NT - 05.05.1985, Blaðsíða 17

Sunnudagur 5. maí 1985 17
LU
■ Virðing landans fyrir guðs-
trúnni í gegnum aldirnar hefur á
stundum verið fræðimönnum
ásteytingsefni og eru til þeir sem
halda að kristin trú hafi aldrei rist
djúpt hjá þessarri guðsvolaðri
þjóð og heiðni blönduð seinni
tíma hjátrú verið henni jafnkær.
Hvort sem það nú stenst þá er
það í öllu falli gömul list íslenskra
að herma eftir prestastéttinni og
helgiathöfnum þeirra. Fyrir tíma
eiginlegrar leiklistar í landinu
bjuggu menn til predikanir af
misvönduðum toga og er Skrap-
arotspredikun Skálholtsskóla-
pilta frá 18. öld sjálfsagt þeirra
þekktust.
Önnur ekki síður merkileg er
Tálbeitispredikunin sem alþýða
manna austan Þjórsár hafði sér
til gamans á síðustu öld. Leik-
„Vér þín fátæk börn, skríðum
hér fram á skammköggla vora“
Úr Tálbeltispredikun ofan af Landssveit
þáttur þessi er nokkurskonar
stæling á stólræðum og bænum
prests en þau sem tilbeðin eru
heita, Tálbeitir, brúður hans
Klofskella, Meinskjanni og kona'
hans Rjátla. Fylgir sögunni að
þátturinn sé orðinn til í kjölfar
brúðkaups í sveitinni sem haldið
var að heimili foreldra brúðgum-
ans. Á bænum var norðlenskur
vinnumaður sem sjálfan brúð-
kaupsdaginn var látinn þræla við
torfristu en var lofað að fá af
veislukrásunum hreðjar uxa þess
sem slátrað var. Predikunin er
svo hin háðslegasta lýsing á nísku
Tálbeitis brdðguma og Meinskj-
anna föður hans við „þann for-
herta þénara", - vinnumanninn.’
Við grípum hér niður í predikun-
ina á nokkrum stöðum en þeir
sem ferkari áhuga hafa, geta flett
upp í fyrsta bindi Skyggnis, fróð-
leiksriti eftir Guðna Jónsson próf-
essor.
„Velvild og vinahót, glens og
galinskapur, fylli og feginleiki
veitist yður hér saman komnum,
mínir elskulegir tilheyrendur.il
Bænin
„Ó, þú mikli og háaldraði
Meinskjanni! Vér, þín fátæk
börn, skríðum hér fram á
skammköggla vora og fleygjunt
oss niður í svað vorra óverðug-
heita fyrir þinni gráðugu ótign,
viðurkennandi vorn eigin óverð-
ugleika að birtast nú eitt sinn
fyrir þinni ásjónu. En þú, sem
virðist botnvelta þínum gráðugu
góðvildaraugum vfir mýs og
moldvörpur, hrafna og hrækind-
ur: þú sem af trúlegri meðaumk-
un þyrmdir þeirri scku músarkind
forðum daga, er með sérlegri
frekju hafði innbrotist í þann
harðlæsta flotdall, er þú sjálfur
hafði mestar mætur á, næst sjálfu
ríkinu og gráum fressketti er lá á
þínum sárköldu fótum,.."
Og að bæninni lokinni hefjum
við Textann.
„í þann tíma og það skeði svo,
að Tálbeitir slátraði uxa sínum,
framflutu af hans hjarta straumar
mikillar góðvildar til handa þén-
ara sínum, svo hann tiltók þau
ypparlegu leyndarþing, sem ux-
anum voru meðfylgjandi, (=
kynfæri, innskot NT) og lét af-
henda þau kvinnu sinni og öðrum
nákomnum til veglegrar kokkun-
ar, hvar á eftir fyldi ein forkostu-
leg framreiðing á einum ágætum
borðbúnaði. En þénarinn for-
smáði framreidda máltíð og kast-
aði þessum kryddaða rétti fyrir
hvoipa jarðarinnar, hvar sá for-
herti þénari vann til útilokunar
af þeim veglegu borgarhliðum.
Svo mörg eru þessi textans orð.
Ó, jú mikli Meinskjanni, virstu
að hella yfir oss úr þinni rusla-
skjóðu, svo vér kunnum úr því
að moða það, sem þinni makt er
þóknanlegt, á þessu stundar-
korni.“
Þannig hljóðar textinn og síð-
asti og lengsti kaflinn sem prest-
urinn les er Exordium, sem skipt-
ist í fyrri og seinni grein. Upphaf-
ið er svohljóðandi:
„Hvað mjög ólíkt sé mann-
anna sinnislag í heiminum, verð-
ur ekki með orðum útmálað serr
vera byrjar. en þegar vér athug-
um Rauðnefs artikula, vers 3.
þar svo stendur: „Keitan og rjóm-
inn birtast tíðum í sama húsi og
öriátur og óþakklátur og svo
ólíkir að háttarlagi." Þetta kemui
mér til að hugleiða að áður-
minnstum orðum að líkasvo sem
keitan er stæk og römm fyrir
margra vitum svo eru líka þeir
óþakklátu hrossagaukar, er með-
al vor birtast..."
í predikuninni er svo vitnað í
fjölda bóka og versa, svo sem
fyrri Soðbókar-króníku þar sem
segir frá Kolhnúsk. prófetanum
Knút. Gretti spámanni og
Golítapistils. Tálbeitispredikun
endar svo á stuttu sálmversi,
svohljóðandi:
„Allir þess sama óskum vér
oss sú ei slysnin hendi hér,
að forsmá það á borð fram ber
af bestu rausn sinni Tálbeiter
hvort sem þing undna uxa er
eður rjátla og grútarsmér. “
Og biður Sögukorn NT svo
íslenska klerkastétt forláts.
■ Pað var á laugardegi fyrir
40-árum, þann 28. apríl, að
einræðisherra ítala, Benito
Mussolini, var handsamaður
ásamt ástkonu sinni, Klöru
Petacci og skotinn. Þaö verk'
framdi kommúniski skæruliða-
foringinn „Valerio höfuðs-
maður“. Líkin voru dregin um
götur Mílanó og svívirt af æst-
um múg.
Sama dag tókst bandarísk-
um hersveitum að leysa úr
haldi fjölskyldu Stauffenbergs
greifa, sem stóð að tilræðinu
við Hitler þann 20. júlí 1944.
Fjölskyldan var í haldi í Nied-
erdorf í suður-Týrol.
200 þýskar sveitir sem eru á
bandi bandamanna reyna að
taka völdin í Múnchen, undir
stjórn Braun majórs. SS sveitir
bæla uppreisnina niður.
Það er svo sunnudaginn 29.
apríl að ein milljón þýskra
hermanna gefst upp á norður
Ítalíu og í Austurríki. Upp-
gjöfin er staðfest í Caserta í
grennd við Napolí.
Bretar taka nú Lauenburg
og loka inni þýska liðið í
Danmörku.
í Berlín tekur Hitler sig til
og kvænist ástkonu sinni Evu
Braun. Hann ritar nú pólitíska
erfðaskrá sína. Rússar eru
mjög nærri og taka rafstöðina
í Moabit og Anhalter járn-
brautarstöðina.
Síðasta árás kafbáta Þjóð-
v.erja á skipalest á íshafinu.
Tveimur kafbátum er sökkt,
en U-427 sleppur á yfirskilvit-
legan hátt, eftir að á hann
hefur verið varpað 678 djúp-
sprengjum. FreigátunniGood-
all er sökkt.
Mánudaginn 30. apríl
fremja þau Eva Braun og Hitl-
er sjálfsmorð í Fúhrerbunker"
undir ríkiskanslarahöllinni í
Berlín. Þau eru brennd í ben-
síneldi í garði hallarinnar.
Rússneskt fótgöngulið er nú
aðeins tveimur húsaröðum
fjær.
Múnchen er nú hertekin af
7. her Bandaríkjamanna.
Skæruliðar Tito taka Trieste.
Japanskri skipalest er gjör-
eytt af breskum tundurspillum
á Indlandshafi.
í Hollandi á austurríski nas-
istaleiðtoginn Seyss-Inquart
fund með fulltrúum banda-
manna til þess að ræða aðgerð-
ir er hömluðu gegn hungur-
dauða í landinu.
Þau Josep Göbbels og
Magda kona hans fremja
sjálfsmorð í Berlín hinn 1. maí
og deyða börn sín sex á eitri.
Rússar taka Carlottenburg og
Schoenburg.
Dönitz aðmíráll tilkynnir lát
Hitlers og að hann hafi verið
útnefndur arftaki hans sem
„Fúhrer“ ríkisins.
Stalín lýsir því yfir í dagskip-
un númer 359 hinn 2. maí að
orrustunni um Berlín sé lokið.
Breski flugherinn sökkvir23
af 60 kafbátum sem reyna að
sleppa frá Þýskalandi til
Noregs, dagana 2.-6. maí.
Dr. Werner von Braun,
Dornberger hershöfðingi og
fleiri eldflaugasérfræðingar
Þjóðverja gefa sig banda-
mönnum á vald.
Indverjar taka Rangoon
hinn 3 maí. Bretar taka
Hamborg þann sarna dag. 59
kaupskipum og um 600 smærri
skipum er sökkt. Þýskir erind-
rekar með uppgjafarbeiðni fyr-
ir hönd Þjóðverja hitta Mont-
gomery á Lúneborgarheiðinni.
Um það bil 5 þúsund fyrrum
fangar úr búðum Þjóðverja
drukkna þegar breskar flugvél-
ar sökkva farþegaskipunum
Cap Arkona og Thielbek utan
við Lúbeck.
Föstudaginn 4. maí gefst
upp allt þýskt lið í norðvestur
Þýskalandi, Hollandi og Dan-
mörku.
-b.
Lausn á síðustu
krossgátu
ö »Aii^,.a.,jNo.í.ws \%\
NAIIRADIO ANNOUNCES:
HITLER
dead
'FELL IN COMMAND POST'
ADM. DOENITZ NAMED
HFAÍl flF RFinU ARMY
ncAU ur iiCiviiii Anmv
Daily News segir frá dauða Hitlers.