NT - 20.10.1985, Side 23

KlT Sunhúdagur 2Ö.6k'tóber 23
þess að stuðla að því, að Hamra-
fellið sitji að flutningunum, þó flutn-
ingsgjöld þess væru dálítið hærri.
En þau mega ekki vera svo miklu
hærri, að um sé að ræða milljóna-
skatt á útveginn og alla olíunotend-
ur í landinu. Þetta er kjarni
málsins."-
Spurning um einn aur
í Tímanum tveim dögum síðar
svarar Hjörtur Hjartar fyrir sig og
segir meðal annars um yfirlýsingu
ráðherrans um að hugsanlegt sé
að ríkisstjórnin greiði fyrir Hamra-
fellinu í flutningunum:
„Hún lítur laglega út á prenti en
gallinn ersá, að tveggja ára reynsla
af aðstöðu ríkisstjórnarinnar er í
algjerri mótsögn við þetta tal. “
Og um milljónaskattinn segir
Hjörtur:
„Hamrafellið þurfti að fá 7 ferðir
til Rússjands til að tryggja ársverk-
efni í íslandssiglingum því að 2-3
ferðir gat það fengið frá Aruba til
íslands. Það hefði því flutt um 105
þúsund tonntil landsins frá Rúss-
landi.
Hefði samningur verið gerður
við íslenska skipið, mundi þaó
hafa leitt til þess, að gasolía og
bensin hefði hækkað um liðlega
einn eyri lítrinn. “
Að lokum segir Hjörtur:
„Ráðherrann upplýsirað Hamra-
fell fái 25 Vz shilling í fragt fyrir
þessa ferð. Hann gefur í skyn, að
það sé merkilegt, að skipadeild
SÍS skuli telja sig þuria 33 shillinga
fyrir fragt frá Rússlandi, fyrstskipið
geti nú flutt olíu frá Aruba fyrir svo
til nákvæmlega sömu fragt og
Rússum sé greidd.
Ráðherrann ersagður ferðavan-
ur maður. Þegar hann greiðir far-
gjöld verður hann þess var, að
vegalengdir skifta nokkru máli um
fargjöldin. Ferð frá Reykjavík til
Batumi er um 1250 sjómílum lengri
en siglingaleið í ferð til Aruba.
Munurinn er álíka og leiðin frá
Reykjavík til Kaupmannahafnar.
Ætla mætti eftir öðru að þessu
myndi Gylfigleyma efhann ættiað
ákveða farmgjald Hamrafells.
Alþjóðasamtök skipaeigenda
gefa út grundvallarútreikninga um
olíuflutningagjöld. Farmgjald það
sem Hamrafell fær nú fyrir ferðina
til Aruba, samsvarar hinsvegar
rúmlega 30 shillinga fragt frá
Rússlandi. “
6 milljón kr. aukaskattur
Strax daginn eftir birtir Alþýðublað-
ið annað viðtal við Gylfa Þ. Gíslason.
Hann virtist langþreyttur á vandræða-
gangi Tímans og sagði meðal
annars:
„Málflutningur Hjartar er hvorki
til sóma né gsgns fyrir það fyrir-
tæki, sem hann stariar fyrir. Stað-
reyndir málsins eru mjög einfaldar.
SIS hefurákveðið að selja Hamra-
fellið, af því að Hirti Hjartar og
mönnum hans hefur ekki tekist að
reka það hallalaust. Allir hljóta að
harma að SÍS skuli telja sig þurfa
að selja skipið. Og þá reynist
Hjörtur Hjartar ekki melri maður en
svo, að hann reynir að kenná
ríkisstjórninni um það, að SÍS ætlar
að selja skipið. Ríkið hefur engin
afskifti haft afrekstri Hamrafellsins.
Það, sem Hjörtur Hjartar deilir á
rikisstjórnina fyrir er, að hún skuli
ekki hafa skyldað oliufélögin
haustið 1964 til þess að leigja
Hamrafellið til olíuflutninga frá
Rússlandi fyrir 32-33 shillinga.
Olíufélögin gátu fengið olíuna flutta
fyrir 25 shillinga. Olíufélögin vildu
ekki leigja Hamrafellið til olíuflutn-
inganna haustið 1964 fyrir 32-33
shillinga enda hefði það þýtt 30%
hækkun á flutningsgjöldum og að
minnsta kosti 6 milljón króna auka-
skatt á notendur olíu og bensíns í
landinu. EfHirti Hjartar fannst hann
endilega þurfa að ráðast á ein-
hvern íþessu sambandi, ætti hann
fyrst og fremst að ráðast á oliufé-
lögin, sem ekki vildu greiða Hamra-
fellinu það flutningsgjald sem hann
krafðist, en ekki ríkisstjórnina, sem
engin afskifti hafði afmálinu önnur
en þau, að vilja ekki nota vald sitt
til þess að knýja olíufélögin tit þess
að gera óhagstæðari samninga en
þau áttu kost á, gegn vilja þeirra.
Hjörtur Hjartar ræddi aldrei við mig
um vandamál Hamrafellsins haust-
ið 1964, og hann hefur aldrei rætt
við mig um þetta mál eitt einasta
orð allt til þessa dags. Hann ræddi
heldur aldrei við ráðuneytisstjóra
viðskiftamálaráðuneytisins né aðra
starfsmenn þess. Hið eina, sem
við í viðskiftamálaráðuneytinu höf-
um heyrt frá Hirtl Hjartar um vanda-
mál Hamrafellslns er skætingur í
Timanum. Þegar þannig er á mál-
um haldið, er kannski ekki von, að
vel fari. “
Seinna sama dag birtir Vísir útdrátt
úr viðtalinu og segir svo um framhald
þess:
„Um þá fullyrðingu forstjóra
skipadeildar SÍS að samningar við
Hamrafellið 1964 hefðu aðeins
kostað eins■ eyris hækkun á
olíuverðinu segir ráðherrann: „Út-
reikningar sýna að efallir olíuflutn-
ingar hefðu farið fram fyrir það
flutningsgjald, sem Hjörtur Hjartar
krafðist fyrir Hamrafellið, þá hefði
verð á bensíni hækkað um 6,5
aura og verð á gasolíulítra um
tæpa 5 aura. Það er sá skattur,
sem Hjörtur Hjartar virðist enn telja
sjálfsagt að þjóðin greiði vegna
reksturs Hamrafellsins, sem hann
stjórnar." Samtals er hér um að
ræða 6 milljón kr. aukagjald, sem
neytendur hefðu orðið að greiða ef
olíufélögin hefðu leigt Hamrafellið,
eins og SÍS menn kröfðust.
Þá hrekurráðherra þá fullyrðingu
Tímans, að Rússár flytji olíuna til
íslands, á undirboðsverði, svo-
nefndu dumpingverði. Sé það al-
veg órökstutt, enda hefði þetta
flutningsgjald gilt í fimm ár. Ef
Hjörtur Hjartar hefði verið svolítið
hógværari í kröfum sínum, segir
ráðherrann, þykir mér ekki ósenni-
legt að olíufélögin hefðu viljað við
hann tala. “
Olíufélögiri hafria
tilboði Hamrafells
Daginn eftir birtist í blöðunum yfir-
lýsing frá forstjórum allra olíufélag-
anna um Hamrafellsmálið. Þar segir:
„ Það var ágreiningslaust af hálfu
íslensku olíufélaganna 1964 að
hafna bæri tilboði útgerðarstjórnar
m.s. Hamrafells og taka tilboði
Rússa um olíuflutningana. Jafn-
framt var því lýst yfir af hálfu
olíufélaganna að visst hagræði
væri í því fyrir þau, að hafa m.s.
Hamrafell í umræddum flutningum
en mismunur á flutningsgjöidum
sem boðin væru aftur á móti of
mikill til þess að réttlætanlegt gæti
talist að semja við m.s. Hamrafell
um flutningana, vegna þessa hag-
ræðis."
Síðan segir í yfirlýsingunni að
afstaða olíufélaganna hafi verið
óbreytt í samningunum fýrir árið
1966.
Morgunblaðið'hnýtir aftan við yfir-
lýsinguna frétt þess efnis að reyndur
skipstjóri telji frásagnir Tímans af
vegalengdum til Batumi og Aruba
stórlega ýktar og mismunur á þeim
sé um helmingi minni en Tíminn vill
af vera láta. Heimildarmaður Morgun-
blaðsins reyndist vera Sverrir Þór,
fyrrverandi skipstjóri Hamrafellsins
og boðaði hann blaðamenn á sinn
fund daginn eftir. Hann kvað Morgun-
blaðið hafa afbakað allar upplýsingar
sínar og í rauninni talað við sig án
vitundar um að blaðið hygðist nota
það sem hann kynni að segja. Síðan
lagði hann fram skiþsdagbækur sínar
og af þeim mátti lesa að fullyröingar
Tímans um vegalengdirnar væru
sannar og vanreiknaðar ef eitthvað
væri.
Sök ráðherra
Daginn eftir voru öll blöðin með
fréttir af Hamrafellsmálinu. I Timan-
um svarar Hjörtur Hjartar viðskifta-
ráðherra í viðtali og segir þá fullyrð-
ingu hans að tilboð Rússa hafi ekki
verið undirboð fjarstæðu. Það sé
viðurkennd staöreynd að flutnings-
gjald Rússa til íslands liggi langt
undir markaðsverði. Síðan fjallar
hann um.framkvæmd samninganna
og segir meðal annars:
„Oliufélögin önnuðust samn-
ingsgerð við Rússa i umboði og i
fullu samráði við viðskiftamála-
ráðuneytið. Þau sögðust mundu
greina ráðuneytinu frá tilboði mínu
og leita úrskurðar þess. Þetta
geröuþau, þóttþaðkomihinsvegar
ekki fram í fyrrnefndri yfirlýsingu
félaganna. En ráðuneytisstjórlnn
vildi ekki á eigin ábyrgð skera úr
um málið, en sagðist mundi bera
það undir ráðherra.
Úrskurðurinn kom og það var
úrskurður ráðherrans sjálfs, sem
afgreiddi Hamrafell úr leik. Nú læt-
ur Gylfi svo sem ástæðan til þess,
að hann afgreiddi málið á þennan
veg hafi fyrst og fremst verið galli
á málsmeðferð. Ég hafi ekki beðið
um þersónulegt viðtal við sig um
málið. Ef ég hefði bara komið
sjálfur og talaö við hann myndi
hann áreiðanlega hafa afgreittmál-
ið á annan veg.
Mál þetta er í sjálfu sér mjög
einfalt, þótt ráðherrann reyni að
gera það flókið, til að verja gerðir
sínar.
íslenskt skip óskar eftir því að fá
verkefni til olíuflutninga til
landsins.,
íslenska skipið fer fram á að fá
sama flutningsgjald og það fékk
1964, þegar erlendi aðilinn vildi
ekki annast verkefnið. Þessu var
hafnað af ráðherra."
„ Varidalaust aö vera
vitur eftirá“
í Morgunblaðinu sama dag er birt
yfirlýsing forstjóra Olíufélagsins Vil-
hjálms Jónssonar. Þar staðfestir
hann orð Hjartar Hjartar um að loka-
ákvörðunin hafi verið í höndum við-
skiftamálaráðuneytisins og segir
einnig:
„Hamrafell flutti ávallt megin-
hluta bílabensíns til landsins án
óhappa. Nú hefur það skeð á
síðustu þremur mánuðum, að tjón
á förmum skipa, sem flutt hafa
saman bensín og gasolíu frá
Rússlandi nema ca. kr.
4.400.000.00. Þetta stafar afléleg-
um skipum og áhöfnum, en skip
þessi hafa Rússar á leigu.
Þao er vorkunnarmál fyrir mig og
aðra þó við sæjum þetta ekki fyrir.
Hins vegar sýnir það m.a. rangt
mat þeirra, er hlut áttu að máli á
mikilvægi þess að hafa öryggi um
forsvaranlega flutninga. Það er
vandalaust að vera vitur eftir á, en
meiri vandi að hagnýta á réttan
háttþá reynslu, sem fengisthefur.
Að síðustu erréttað benda á, að
það ætti að vera umhugsunarefni
fyrir íslensk stjórnvöld og olíufélög-
in, að landið verði ekki framvegis
háð velvilja góðra manna i Ame-
ríku um það, hvort olía er til í
landinu á kaldasta tima ársins og
þegar vertið stendur sem hæst. “
Strax á eftir yfirlýsingu Vilhjálms í
Morgunblaðinu er önnur yfirlýsing og
er sú frá viðskiftamálaráðuneytinu
þar sem sagt er að engin málaleitun
hafi borist ráðuneytinu frá útgerð
Hamrafells þess efnis að gerði tilraun
til þess að fá olíufélögin til þess að
breyta afstööu sinni.
Hamrafellið selt
Nú virtist sem öll umræða um
Hamrafellsmálið væri komin í strand.
Hún gerðist æ persónulegri og
„skætingur" á báða bóga virtist
hindra eðlilega lausn málsins. Hjörtur
Hjartar hafði í fyrsta sinn nefnt Gylfa
Þ. Gislason á nafn í síðasta viðtali
sinu við Tímann, áður hafði hann
alltaf talað um viðskiftamálaráðu-
neytið sem aðila að málinu. Oa þann
15. febrúar birtir Alþýðublaðið loka-
grein Gylfa Þ. Gíslasonar í deilunni
og þar nefnir hann Hjört Hjartar á
nafn einum níu sinnum í tiltölulega
stuttri grein og sjaldan af góðu.
Enda varð þaö úr að skipið var selt
til indversks skipafélags eftir að Sam-
bandið hafði gefist upp á því að reka
það á alþjóðlegum leigumarkaði. Það
sýndi sig aö skip undir íslenskum
fána átti í erfiðri samkeppnisstöðu
við skip er sigldu undir fána Liberíu
eða annarra ríkja þar sem engin lög
eru um útbúnað eða vinnulaun á
skipum. Slík skip voru og eru enn
nær einráð á þeim markaði.
Síðasta sigling Hamrafellsins undir
íslenskum fána endaði á því að
vélarbilun kom upp og rak það vélar-
vana 85 sjómílur fyrir sunnan Vest-
mannaeyjar í nokkra daga. Áhöfnin
gerði sjálf við bilunina og komst
skipið að lokum klakklaust til Reykja-
víkur.
íslendingar hafa ekki eignast olíu-
flutningaskip til millilandasiglinga síð-
an Hamrafellið var selt og enn sjá
Rússar um alla olíuflutninga hingað
og nú á alþjóðlegu meðalverði út-
reiknuðu af sérstakri stofnun. Og enn
kvarta olíufélögin undan því hversu
erfitt er að treysta á þessar ferðir.