NT - 21.08.1985, Blaðsíða 4

■ Einn af starfsmönnum Hagvirkis vinnur við bergþéttingu í Eyvindarkvísl. Hann á von á að fá uppsagnarbréf á næstunni. NT-m>nd: sáf
Pólitískt vandræðamál
Um tilboð Hagvirkis í veginn norður, uppsagnirnar, tækjasölu og ýmislegt annaö sem tengist þessu pólitíska vandræðamáli
■ Eins og fram hefur komið í
fréttum þá hefur Hagvirki,
stærsta verktakafyrirtæki
landsins, í hyggju að segja upp
um 270 manns. Ástæðan fyrir
þessum uppsögnum er verk-
efnaskortur og niðurskurður í
jarðvinnuverkefnum bæði við
virkjanaframkvæmdir og vega-
gerð. Að sögn Jóhanns Berg-
þórssonar, forstjóra Hagvirkis
lýkur svo til öllum jarðvinnu-
verkefnum fyrirtækisins í
október. Þá verða aðeins tvö
lítil verkefni í gangi, sem lýkur
í nóvember og desember.
í framhaldi af uppsögnunum
verða svo jarðvinnutæki fyrir-
tækisins seld úr landi, en þau
eru metin á hálfan milljarð
króna. Hafa sölumöguleikar á
tækjunum verið kannaðir
erlendis og eru þeii taldir
nokkuð góðir, hinsvegar fær
fyrirtækið aldrei meira en um
200-300 millj. fyrir þau og spila
þar aðflutningsgjöld og tollar
inn í. í reglugerð um virkjana-
framkvæmdir er heimild um að
aðflutningsgjöld séu endur-
greidd verði tækin seld úr landi
að afloknu verki og hefur Hag-
virki í hyggju að fara fram á að
fá hluta af aðflutningsgjöldun-
um endurgreiddan. Flestir við-
mælendur NT töldu þó litlar
líkur á því að orðið yrði við því.
Samdrátturinn
f nýframkvæmdir vegaáætl-
unar voru áætlaðar 680 milljónir
og þar af var áætlað að bjóða út
verkefni upp á 400 milljónir.
Vegaáætlun var svo við af-
greiðslu fjárlaga skorin niður úr
því að vera 2,4% af þjóðarfram-
leiðslu í 1,9%. Pað var niður-
skurður upp á 435 milljónir
króna til nýframkvæmda.
Þá voru virkjanaframkvæmd-
ir skornar niður um 520 milljón-
ir króna. Alls hafa því fram-
kvæmdir við jarðvinnu verið
skornar niður úr 1,7 milljörð-
um, sem áætlað hafði verið, í
680 milljónir. Slíkt kemur vita-
skuld niður á öllum verktaka-
fyrirtækjum í landinu.
Urn samdráttinn hjá Vega-
gerðinni hafði Matthías Bjarna-
son, samgönguráðherra þetta
að segja við blaðamann NT:
„Samdrátturinn í vegamálum er
bara lítilfjörlegur, hann hefur
fyrst og fremst orðið í orku-
málum. Ég hef áhuga á að
halda uppi vegagerð og hef
staðið í ströngu að halda henni
uppi, en á meðan ég er hér
verður ekkert eitt verkefni tekið
út á kostnað annarra og ein-
hverjum einum aðila fengið til-
tekið verkefni."
Vegurinn norður
Þann 18. apríl sl. vor skilaði
Hagvirki inn tilboði í stærsta
hluta vegarins sem eftir er að
leggja bundið slitlag á, norður
til Akureyrar. Hagvirki barst
svar samgönguráðhérra nú um
miðjan ágúst þar sem tilboðinu
var hafnað. í svarinu segir
orðrétt: „Tilboð Hagvirkis var
tekið til ítarlegrar athugunar í
ráðuneytinu og hjá vegamála-
stjóra. Forsvarsmönnum fyrir-
tækisins er kunnugt um niður-
stöðurnar."
Jóhann Bergþórsson hjá Hag-
virki segir að þarna sé rang-
færsla, því forsvarsmönnum
fyrirtækisins hafi aldrei verið
kynntar niðurstöðurnar. Sagði
hann að þeir hefðu reynt að fá
að sjá þessar niðurstöður, en
verið neitað um þær. FÍB reyndi
sömuleiðis að fá að sjá niður-
stöðurnar en fékk iíka neitun.
Þá reyndi sjónvarpið að komast
yfir þær, en enn var sama sagan.
Að lokum reyndi blaðamaður
NT að fá þær en fékk þau svör
að hann léti ekkert úti um þær.
„Nei, nei, ég læt ekkert úti
um það. Hagvirki hefur fengið
allt og þeir vita allt.“
Ekki segir Jóhann Bergþórs-
son það.
„Ég veit ekkert um það hvað
hann segir. Hann segir svo
margt, en það er engin heimild
til þess og þó að ég hefði liaft
heimild til þess hcfði ég aldrei
látið neitt eitt fyrirtæki hafa verk-
ið án þess að bjóða það út.“
Mjörg fordæmi eru fyrir því
að verktakafyrirtæki hafi fengið
verkefni á vegum vegagerðar-
innar án þess að verkið væri
boðið út áður. Þannig fengu
íslenskir Aðalverktakar loka-
áfangann í Reykjanesbraut án
útboðs, vegna verkefnaskorts
fyrirtækisins. Um það sagði
Matthías Bjarnason:
„Ég svara ekkert fyrir það
hvað varð vegna verkefnaskorts
hjá hernum. Það er ekki ég sem
ákveð framkvæmdir í vegamál-
um, heldur Alþingi íslendinga."
Þess skal einnig getið hér að
öll stærstu verkefni á vegum
vegagerðar árið 1984 voru unnin
án útboðs, en það voru vega-
framkvæmdir á Vestfjörðum, í
kjördæmi samgönguráðherra.
Jákvæð
viðbrögð
Mat FÍB á vegaframkvæmd-
unum norður var það að fram-
kvæmdin væri arðbær upp á
40-70%. NT leitaði álits hjá
nokkrum aðilum bæði um tilboð
Hagvirkis, uppsagnirnar og
áform fyrirtækisins að selja
jarðvinnutækin úr landi.
Haraldur Ólafsson, alþingis-
maður, hefur skoðað tilboðið
og sagðist telja að það hefði átt
að taka tilboðið til mjög
jákvæðrar athugunar vegna þess
að þarna væri gert ráð fyrir að
hraða verkefninu mikið og gera
það á mjög ódýran hátt. Þá er í
tilboðinu gert ráð fyrir að verk-
takar á öllu svæðinu komi inn í
verkið.
„Eftir afgreiðslu samgöngu-
ráðuneytisins á tilboðinu er
hinsvegar ljóst að þetta mun
dragast um mörg ár og ekki
verðá verktökum eða
vinnuvélaeigendum á lands-
byggðinni að neinu liði nema á
miklu lengri tíma, en margir
þeirra hafa fjárfest í dýrum
vinnuvélum vegna fyrirhugaðra
áætlana í virkjunum sem nú
hafa verið skornar niður.“
Sagðist Haraldur ekkert vera
hissa á því þó viðhorf smáverk-
taka og vinnuvélaeigenda á
landsbyggðinni hefði breyst og
að þeir væru nú áfram um að
tilboði Hagvirkis væri tekið.
Sagði hann að um gífurlega
hagsmuni væri að ræða fyrir allt
landið og sérstaklega fyrir dreif-
býlið að ekki sé talað um fyrir
Akureyringa.
Halldór Björnsson, hjá
VMSÍ, sagði að honum per-
sónulega eins og flestum öðrum
hefði fundist mjög fýsilegur
kostur ef gengið hefði verið að
tilboði Hagvirkis og lagt bundið
slitlag á veginn norður. Sagði
hann að enginn neitaði því að
vegaframkvæmdir væru með
hagkvæmustu framkvæmdum
fyrir þjóðina og að honum sem
notanda vegakerfisins hefði
fundist eðlilegt að tilboðið hefði
verið skoðað með jákvæðara
hugarfari.
Sverrir Hermannsson, iðnað-
arráðherra vildi ekki tjá sig um
afgreiðslu samgönguráðuneytis-
ins á tilboðinu. Sagðist hann
verða að éta upp viðhorf sam-
gönguráðherra, sem gjörþekkir
til þessara mála, og taka hans
orð trúanleg.
Fjármögnunin
Hugmynd Hagvirkis um að
fjármagna framkvæmdina, var
að ekkert yrði tekið af fjárlög-
um þau þjú ár, sem framkvæmd-
in átti að standa, til hennar.
Samkvæmt tilboðinu átti að
framkvæmda fyrir 300 milljónir
í ár, 400 milljónir á næsta ári og
220 milljónir þriðja árið. Að
sögn Jóhanns Bergþórssonar
væri þá búið að brúa bilið fram
til 1987, en öllu lengur er ekki
hægt að fresta framkvæmdum
við Blöndu.
Það var Kaupþing, sem at-
hugaði fjáröflunarleiðir fyrir
fyrirtækið. Var ákveðið að fjár-
magna framkvæmdirnar með
svokölluðum hlutdeildar-
skuldabréfum. Þ.e.a.s. að eftir
mánaðar vinnu fengi fyrirtækið
skuldaviðurkenningu hjá ríkis-
sjóði og síðan átti að selja
hlutdeildarskuldabréf á al-
mennum markaði með bak-
tryggingu í skuldaviðurkenning-
unni. Albert Guðmundssyni,
fjármálaráðherra voru kynntar
þessar tillögur og var hann fylgj-
andi þeim. Þessi skuldabréf átti
svo ríkissjóður að endurgreiða
á árunum 1987-1994, eða á sama
tíma og áætlað var að ljúka
vegalagningunni norður.
Haraldur Ólafsson sagði, að
þó ekkert væri hægt að segja
með vissu um hvernig svona
fjáröflun gengi, þá hefði hann
heyrt á mörgum að þeir væru
tilbúnir að fjárfesta í svona
framkvæmd. Minnti hann á
hversu vel tókst til með sölu
ríkisskuldabréfa í lokaáfanga
hringvegarins, þegar vegurinn
yfir Skeiðarársand var lagður.
Sagði hann að menn væru til-
búnir að fjárfesta í framkvæmd-
um, sem þeir væru vissir um að
skiluðu hagnaði.
Lítil umfjöllun
Þó hér hafi einkum verið
einblínt á tilboðið í norðurveg-
inn eru margar aðrar hlióar á
þessu máli. Það vekur t.d.
furðu hversu iitla athygli þess-
ar fyrirhuguðu uppsagnir hafa
vakið, þó er verið að ræða um
uppsagnir hátt á þriðja hundrað
manns. T.d. hefur Þjóðviljinn
bara greint örstutt frá fréttatil-
kynningu starfsmanna fyrir-
tækisins, en engin umfjöllun átt
sér stað á síðum blaðsins. Hing-
að til hefur þó Þjóðviljinn séð
ástæðu til að fjalla um mál af
þessu tagi.
Þá hefur Verkamannasam-
bandið ekki séð ástæðu til að
álykta sérstaklega um þessar
uppsagnir. Er þó verið að stefna
afkomu fjölda heimila í hættu
með þeim. Og ekki hafa ríkis-
fjölmiðlarnir né hægri pressan
séð ástæðu til að kryfja þetta
máj.
Ástæðan fyrir þessari litlu
umfjöllun er eflaust sú, að hér
er um hálfgert pólitískt vand-
ræðamál að ræða. Öllum er nú
ljóst að bráðlætið við virkjana-
framkvæmdir var allt of mikið
og enginn er tilbúinn að hvetja
til þess að þeim verði flýtt aftur.
Sverrir Hcrmannsson segir
vissulega að ef samningar náist
um Kísilmálmvinnsluna á Reyð-
arfirði verði að fara aftur af stað
með Blöndu. Ymsir eru samt
þeirrar skoðunar að þar tali
Sverrir ekki fyrir munn iðnað-
arráðherra, heldur fyrir þing-
mann Austfjarða, því engin von
sé til að hægt verði að ná samn-
ingum þar sem verðið á orkunni
standi undir framleiðslukostn-
aði hennar og lítill pólitískur
vilji er í landinu að vera með
orkuna á útsöluprísum áfram.
Þá eru ýmsir aðiiar í landinu
ekkert yfir sig hrifnir af hinum
öra viðgangi Hagvirkis. Fyrir-
tækið var stofnað kringum fram-
kvæmdirnar við Sultartanga-
stíflu fyrir fjórum árum og er nú
stærsta verktakafyrirtækið á
sínu sviði hérlendis. Auk þess
sagði fyrirtækið sig úr Verktaka-
sambandinu þar sem það taldi
sig lítið græða á því að vera
innan vébanda þess, hinsvegar
greiddi fyrirtækið stærstu gjöld-
in til sambandsins. Hvort sú
úrsögn hafi sitt að segja um
stöðu fyrirtækisins nú skal ósagt
hér. Hinsvegar er rétt að vekja
athygli á því að Hagvirki fékk
ekki að taka þátt í fyrsta áfanga
framkvæmdanna við Helguvík,
þó fyrirtækið sé með tæki sem
henti mjög vel til þeirra fram-
kvæmda.
Sjálfsagt er Hagvirki bara
fyrsta verktakafyrirtækið sem
verður að grípa til þess að segja
upp starfsfólki sínu og selja
tækin, fleiri eiga eflaust eftir að
fylgja á eftir því lítið útlit er
fyrir að ráðist verði í stórfram-
kvæmdir á sviði jarðvinnu á
næstunni.
Við skulum gefa Haraldi
Ólafssyni lokaorðið í þessari
umfjöllun: „Á sama tíma og
samgönguráðherra hafnar þessu
tilboði í norðurveginn, sem ég
tel að hafi verið mjög athygl-
isvert tilboð og hafa getað orðið
mikil lyftistöng fyrir dreifbýlið,
ef því hefði verið tekið, þá er
hann að tala um að grafa tugkíló
metra jarðgöng fyrir nokkur
hundruð manna byggðir.“
Sáf