NT - 09.11.1985, Qupperneq 9

Laugardagur 9. nóvember 1985 9
■ Reagan og frú
■ ERFITT er aö átta sig á
stöðunni í undirbúningsvið-
ræðum risaveldanna fyrir fund
þeirra Gorbachevs og Reagans
í Genf 19. og 20. þ.m. Fréttir
af þeim minna oft á veðurfarið
á Islandi. Einn daginn virðast
samkomulagshorfur vera að
batna, en næsta dag hefur aftur-
kippur komið til sögunnar og
svo öfugt.
Það er einnig býsna flókið,
nema fyrir sérfræðinga, að
gera sér fullnægjandi grein fyr-
ir þeim tillögum, sem þeir
Gorbachev og Reagan hafa
verið að leggja fram. Þær fjalla
orðið um verulegan samdrátt
kjarnavopna, jafnvel allt að
helmingsfækkun. Af hálfu
Sovétríkjanna hefur það hins
vegar verið sett að skilyrði að
Bandaríkin hætti við rann-
sóknir, sem gætu gert vopna-
búnað í himingeimnum mögu-
legan og leitt til þess, að öll
langdræg kjarnavopn Rússa
yrðu úrelt. Af hálfu Bandaríkj-
anna virðist hins vegar gert ráð
fyrir, að fækkun kjarnavopna
verði hagað þannig, að niður-
skurðurinn verði mestur á
þeim þáttum, þar sem Sovét-
ríkin hafa helst yfirburði.
Bæði risaveldin virðast
þannig setja skilyrði, sem mót-
aðilinn getur ekki fallist á,
a.m.k. ekki eins og sakir
standa.
Þetta veldur því, að óvarlegt
er að gera ráð fyrir því, að
einhver kraftaverk gerist á
fundi þeirra Reagans og Gor-
bachevs. Menn mega því ekki
vera meira en hóflega bjartsýn-
ir. Hins vegar virðist ekki með
öllu vonlaust um, að á ein-
hverjum takmörkuðum svið-
um geti þokast í rétta átt og
þannig skapast grundvöllur
fyrir bætta sambúð risaveld-
anna og frekara samkomulag
síðar.
Jafnt fyrir Reagan og Gor-
bachev yrði það áfall, ef fundur
þeirra yrði með öllu árangurs-
laus. Almenningur í löndum
þeirra og raunar í öllum heim-
inum væntir einhvers árangurs
og kaldastríðsáróðurinn myndi
magnast að nýju, ef menn
eygðu ekki neina von í náinni
framtíð.
í ÞEIM málflutningi, sem
risaveldin hafa haldið uppi í
sambandi við undirbúnings-
viðræðurnar, virðist Sovétríkj-
unum hafa veitt mun betur til
þessa. Gorbachev virðist hafa
tekist að ná frumkvæðinu og
halda því, þótt um það megi
deila hversu mikilvægt það hafi
verið. Afstaða hans virðist oft
hafa verið jákvæðari en afstaða
Reagans. Þó virðist Reagan
■ Gorbachev og frú.
legar hefur tillöguflutningur
Rússa borið verulegan árangur
í þessum löndum. Það myndi
verða verulegt áfall fyrir vest-
rænt samstarf, ef Genfarfund-
ur Reagans og Gorbachevs
misheppnaðist á þann hátt að
hægt yrði að kenna Reagan
um.
Sá málflutningur Gorbac-
hevs hefur fundið góðan
hljómgrunn í Vestur-Evrópu,
að á fundi hans og Reagans
eigi að leggja aðaláherslu á að
ná samkomulagi um takmörk-
un kjarnavopna. Það eigi að
gangafyriröðru. Reaganhefur
hins vegar lagt til, að rætt yrði
um fleiri mál, eins og meintan
yfirgang Rússa í löndum þriðja
heimsins, en þar eiga Rússar
að sjálfsögðu mótleik með því
að minna á vesturbakka Jór-
dansárinnar og Mið-Ameríku,
svo að eitthvað sé nefnt.
Ræðan, sem Reagan flutti á
afmælisfundi Sameinuðu þjóð-
anna, fjallaði að talsverðu leyti
um þessi mál og mæltist það
misjafnlega fyrir. Henni mun
sennilega einkum hafa verið
ætlað að róa þá Bandaríkja-
menn, sem eru andvígastir
Rússum. Óvíst er því hvort
Reagan eyðir miklum tíma í
þessi mál á Genfarfundinum.
Það virðist hins vegar ekki
óeðlilegt, að eitthvað sé minnst
á fleiri ágreiningsmál risa-
veldanna en kjarnorkumálin.
Allt, sem getur dregið úr
ágreiningi risaveldanna er af
hinu góða og gæti auðveldað
samkomulag um afvopnunar-
málin með því að eyða tor-
tryggninni.
ÞAÐ MÁ segja, að nokkur
glímuskjálfti sé í Bandaríkja-
mönnum vegna þess, að þeir
óttast að Gorbachev reynist
Reagan ofjarl í viðræðunum.
Aldurinn segir til sín hjá Reag-
an og hann hefur átt það til á
fundum að vera gleyminn á
mikilsverð minnisatriði. Sagt
er að hann verði þrautþjálfað-
ur undir það hlutverk, sem
hann verður að leika á Gen-
farfundinum, og mun nú mjög
reyna á þá þjálfun, sem hann
hefur fengið í Hollywood.
Sumir Bandaríkjamenn
virðast þó óttast það enn
meira, að bandaríska forseta-
frúin standist frú Gorbachev
ekki snúning, en hún er orðin
eftirlætisgoð vestrænna frétta-
ritara og myndatökumanna.
Þetta eru hins vegar aukaatr-
iði. Mestu skiptir að fundurinn
skili árangri, þótt vart megi
búast við honum miklum að
sinni.
hafa heldur bætt stöðu sína á
lokasprettinum, m.a. með því
að fallast á ýmsar hugmyndir
Rússa, en telja aðrar ekki
fráleitar.
Þess verður að gæta, að
aðstaða Gorbachevs er ótví-
rætt mun betri. Hann virðist
hafa einhuga stjórn að baki
sér. Hins vegar er stjórn Reag-
ans klofin. Ahrifamiklir menn
innan hennar virðast mótfalln-
ir öllu samkomulagi við Rússa.
í stað þess eigi að stefna að því
að ná yfirburðum í vígbúnað-
arkapphlaupinu. Reagan hefur
verið talinn sá forseti Banda-
ríkjanna, sem einna mest hafi
verið háður ráðgjöfum sínum,
og þegar þeim komi ekki
saman, sé hann oft á báðum
áttum. Klofningurinn í stjórn
hans hefur reynst honum erfið-
ur þrándur í götu í þessum
málum.
Það hefur hins vegar haft
verulegt að segja, að Evrópu-
ríkin í Nató hafa stutt fast við
bakið á þeim ráðgjöfum Reag-
ans, sem hafa viljað leita leiða
til einhvers samkomulags á
fundi þeirra Gorbachevs. Frá
þeim hefur komið sú hvatning,
að Bandaríkjastjórn leggi ekki
eins mikið ofurkapp á stjörnu-
stríðsáætlunina og gert hefur
verið. M.a. hefur Willoch for-
sætisráðherra Noregs gengið
Þórarinn
Þórarinsson
skrifar:
svo langt að skrifa Reagan
bréf, þar sem honum er ráðlagt
að nota stjörnustríðsáætlunina
sem samningsatriði til að ná
fram tilslökun hjá Sovétríkjun-
um.
Margt bendir til, að Evrópu-
ríkin í Nató hafi haft meiri
áhrif á undirbúninginn af hálfu
Bandaríkjanna en menn hafi
yfirleitt gert sér Ijóst. Óneitan-
Ekki má
búast við
kraftaverki
á fundi
Reagans og
Gorbachevs
Eitthvað gæti þó þokast í rétta
átt í sambúð risaveldanna
uð vel við öfug áhrif fyrr
getinna slagorða.
Eitt versta dæmi um slagorð
í pólitík var samsetningin
„Flatur grasrótarflokkur".
Reyndin varð líka sú að það
var lítið notað og aldrei sett á
kort eða burðarspjald það ég
veit. Þetta var erfitt í fram-
burði og enn verra að skilja
það og benda líkur til að sumir
þeir sem að því stóðu hafi
aldrei áttað sig almennilega á
því hvað það þýddi.
Margar skemmtilegar hug-
myndir um slagorð koma fram
við kosningar og þó sérstak-
lega framsetning þeirra. Slag-
orðin eru sett á borða sem má
strengja milli húsþaka, þau
eru sett á merki sem má hafa í
barminum og þau eru sett á
límmiða sem börnum finnst
gaman að líma á skólatöskur
og strætóskýli.
Þá er rétt að minnast sér-
staklega á notkun slagorða í
kröfugöngum og verkföllum
en þar gegna þau ómetanlegu
hlutverki. Þar finnast þau í
öllum stærðum og gerðum.
í stað þess að þurfa að hrópa
og kalla halda menn einungis á
handhægu skilti og hlusta á
lúðrablástur.
Að síðustu vil ég ítreka hve
áhrifamáttur slagorða í auglýs-
ingum getur verið mikilll. Allir
þekkja auglýsinguna Morgun-
blaðið góðan daginn. Svo oft
var búið að þylja þetta í fjöl-
miðlum að karl einn norður í
landi taldi ákveðið að blaðið
héti þetta og annar varð svo
hugfanginn að hann mátti
hvorki heyra né sjá Morgun-
blaðið án þess að hrópa -
góðan daginn.
Já áhrifamáttur áróðurs og
slagorða er mikill.
Níels Árni Lund