þar búskap.
Foreldrar Bjarna voru Eirikur ólafsson
ogGeirlaug Jónsdóttir, sem bjuggu ÍLitlu
Löndum, Hvalsnesi og siöar undir Eyja-
fjöllum.
Foreldrar Þorgeröar voru Hróbjartur
Pétursson og Sólveig Pálsdóttir er bjuggu
á Rauöafelli undir Austur-Eyjafjöllum.
BUskapur þeirra Bjarna og Þorgeröar
varö stuttur aö Asólfsskála. Bjarni
Eiriksson sótti sjó á vertiöum i Eyjum
eins og algengt var meö menn ofan af
landi á þeim tima til þess aö drýgja tekjur
sinar. Hann fórst meö Islendingi áriö 1912.
Báturinn, sem geröur var út frá Eyjum,
týndist i april þaö ár.
Jón, eöa Jonni, eins og hann er ævinlega
kallaöur af vinum og vandamönnum,
missti þvi fööur sinn liölega tveggja ára.
Auövitaö var missir borgeröar sár.
Allar framtiöaráætlanir hrundu i' einu
vetfangi. Vafalaust hefur þaö þó veriö
henni mikill styrkur aö eiga drenginn.
Sagt er, aö hún hafi eitt sinn aö morgni
dags veriö stödd úti meö son sinn og tár-
ast vegna hins óvænta ástvinarmissis.
16
Snáöinn, á þriöja ári, vildi hugga móöur
sina og sagöi þá: „Vertu ekki aö gráta
mamma, sjáöu hvaö sólin er falleg”.
Sjálfsagt heföi mörgum reyndari og
vitrari vafist tunga um tönn aö finna
bjartari huggunarorö en þessi.
Þorgeröi varö fljótlega um megn aö
halda uppi búskap á Asólfsskála og fór þá
I vinnumennsku meö drenginn. A þeim
árum dvaldist hún mikiö aö Sauöhúsvelli
og hjálpaöi til viöa á bæjum viö sauma-
skap. Samfélagiö hjálpaöi þá minna til en
nú er, og ekkjan varö aö bjargast sjálf
meöbarn sitt. Nú á timum tryggingakerf-
isins þykir einstæöum mæörum hlutverk
sitt erfitt og er þaö vafalaust rétt. Munur-
inn er þó eins og á svörtu og hvitu hjá þvl
sem þá var.
Frá þessum árum hefur oft veriö brugö-
iöupp atviki, sem siöar meirtók á sig svo-
litinn ævintýrablæ. Þegar Þorgerður
dvaldist á Sauöhúsvelli, brá hún sér einn
góðviörisdag niöur fyrir ál, og settist meö
prjónana sina, þar sem heitir Hafurshóll.
—■ Drenginn, sem þá var fjögurra ára,
haföi hún meö sér og lék hann sér f hóln-
um. Þorgerður gleymdi sér viö prjónana,
og þegar hún leit upp, sá hún drenginn
hvergi. Henni varö aö vonum hverft viö og
hóf þegar aö leita. Þorgeröur og önnur
kona meö henni leituðu drengsins langa
stund. Þær fóru margar feröir yfir hólinn
ogmeðfram álnum.en alltkom fyrir ekki.
Þær voru orönar mjög skelfdar, þegar
þær allt I einu sáu hvar drengurinn sat I
hólbrekkunni eins og ekkert væri og þótt-
ust þær þó hafa margleitað brekkuna.
Auövitaö gaf þetta þeim sögum vængi, aö
álfar og huldufólk væru I hólnum, og var
þetta atvik mikiö rætt. Sennilega hefur þó
snáöinn sofnaö á milli þúfna, en konunum
sést yfir hann, þvi athygli þeirra hefur
eölilega beinst mest aö álnum.
begar Jonni var á áttunda ári fluttist
Þorgeröur sem bústýra aö Miö-Grund
undir Eyjafjöllum. Þar giftist hún síöar
Jóni Eyjólfssyni og bjuggu þau á Mið-
Grund til dauöadags. Jón Eyjólfsáon og
Þorgeröur eignuöust þrjú börn. Þau eru
Jóhanna Bjarnheiöur og Hróbjartur, sem
bæöi eru látin og Sigriöur Karólina, sem
lengi bjó á Miö-Grund, en starfar nú viö
Hrauneyjarfossvirkjun.
Jón Bjarnason ólst upp á Miö-Grund og
viö þann staö eru æskuminningar hans
bundnar.
Skólaganga var á þeim árum ekki mik-
il. Barnaskóli var á Ysta-Skála. Börnin
komu i skólann 10 ára og skólaskylda var
um þaö bii 3 mánuöir á ári I fjögur ár.
Sjálfsagt þætti mörgum langt nú til dags
aö hlaupa daglega leiöina frá Miö-Grund
og upp aö Ysta-Skála aö vetrinum, ösla
krapann yfir mýrar og flóa, yfir lækjar-
sprænur og skuröi og sitja blautur I fæt-
urna i köldu skólahúsinu meöan kennsla
stóð yfir.
Jón varö snemma sterkur og þrekmikill
og ótrauöur aö fást viö hvern vanda. Oft
hafa vinir haft á oröi á góöri stundu aö Jón
hafi veriö svo atorkusamur á þessum ár-
um, aö hann heföi helst þurft aö sofa meö
stóran stein ofan á sér til þess aö geta leg-
iö kyrr.
Jón vann að bústörfum á Mið-Grund af
miklum áhuga og fór á vertiðar I Eyjum,
þegar hann varö fullvaxta. A þessum ár-
um var sláturfé rekiö á haustin undan
Eyjafjöllum og til Reykjavikur. Ferðin
tók 6 daga, mest gangandi, en þó var fariö
á hestum út yfir vötnin, yfir í Fljótshlíö.
Oftast var reksturinn 800-1000 fjár og
stundum hrepptu menn svo mikii illviöri
og ófærö á Hellisheiöi, aö óvlst heföi oröiö
um feröalok, ef vöröurnar heföu ekki vís-
aö veginn.
Þótt brú væri komin á Markarfljót, gátu
hin vötnin, Affall, Alar og Þverá veriö
skæöir farartálmar. Voru þá stundum
farnar svaöilfarir, sem mestu mannraun-
ir teldust nú og vafalaust þætti mörgum
fróölegt, ef vötnin fengju mannamál og
gætu greint frá þeim mörgu og höröu
gllmum.
Margs er aö minnast, sem of langt mál
er aö rekja i stuttri grein. Þó veröur hér
drepiö lltillega á eina ferö yfir vötnin.
Fyrir u.þ.b. 40 árum var þeim boöum
komiö aö Miö-Grund um haustiö, að mó-
rauöur sauöur, 4. vetra, markaöur Jóni
bónda Eyjólfssyni heföi komiö fram ísíö-
ustu leitum á Grænafjalli og væri nú
Framhald á bls. 15
islendingaþættir