NT - 02.12.1984, Blaðsíða 6

Sunnudagur 2. desember 1984 6
Eru Islendingar hamingjus
■ Daniel Teague NT mynd Sverrir
Islendingar kvarta ekki
/Jandaríkjamaðurinn Daniel Teague er lögfræðingur að
mennt. Á háskólaárum sínum í Seattle kynntist hann konu sinni
dr. Laufeyju Steingrímsdóttur næringafræðingi og dósent sem er
Islendingum að góðu kunn fyrir sína ágætu sjónvarpsþætti.
Daniel og Laufey fluttu til íslands 1979 og starfar Daniel sem
sölustjóri fyrir Norður-Ameríku hjá fyrirtækinu Hildu h.f.
Zíaniel varð fyrstur á vegi
okkar og þcgar hann var spurð-
ur hvort honum þætti íslend-
ingar hamingjusamari en
Bandaríkjamenn svaraði hann
á eftirfarandi hátt:
Ég er ekki viss um hvað
íslendingar meina í þessu sam-
hengi þegar þeir segjast vera
hamingjusamir. En ég ímynda
mér af því sem ég þekki þá að
þeir segi jú, jú, þegar þeir eru
spurðir þessarar spurningar af
ókunnum manni. En það er
eitt sem einkennir íslendinga,
þeir kvarta ekki. Pað er eitt-
hvað í þjóðarsálinni sem er
andsnúið kvörtunum, þeir
þegja og halda frekar áfram en
að kvarta. Bandaríkjamenn
kvarta frekar en þegja.
A nnars þekki ég þetta frá:
bandaríska sjóhernum. Ég var
á herskipi einu sinni og þá var!
aldrei kvartað nema ef um
■ Það er fátt sem vakið hefur jafn mikla athygli að undanförnu og
könnun Hagvangs á viðhorfum og gildismati íslendinga. Það kom til
dæmis mörgum á óvart nú á síðustu og verstu tímum að heyra að
íslendingar reyndust flestum þjóðum hamingjusamari. Víða var deilt
um ágæti könnunarinnar, hvort rétt hafi verið spurt eða rétt hafi verið
svarað og verður sennilega seint úr því skorið.
Til að fá meiri breidd í umræðuna þá ræddi NT við fimm útlendinga
frá flmm mismunandi löndum, sem hafa verið búsettir á íslandi um
árabil og spurði þá álits á nokkrum niðurstöðum könnunarinnar.
virkilegt vandamál var að
ræða. Samfélagið var svo lítið
að það er ekki hægt að vera
sífellt að kvarta. Eg ímynda
mér að þetta hafi verið svipað
hér á bóndabæjunum í gamla
daga, það þýddi ekki að kvarta
daglega um hluti, sem ekki var
hægt að breyta. Auðvitað heyri
ég fólk tala um að erfitt sé að
eignast íbúð, að vöruverð sé of
hátt og launin of lág, en það er
yfirleitt ekki mikið kvartað og
kann ég vel að meta það.
Fólk virðist tala lítið um
trúmál hér. í Bandaríkjunum
eru trúmál ríkur þáttur í lífi
almennings og sértrúarsöfnuð-
ir margir. Maður verður oft
fyrir óþægindum og ágangi af
fólki sem boðar sértrú sína og
treður í mann alls kyns bulli
eins og ég kalla það.
•Bandaríkjamenn líta
barneignir utan hjónabands
mjög illum augum, en það fer
svolítið eftir þjóðfélagsstéttum
hvernig þeir bregðast við þeim.
Þegar ég var að alast upp var
það oft sagt að þeir ríku sendu
dætur sínar í fóstureyðingu, en
nú geta fleiri en hinir ríku gert
það. Fólki var líka oft ýtt út í
hjónaband og var þetta falið
þannig, en það varð oft til þess
að fólk giftist sem ætlaði sér
ekki að giftast og skildi svo
seinna. Nú, svo tíðkaðist það
líka að gefa barnið. Ég held að
þetta hafi breyst á seinni árum,
konur reyna frekar að ala upp
börnin einar, gefa þau síður og
láta ekki neyða sig í hjóna-
band. En það er tvímælalaust
ennþá skömm að eíga barn
utan hjónabands í Bandaríkj-
unum.
Þegar þú varst í mennta-
skóla var engin stúlka ófrísk
og átti barn? Það voru 800
krakkar sem útskrifuðust með
mér og ég man bara eftir því
að ein stelpa varð ófrísk og
fékk fóstureyðingu. Slíkt var
venjulega vel falið, en það
spurðist samt út.
Nú eru íslendingar frjáls-
lyndari en Bandaríkjamenn
hvað viðkemur barneignum
utan hjónabands, hefur þú
orðið var við að þeir væru
þröngsýnni en Bandaríkja-
menn á öðrum sviðum?
iVei, ég held að það sé
ekki. Ég hef reyndar hitt
þröngsýnt fólk hér eins og í
Bandaríkjunum. Munurinn er
bara sá að hér talar maður við
alls konar fólk úr öllum áttum,
sem maður gerir ekki á sama
hátt íBandaríkjunum. Égheld
að það sé eins þar og hér,
sumir eru frjálslyndir, aðrir
íhaldssamir og enn aðrir aftur-
haldssamir.
En íslendingar eru mjög
lokaðir og mun ófúsari til að
tjá sig um persónuleg mál en
Bandaríkjamenn. En þeir eru
miklu viljugri að ræða stjórn-
mál en Bandaríkjamenn.
Það er erfitt að segja hvað
kom mér mest á óvart í fari
íslendinga. En ég man hvað
það sló mig og mér fannst
gaman að sjá þegar ég kom
hingað fyrst í heimsókn fyrir
15 árum að fólk á öllum aldri
og öllum stéttum gat talað
saman um málefni, sem báðir
þekktu og höfðu gaman að
ræða um. Það gerist ekki svo
glatt í Bandaríkjunum að fólk
á ólíkum aldri og stéttum geti
gert það sama. Þó svo þeir
reyni að tala saman er það
meira til að fylla þögnina með
hljóðum.
Þegar ég spurði Daniel
hvort ekki mætti birta nafn
hans og mynd með viðtalinu
sagði hann hlæjandi, æi nei, ég
er einn af þessum Bandaríkja-
mönnum, sem ekki vill láta
skoðanir sínar í ljós. En ég
sagði að það þýddi ekki neitt,
nú yrði hann að haga sér eins
og íslendingur og féllst hann
þá á það.
&
■ Miriam Rubner og dóttir hennar Jael 7 ára
NT mynd Róbcrt
íslendingar eru
bjartsýnismenn
IMiriam Rubner er fædd og uppalin á einum elsta kibbútznum
í ísrael, Merchavia nálægt Nazaret sem settur var á stofn árið
1911. 1976 fór hún til Þýskalands og kynntist þar manni sínum
Friðrik Adólfssyni verkfræðingi. Þau fluttu til íslands 1977 og
eiga tvö börn, Jael 7 ára og Kjartan Jónatan 5 ára.
99 Eg var svolítið hissa að
heyra að (slendingar teldu sig
svona hamingjusama. Það er
óskaplega erfitt að skilgreina
hugtakið hamingja. Hvernig
mundir þú gera það?“ spurði
Miriam blaðamann og varð
fátt um svör. „En ég hef það á
tilfinningunni að fslendingar
séu miklir bjartsýnismenn - og
hverjir aðrir en bjartsýnis-
menn gætu búið á íslandi,"
bætir Miriam við og hlær. „Ég
get alls ekki sagt af hverju
þessi bjartsýni stafar, en hún
er alla vega ekki trúarlegs
eðlis."
,,/sraelsmenn eru líka
bjartsýnismenn, en það er
rnjög erfitt að bera þessar tvær
þjóðir saman. íslendingar hafa
búið á íslandi öldum saman og
eru meira og minna skyldir.
ísrael er svo ung þjóð og þar
býr fólk, sem hefur flust þang-
að alls staðar að, frá Banda-
ríkjunum, Evrópu og Norður-
Afríku. Það býr í sama landi
og er sömu trúar en það er ekki
alltaf nóg til að tengja það
Saman.
/sraelsmenn eru líka mjög
bundnir af sögu sinni og þeir
hafa átt í stríði árum saman.
Þeir eru stöðugt að verja land-
ið sitt og það er bjartsýnin,
vonin og trúin á lífið sem
hvetur þá áfram. Þó allir ísra-
elsmenn séu ekki trúaðir þá
trúa þeir því flestir að það sé
einhver æðri máttur sem
verndar þá.
Fjölskyldutengslin eru
sterk meðal gyðinga
Það er ekki talið æskilegt
að konur eigi börn í ísrael án
þess að vera giftar, þó það
gerist rneira núna en áður fyrr.
Fjölskyldan er svo mikilvæg og
fjölskyldutengslin svo sterk
meðal gyðinga og hafa allir
sínum skyldum að gegna í
barnauppeldinu. Svo það er
ekki talið gott að barn fari á
mis við föður sinn, þó auðvitað
sé rnikið af ungum ekkjum
með börn í ísrael.
íslendingar viðkvæmir
fyrir gagnrýni
Það er erfitt að svara því
hvort íslendingar séu þröng-
sýnni en ísraelsmenn á öðrum
sviðum en hvað við kemur
barneignum utan hjónabands.
En það er ekki óeðlilegt að
íslendingar sem aldrei hafa
verið annars staðar en á íslandi
verði þröngsýnir. Víðsýni öðl-
ast maður með því að ferðast
um heiminn og hitta mismun-
andi fólk og kynnast ólíkum
sjónarmiðum. Ég vil alls ekki
segja að íslendingar séu í eðli
sínu þröngsýnir, en lega lands-
ins býður upp á það.
En það er eitt sem er ólíkt
með íslendingum og fsraels-
mönnum, ísraelsmenn eru
mjög gagnrýnir á sjálfa sig.
Það er mannlegt að gera mis-
tök og allt í lagi finnst mér að
gagnrýna og benda á það sem •
miður fer. En íslendingar eru
mjög viðkvæmir fyrir gagn-
rýni, en hvað það er sem
veldur, því get égekki svarað.