NT - 05.05.1985, Blaðsíða 6

Sunnudagur 5. maí 1985 6
■ Um það bil 500 risalandskjaldbökur búa á Isabela.
Paradís í björtu bálí
Galapagoseyjarverðalengi að verða
hinar sömu eftir eldana miklu
■ „Stopp!“ kallar Eduardo
Moncallo, höfuðsmaður og baðar
út handleggjunum. En bílstjórinn á
tankbílnum heyrir hvorki né sér,
því hann er 200 metra frá okkur.
Bíllinn skröltir áfram og Moncallo
hættir að veifa og setur upp mæðu-
svip. Nú verðum við að fara gang-
andi til aðalstöðvanna í brennandi
hitabeltissólinni.
Við staulumst niður hlíðar eld-
fjallsins Sierra Negra. Allt í kring
eru brunnir viðir og hér og þar eru
litlir reykjarbólstrar í grasinu, sem
minna á smá eldgíga. Alls staðar
brakar og brestur og skyndilega
gjósa nýir eldar upp. „Ég hef aldrei
átt í höggi við erfiðari óvin,“ segir
höfuðsmaðurinn.
Frá því þann 28. febrúar át eldur-
inn sér leið yfir eyjuna Iwtbelu, sem
er hin stærsta af Gafctyögoseyjum,
en þær liggja 1000 kílónlöftt undan
strönd Equador. Svört slóðin eftir
eldana er 15 kílómetra löog við
eldfjallið, en meira en 30 metra löng
niðri við ströndina.
Erfiður óvinur
Hvaða vopn eru höfuðsmannin-
um tiltæk í baráttunni við eldinn?
Hann hefur fjóra tankbíla, tvo vöru-
bíla, tvær jarðýtur, fjögurra sæta
þyrlu og 300 hermenn. Auk þcirra
eru hér 56 heimamanna í skyldu-
vinnu við slökkvistarfið. Með þess-
ari aðstoð á Moncallo að bjarga
dýraparadís sem ekki á sér hlið-
stæðu í heiminum.
„Bandarísku sérfræðingarnir sem
hjálpa okkur segja að það þurfi
1500 til 2000 manns við slökkvistarf-
ið. En það er okkur ekki mögulegt
að útvega svo marga,“ segir höfuðs-
maðurinn. Eini flugvöllurinn á
Galapagoseyjum liggur á Baltra,
sem er í 100 km fjarlægð. Þaðan er
meira en tíu stunda sigling hingað.
Fram til 15. mars, þegar her-
mennirnir Ioks komu, börðust íbú-
arnir við eldinn með haka og skóflu
að vopni. „Við höfum þó stjórn á
eldinum hér að austanverðu,“ segir
höfuðsmaðurinn. „En hann hefur
varla sleppt orðinu, þegar 30 metra
há reykjarsúla sprettur upp og
myndar langan gráan vegg. Hálfri
stundu síðar gerist það sama að
sunnanverðu. Eldurinn étursigeftir
holóttum hraunjarðveginum þar
sem nóg er af súrefni og þykkum
rótarflækjum. Svo skýtur honum
óvænt upp að nýju.
Maður kemur á hesti og hefur
meðferðis fjóra tíulítra geyma.
Annars staðar má sjá ungan mann
með 15 lítra vatnspoka á baki.
Hann hyggst sprauta vatninu með
handdælu á eld sem hann hefur
uppgötvaðí jarðveginum. Þaðverð-
ur aö grafa sig niður á eldinn við
slökkvistarfið.
Eldarnir færast æ nær höfninni
Puerto Villamil, sem er helsta
byggðin á eyjunni. Um leið færist
hann nær mesta fjársjóði eyjarinn-
ar. Það er risaskjaldbökurnar sem
búa við suðurströndina, en þær eru
sumar 200 ára gamlar og 200-250
kíló að þyngd.
Heimskauta- og hitabeltisdýr
„Við virðumst vera að færast nær
þessum mikla leyndardómi, - fyrstu
vísbendingunni um kviknun nýs lífs
á jörðinni," sagði Charles Darwin
1835, þegar hann var að rannsaka
hið einstæða plöntu-og dýralíf á
Galapagoseyjum. Hér fann hann
mikilvæg sönnunargögn til stuðn-
ings þróunarkenningu sinni og því
hvernig lifnaðarhættirnir mótast af
náttúruúrvali. Þeir komast af í þessari
baráttu sem best geta lagað sig að
aðstæðum. Einangrunin á eyjunum
hafði stuðlað að þróun sem líktist
engri annarri.
Galapagoseyjar eru myndaðar af
fimm stærri eyjum, átta miðlungs
stórum eyjum og átján smáeyjum.
Þá eru þar margar tylftir kletta og
dranga. Talið er að eyjarnar hafi
aldrei verið fastar við meginlandið.
Hér er að finna rneira en 200
plöntutegúndir, sem hvergi finnast
annars staðar í heiminum. Einnig
dýrategundir sem eru ólíkar frá
einni eyju til annarrar, -skjaldbök-
ur og Darwin-finkur, sæeðlur o.fl.
Sérstætt er hve hér blandast saman
dýralíf súðurheimskautsins og hita-
beltisins, en á Galapagoseyjum búa
mörgæsir, pelikanar, og flamingóar
hlið við hlið.
Mennirnir hafa valdið mikilli
röskun í þessari paradís, sem Spán-
verjinn Fray Thomas de Berlanga
fann árið 1535. Sjóræningjar fluttu
skjaldbökur út á skip sín til þess að
geta átt kost á nýju kjöti. Á 20. öld
komu landnemar með plöntur frá
meginlandinu til eyjanna, sem út-
rýmdu sumum heimategundum. Ný
dýr, eins og hundar og kettir, átu
egg dýranna á eyjunni og plöntur
sem þau nærðust á.
Árið 1934 var mikill hluti Galap-
agoseyja lýstur þjóðgarður af stjórn
Equadors og 1979 lýsti Unesco því
yfir að eyjarnar væru sameiginlegur
arfur mannkynsins. En þær 8000
manneskjur sem á eyjunum búa
stofna þessum arfi í vaxandi hættu.
Þótt veiðjmenn fari um eyjarnar og
leggi að velli aðskotadýr gegn verð-
launum, þá er það opinbert leynd-
armál að veiðimennirnir skjóta líka
og sjóða dýr á víðavangi. Sennilega
eiga eldarnir rætur að rekja til
slíkrar eldamennsku.
Vegur og menn
Tankbíllinn sem sækir vatn til
slökkvistarfsins í brunn í Puertó
Villamil og fer með það að suður-
kanti eldanna er tvo tíma að komast
20 kílómetra. Jarðýturnar hafa orð-
ið að ryðja bílnum leið gegn um
skógarþykkni til þess að hann kæm-
ist ieiðar sinnar.
Við fáum síðar far með bílnum og
þegar eldarnir nálgast má sjá hvar
glittir í rauða sólina í gegn um kófið.
Drungalegt er að sjá bólstrana velta
áfram yfir skurðinn sem á að tefja
brunann. Gulir smáfuglar fljúga með-
fram reyknum. Hreiður þeirra hafa
brunnið í eldinum. í nótt ætla slökkvi-
liðsmenn að athuga hvort eldurinn
hefur haldið áfram að skríða fram
neðanjarðar.
„Við látum skjaldbökurnar ekki
brenna,“ segir Moncallo höfuðsmað-
ur. „Það væri heimshneyksli. Ef
skurðurinn dugir ekki til verður flogið
með dýrin burt af hættusvæðinu. En
enginn veit hve mörg þau eru.“
Slökkviliðssveitirnar munu berjast
áfram uns eldurinn er slökktur. En
náttúran verður í nokkur ár að græða
sárin og landið ber ljót ör eftir ferðir
jarðýtnanna eftir hinn nýja veg.
„Við þekkjum það því miður af
reynslunni,“ segir vísindamaður sem
við tölum við, „að þegar vegur er
kominn hugsa mennirnir sér til hreyf-
ings.“