NT - 09.03.1985, Blaðsíða 6

Laugardagur 9. mars 1985 6
Guðrún Agnarsdóttir alþingismaður:
Kennslugagnamiðstöðvar
í öllum fræðsluumdæmum
■ Nýlega var rædd á Alþingi
svohljóðandi þingsályktunar-
tillaga um kennslugagnamið-
stöðvar í öllum fræðsluum-
dæmum:
„Alþingi ályktar að skora á
ríkisstjórnina að láta kanna
hvernig best væri að haga sam-
starfi við samtök sveitarfélaga
um að koma á fót kennslu-
gagnamiðstöðvum í tengslum
við fræðsluskrifstofur í öllum
landshlutum. Kennslugagna-
miðstöðvar hafi það megin-
verkefni að lána skólum
námsgögn, kennslutæki og
hjálpargögn, þannig að öllum
ncmendum verði tryggður að-
gangur að fjölbreyttum
kennslugögnum hvar á landinu
sem þeir búa.“
Tillögu þessa flytja Guðrún
Agnarsdóttir, Hjörlcifur Gutt-
ormsson, Eiður Guönason,
Kristín Halldórsdóttir, Krist-
ófer Már Kristinsson, Ólafur
f>. Þórðarson og Sigríður Dúna
Kristmundsdóttir. Á s.l. þingi
var hún flutt af þingmönnum
allra flokka en fckk ekki af-
greiðslu.
Aðstöðumunur til náms
eftir búsetu
Árið 1981 var gerð könnun
á vegum Félags skólastjóra og
yfirkennara á aðstöðu og bún-
aði í skólum, en hún var fram-
kvæmd af Viktori A. Guð-
laugssyni núverandi skóla-
stjóra í Brekkulækjarskóla á
Akranesi.
Niðurstöður þessarar könn-
unar sýndu gífurlegan mun á
aðstöðu og búnaði skóla í land-
inu og ennfrentur, að skólar í
dreifbýlinu stóðu þar mjög
höllum fæti. Almennt var
niðurstaðan sú, að litlu
skólarnir voru mjög vanbúnir
að tækjum og aðstöðu og á
sviði verklegrar kennslu var
ástandið víða mjög bágboriö.
Ég vil vekja athygli þína,
lesandi góður, á tímariti, sem
heitir Ný mcnntamál og gefið
er út af Bandalagi kennarafé-
laga. í 2. tbl. 2. árgangs 1984
er þema um menntun og
byggðastefnu.
Þar er grein, sem bcr fyrir-
sögnina „Samræmd próf,
jöfnuður til náms“, eftir Rósu
Eggertsdóttur og Rúnar Sig-
þórsson. í henni kemur fram,
að meðaltalsárangur nemenda
í samræmdum prófum er mjög
mismunandi eftir fræðsluum-
dæmum. Þau fræðsluumdæmi,
sem lakastan árangur hafa eru
fámcnnustu og dreifbýlustu
umdæmin, Vestfirðir og
Norðurland vestra. Þessar
niðurstöður hafa haldist í stór-
um dráttum frá því að sant-
ræmdu prófin voru tekin upp.
Það sést enn fremur, að þétt-
býlissvæði eins og Reykjavík
eru vcl yfir landsmeðaltali
hvaö varðar árangur.
Þó að slík próf séu engan
veginn algildur mælikvarði á
hæfni nemenda ræðúr niður-
staöa þeirra þó miklu um
framtíð þeirra og hverja stefnu
hún getur tekið. Því hlýtur
þessi mismunur að vekja ýmsar
spurningar, sem nauðsynlegt
cr að svara.
Áleitin er sú spurning hvort
aðstöðumunur nemenda í þétt-
býli og dreifbýli sé slíkur að
valdið geti svo marktækum
mun á námsárangri.
Að minnsta kosti er þessi
munur svo mikill, að fram hjá
honum verður ekki litið og
eitthvað hlýtur að þurfa að
gera til að bæta þar úr.
Torsótt menntun
(heimavistir og
heimanakstur)
S.l. sumar átti ég þess kost
að ferðast með Kvennarútunni
víða um Suðurland og Austur-
land og ræða við fólk. í þessari
ferð Kvennarútunnar og
áframhaldi hennar á hringferð
um landið kom afar vel í Ijós
hinn gríðarlegi mismunur á að-
stöðu til menntunar sem ríkir
á öllum skólastigum milli þétt-
býlis og dreifbýlis. Þar er ekki
einungis um að ræða mismun á
aðgangi að fjölbreyttum
kennslugögnum heldur líka
mikinn mun á því hve auövelt
eða ódýrt það reynist nemend-
um að sækja skóla sinn.
Heimavistir og mötuneyti
eru kostnaðarsöm auk þess
sem börn þurfa á að dvelja
löngum fjarri heimilum sínum.
Heimanakstur bætir að vísu úr
því en ber jafnframt með sér
þau óþægindi, að börn þurfa
að eyða jafnvel mörgum
klukkustundum á dag í akstur,
sum liver, til og frá skóla.
Þessir margvíslegu erfiðleikar
dreifbýlisbarna gera menntun
oft torsótta og sú mismunun,
sem ríkir í þessum efnum milli
dreifbýlis og þéttbýlis, stuðlar
ekki að félagslegum jöfnuði í
íslensku samfélagi.
Draumur og veruleiki
í lögum um grunnskóla frá
1974 segir svo í 72. gr.:
„Viö hvern grunnskóla skal
vera safn bóka og námsgagna.
Að skólabókasöfnum skal
þannig búið, að því er varðar
húsnæði, bókakost, önnur
námsgögn og starfslið, að þau
geti gegnt því hlutverki að
vera eitt af meginhjálpartækj-
um í skólastarfinu.
í bóka- og námsgagnasafni
eru bækur og annað prentað
efni, kvikmyndir, myndræm-
ur, skyggnur, glærur, mynd-
segulbönd og annað hljóðritað
efni, svo og hvers konar tæki
til flutnings á þessu efni og
framleiðslu í þau.“
Þetta eru bæði fögur og
eftirsóknarverð fyrirheit en
þegar litið er raunsækjum aug-
um á þær aðstæður sem við
blasa, er Ijóst að þess er seint
að vænta að fullkomin skóla-
söfn rísi við alla skóla. í því
sambandi er vert að minnast
þess, að í rúmlega 100 skólum
eru nemendur færri en 100 og
í rúmlega 70 skólum eru nem-
endur færri en 50. Við 51 af
rúmlega 220 grunnskólum
starfa aðeins einn eða tveir
kennarar.
Það má staðhæfa með sterk-
um rökum að óraunhæft sé að
ætla að litlir skólar eignist öll
þau sömu námsgögn og
kenrislutæki og stórir skólar.
Lítil sveitarfélög munu við
óbreyttar aðstæður ekki hafa
bolmagn til að búa skóla sína
öllum nauðsynlegum gögnum.
Engu að síður verður að
tryggja nemendum þeirra að-
gang að vönduðum og fjöl-
breyttum náms- og hjálpar-
gögnum.
Spor í áttina
Fyrrnefnd þingsályktunartil-
laga felur í sér leið til lausnar,
þ.e. að litlir skóiar á ákveðnu
svæði, jafnvel allir skólar á
sama svæði, eigi saman ýmis
þau gögn, tæki og áhöld sem
hverjum einum skóla reynist
ofviða að eignast upp á eigin
spýtur eða ekki er ástæða til að
hver skóli eigi. Rétt er að finna
þessum gögnum samastað í
tengslum við fræðsluskrifstof-
urnar í hverju fræðsluumdæmi
þaðan sem þau verði lánuð til
skóla í umdæminu. Auk margs
konar ávinnings af starfi slíkra
miðstöðva er líklegt að beinn
fjárhagslegur sparnaður hljót-
ist af rekstri þeirra. Má í því
sambandi nefna ráðgjöf til
skóla um innkaup á búnaði,
þjónusta við kennara og for-
eldra og ýmis þau hlutverk
önnur sem kennslumiðstöð
Námsgagnastofnunar sinnir.
Áleitin er sú spurning hvort adstöðu-
munur nemenda í þéttbýli og dreif-
býli sé slíkur að valdið geti svo
marktækum mun á námsárangri. Að
minnsta kosti er þessi munur svo
mikill, að fram hjá honum verður
ekki litið og eitthvað hlýtur að þurfa
að gera til að bæta þar úr.
Það er óverjandi með öllu að börn
okkar skuli hafa svo misjafna að-
stöðu til náms eftir búsetu sem raun
ber vitni. Nútíðin og framtiðin gera æ
meiri kröfur til manna, bæði um
fjölbreytta og sérhæfða menntun.
Það er því hvorki boðlegt börnum
þessa lands að draga þau svo í dilka
hvað varðar undirbúning undir lífið,
né heldur hefur þjóðin efni á því.

Framsóknarf lokkur og Alþýðubanda lag
■ Á sjöunda áratugnum og
byrjun þess áttunda var landið
fullt af ungum mönnum sem
höfðu þá „nrission" að um-
skapa íslenskt flokkakerfi, senr
þeir töldu til orðið við aðstæð-
ur á fyrstu áratugum aldarinn-
ar, alls ólíkar þeim sem runnar
voru upp. Þessar tilraunir mis-
tókust að mestu. Að vísu
runnu upp Samtök vinstri
manna, sem áttu hvað mestan
þátt í því að leggja að veili
Viðreisnarstjórn sem fyrir
löngu var orðin helsi á allar
eðlilegar framfarir. En sam-
tökin dóu út enda toppabanda-
lag en ekki grasrótarhreyfing
og gamla flokkakerfið var
áfram eitt á sviðinu. Frá 1980
hafa hins vegar orðiö á því
verulega marktækar breyting-
ar og þær virðast aukast mjög
hin síðustu misseri ef marka
má skoðanakannanir. Nýir
llokkar hafa náð fótfestu,
Kvennalisti og Bandalag jafn-
aðarmanna, og vegur tveggja
gamalgróinna llokka, Alþýðu-
bandalags og Framsóknar-
flokks, virðist fara hraðminnk-
andi. Raunar má greina hér
mikla hægrisveiflu sem lýsir
sér í stórauknu fylgi Alþýðu-
flokks, sem nú um stundir
lýtur forystu hægrisinnaðasta
krata á jarðríki. Raunar er
ekki alveg ljóst hvort unr raun-
verulega hægrisveiflu er að
ræða eða hvort slagorð flokks-
ins „vinstra nregin við miðju"
villir um fyrirfólki. Það kemur
nú allt saman í Ijós. Allaveg-
ana er Alþýðubandalagið að
missa þá forystu sem það um
skeið hafði á vinstra væng
íslenskra stjórnmála og Fram-
sóknarflokkurinn að verða
einn af ótal mörgum smáflokk-
um. Það er ekki úr vegi að
skoða aðeins orsakir þess að
svo virðist komið fyrir þeim
flokkum, sem um 12 ára skeið,
á tímum Viðreisnar. voru við
það að fanga helmings alls
kjörfylgis, en mega nú þakka
fyrir að halda í fjórðungi þess.
Á þessari skoðun veröur óneit-
anleg nokkur fljótaskrift í
dálki sem fangaður er af blaði
morgundagsins og gefur því
ekki færi á neins konar fræði-
legri yfirlegu.
Framsóknarflokkurinn
Framsóknarflokkurinn má
alvarlega fara að hugsa sinn
gang. Hann virðist vera að
festast í stöðu ótalmargra smá-
flokka: Vcrða lítill bænda-
flokkur upp á svona 6-8
þingmenn. Þetta eru alvarleg
tíðindi fyrir flokk sem er vanur
því að vera afgerandi næst-
stærsti flokkur þjóðarinnar,
flokk sem hefur upplifaö það
að eiga meirihluta á þingi.
(1931) þó svo að kjördæma-
skipan hjálpaði þar upp á sak-
irnar. Segja má að framsóknar-
menn hafi verið slegnir út af
laginu með leikfléttu sem stað-
ið hefur í aldarfjórðung. Leik-
fléttan felst í því að í landbún-
aðarráðherratíð Ingólfs á
Hellu, í byrjun sjöunda ára-
tugarins voru bændur á þessu
landi óspart hvattir til að herða
sig í framleiðslu landbúnaðar-
vara. Þeir voru hvattir til að
stækka tún sín og kaupa véla-
kost sem gerði einni fjölskyldu
kleift aö margfalda framleiðsl-
una. Á áttunda áratugnum
þegar síðan rann upp fyrir
mönnum að allt of geyst hafði
verið farið í sakirnar hófust
árásir á bændur í málgögnum
Sjálfstæðisflokksins, þeirgerð-
ir ásamt Kröfluvirkjun að
blórabögglum, sakaðir um
ranga fjárfestingu og offram-
leiðslu, sakaðir um að vera að
sliga þjóðarbúið og um það að
halda niðri lífskjörum okkar
sem í þéttbýlinu búum. Á þess-
um tíma voru framsóknar-
menn komnir með landbúnað-
armál á sína könnu, og fram-
sókn hefur alltaf fyrst og fremst
verið tengd sveitum landsins,
og skuldinni var nú í hugum
fólks skellt á bændaflokkinn,
sem óneitanlega sýndi þá
ábyrgð að leggjast gegn því að
bændur yrðu aflífaðir á einu
bretti. Slíkt og gerist með roll-
ur á riðusvæðum. Fyrir þetta
hefur flokkurinn goldið. Hann
hefur misst þá fótfestu sem
hann var að ná í þéttbýlinu á
sjöunda áratugnum, en á
tímabili var hann næststærsti
flokkurinn í Reykjavík og
næststærsti flokkurinn í þétt-
býli. Þessi ómeðvitaða leik-
flétta sem hófst í tíð Hellujarls-
ins er sumsé á góðri leið með
að koma Framsóknarflokkn-
um í gröfina. Ef flokkurinn
ætlar ekki að láta kasta á sig
rekunum verður hann að
spyrna fast í ístöðin, berjast
um á hæl og hnakka, taka
ótvíræða forystu í að umskapa
íslenskt atvinnulíf sem felst í
því að renna undir það fleiri
stoðum en sjávarútvegi, land-
búnaði og erlendri stóriðju.
Flokkurinn verður að nýta sér
þá forystukreppu sem Sjálf-
stæðisflokkurinn er dæmdur í
næstu árin og hann má ekki
sitja hjá þegjandi og horfa upp
á alþýðugasprara sópa að sér
fylginu með látum einum
saman. Hann verður að taka
upp nýjar baráttuaðferðir, nýj-
an stíl, án þess að tapa þeirri
festu, þeim virðuleik, sem leið-
ir til þess að menn verða fyrr
eða síðar að snæða einir. Fram-
sóknarflokkurinn er nefnilega
ekki í slæmri stöðu til sóknar.
Hann stendur nálægt miðju
íslenskra stjórnmála, en öfgar
til hægri og vinstri eiga lítt upp
á pallborðið í velferðarsam-
félögum Vesturlanda. Hann
getur af trúverðugheitum hald-
ið því fram að honum sé treyst-
andi til þess að halda í velferð-
arsamfélagið án þess að missa
allt út í kaldar krumlur ríkis-
afskipta. En það er ekki nóg
að hafa góða stöðu til sóknar
ef áfram er leikinn passívur
varnarleikur. Á níunda áratug
þessarar aldar þarf mikið við
til að vekja athygli á ágæti
sínu. Það er ekki nóg að vera
sannfærður um það sjálfur.
Alþýðubandalagið
Það er greinilegt að Alþýðu-
bandalagið er að missa fótfest-
una, en sá flokkur er nú að
gjalda þess að hafa á umiiðnum
árum ekki getað gert upp við
sig hvort hann er flokkur sem
rekur þrönga ASÍ-pólitík, eða
flokkur vinstrisinnaðra
menntamanna af ýmsum