NT - 31.12.1985, Blaðsíða 18

* » < -» * *r « * * * —. > > «. , _ , . «
Priðjudagur 31. desember 1985 18
Hafskipsmáliö:
Margþættar afleiðingar stærsta
gjaldþrotamáls íslenska lýðveldisins
■ Hafskip er sokkift en eigur gjaldþrotabúsins lóna værðarlega við Reykjavíkurhöfn og bíða þess að tilboðsfrest-
urinn renni út þriðja janúar, svo örlög þcirra verði ráðin. NT-mynd Árni Bjarna.
Það mál sem bar hvað hæst í um-
ræðunni síöustu tvo mánuði ársins,
er án efa Hafskipsmálið svokall-
aða. Þetta stærsta gjaldþrot í sögu
íslenska lýðveldisins á vafalaust
eftir að hafa víðtæk áhrif, áhrif sem
varla verður séð fyrir enn.
Það var í febrúar að fyrsta atriði
Hafskipsmálsins árið 1985 var
sviðsett. Að ósk Útvegsbankans
var ákveðið að efna til hlutafjár-
aukningar í fyrirtækinu, hlutaféð
átti að auka um 80 miiljónir, úr 15 í
95 milljónir. Á fundi með hlut-
höfunum flutti Ragnar Kjartans-
son, stjórnarformaður fyrirtækis-
ins Krossgötuskýrslu sína. Skýrsla
sú var sögð byggð á svartsýnisfor-
sendum, en þrátt fyrir þær forsend-
ur var framtíðin mjög björt að mati
formannsins. Niðurstaða fundarins
varð sú að hluthafarnir skrifuðu
undir skuldabréf upp á þessar 80
milljónir.
í júlí skýlur Hafskip svo aftur
upp kollinum þegar Helgarpóstur-
inn birtir ítarlega úttekt á stöðu fé-
lagsins. Niðurstaða þeirrar úttekt-
ar cr sú að skipafélagið sé að
sökkva. Ástæðan fyrst og fremst sú
að Hafskip hafði veðjað á kolvit-
lausan hest, þegar ráðist var í Trans
Atlantic siglingarnar í samkeppni
við risaskipafélög í Bandaríkjun-
um og Evrópu.
Forráðamenn skipafélagsins
kölluðu skrif HP róg og vísuðu
honum á bug, hótuðu að málsækja
blaðið, en ekkert varð úr því. Haf-
skipsmenn fengu annað að hugsa
um.
Útvegsbankinn hafði farið fram á
skýrslu um stöðu félagsins og kom
þá í ljós að hin hagstæða svartsýnis-
spá sem bankinn hafði fengið í
hendurnar um síðustu áramót
stóðst ekki. Hallarekstur Hafskips
var miklu verri en nokkurn hafði
órað fyrir.
Þrátt fyrir það kemst málið ekki í
hámæli fyrr en á haustnóttum.
Ekki verður gcrð tilraun til að
rekja alla söguna hér, yrði þá
niegnið af öðrurn atvikum, úrannál
ársins að víkja vegna plássleysis,
heldur verður reynt að rýna í nokk-
ur atriði og kannað hvaða áhrif
þetta gjaldþrot eigi eftir að hafa á
íslenskt þjóðlíf.
Hér vcrður drepið á þrennt sem á
eftir að brcytast í kjölfar gjald-
þrotsins. í fyrsta lagi, hvaða áhrif
það hefur á siglingar til og frá land-
inu, þegar Hafskip er út úr mynd-
inni?
Hafskip var upphaflega stofnað
fyrir 27 árum til höfuðs Eimskipafé-
laginu. Nú er allt útlit fyrir að erki-
fjandinn yfirtaki eigur félagsins og
komist í sterka einokunarstöðu á
íslenska skipaflutningamarkaðin-
um. Ekkert annað félag hefur boð-
ið upp á svipaða þjónustu og Eim-
skip og má jafnvel búast við því að
félagið undirbjóði flutninga ann-
arra.
Þreifingar Sambandsins nú í
haust um stofnun nýs skipafélags
með ýmsum aðilum er ekki úr
myndinni þó hún hafi verið söltuð í
bili. Má fastlegt búast við að henni
verið aftur hreyft í vor, þegar fram-
tíðarskipulag Samvinnuhreyfing-
arinnar verður rætt á aðalfundinum
að Bifröst.
í öðru lagi er það bankakerfið.
Samskipti Útvegsbankans og Haf-
skips hafa opnað augu manna fyrir
mörgum brotalömum í bankakerf-
inu. Bankarnir eru of margir og
smáir til að standast kröfur nútím-
ans og gcta þjónustað stóra við-
skiptavini á borð við Hafskip. Haf-
skipsmálið hefur orðið til þess að
settur hefur verið forgangshraði í
umræðuna um sameiningu bank-
anna. Hafa tvær hugmyndir eink-
um komið til greina. Önnur er sam-
eining Útvegsbankans og Búnaðar-
bankans en hin er þó öllu róttæk-
ari, að Búnaðarbankinn og Lands-
bankinn taki upp nána samvinnu
sín á milli en Útvegsbankinn og
einkabankarnir og sparisjóðirnir
stofni stóran hlutafjárbanka.
Bankarnir eru ekki bara of litlir
heldur virðist vanta fastmótaðar
reglur um viðskipti þeirra við stóra
aðila eins og Hafskip, en slíkar
reglur eru að finna í öllum ná-
grannalöndum okkar. Það eru regl-
ur um hversu stórt hlutfall af eigin
fé bankans einn viðskiptavinur get-
ur fengið lánað. Þá hafa lögin um
bankaieyndina fengið mikla gagn-
rýni.
Þriðja afleiðing þessa máls er svo
pólitísks eðlis. Má fastlega gera ráð
fyrir að Hafskipsmálið og önnur
fjármálahneyksli verði ofarlega á
baugi í næstu kosningabaráttu. Það
er vitað mál að Sjálfstæðisflokkur-
inn hefur átt mikilla hagsmuna að
gæta í Hafskipsmálinu og verður
það vafalaust nýtt af andstæð-
ingunum. Einkum hefur þó Al-
bertsþáttur Guðmundssonar verið
tilnefndur. Sumir hafa gengið svo
langt að segja að þetta væri pólit-
ískur banabiti hans en svo er þó
ekki að sjá á skoðanakönnun sem
Helgarpósturinn birti um síðustu
helgi. Hafskipsmálið virðist lítið
hafa rýrt traust kjósenda á Albert.
Afskipti löggjafarvaldsins af
framkvæmdavaldinu hafa verið
mikið tii umræðu og m.a. var
Bandalag jafnaðarmanna stofnað
til að aðskilja algjörlega þarna á
milli. Má búast við að þessi um-
ræða eigi eftir að rísa aftur í ljósi
reynslunnar af Hafskipsmálinu og
annarra fjármálahneyksla, þar sem
stjórnmálamennirnir hafa verið
með putta sína.
Þegar hefur komið upp mikil
gagnrýni á að stjórnmálaflokkarnir
skipi menn í bankaráðin og hafa
tveir stjórnmálaflokkar afsalað sér
siíkum réttindum, Kvennalistinn
og Bandalag jafnaðarmanna. Þá
hefur Alþýðuflokkurinn þá reglu
að skipa ekki þingmenn í banka-
ráðin. Framkvæmdastjórn Al-
þýðubandalagsins samþykkti svip-
aða reglu nú nýverið sem þing-
flokkurinn hundsaði þegar skipað
var í bankaráð nú í desember.
Eins og sjá má á framansögðu
mun Hafskipsmálið hafa mikil
áhrif og eru þó ekki öll kurl komin
til grafar enn, eins og hvert verður
tap ríkissjóðs á þessu og hver verð-
ur byrði skattborgarans.
Okurlánamáliö:
Rannsókn lýkur
eftir áramótin
Sjónvarpið í ágúst:
Nýr fréttastjóri og
nýr dagskrárstjóri
Fyrstu vikuna í nóvember var
ungur ntaður úrskurðaður í gæsl-
uvarðhald, vegna gruns um okur-
lánastarfsemi. Þetta varð upphafið
aðeinu umfangsmesta rannsóknar-
efni sem rannsóknarlögregla ríkis-
ins hefur fengist við. Rannsóknar-
lögregla vildi sem minnst um málið
segja, en fljótlega varð Ijóst að tug-
ir manna voru viðriðnir málið á
einn eða annan hátt.
Á heimili okurlánarans og á
skrifstofu hans fundust veigamikil
skjöl sem auðvelduðu rannsókn
málsins til muna. Okurlánarinn.
Hermann Björgvinsson er sagður
vera reglumaður og liélt því gott
bókhald. Við húsleit sem gerð var
hjá Hermanni fundust miklar fjár-
hæðir i ávísunum og erlendum
gjaldeyri.
Sögusagnir fóru af stað og ntargir
voru nefndir. Lögfræðingar, kjöt-
kaupmenn, bankamenn og fleiri.
ekki fékkst neitt staðfest hjá rann-
sóknarlögreglunni. Þcgar fjölmiðl-
ar fóru að rannsaka málið kom í
Ijós að Hermann var dæmdur fyrir
okurlánastarfsemi nú í sumar, í
sakadómi Kópavogs.
Viðskipti þau sent Hermann
stundaði, voru fyrst og frcmst
skipti á ávísunum, með mismun-
andi innlausnardögum, og upp-
hæðum.
Gæsluvarðhald yfir Hermann
var framlengt fram í desember. Þá
var hann látinn laus. Heimildir NT
scgja að nú sé Hermann sestur á
skrifstofu sína aftur og tekinn til
við verðbréfasölu.
Rannsóknarlögregla var ánægð
með hversu vel gekk að rannsaka
málið og í byrjun desember var
haft eftir Þóri Oddssyni í blöðun-
urn að málið yrði sennilega fu11-
rannsakað um áramót.
NT hafði sambandi við Hallvarð
Einvarðsson rannsóknarlögreglu-
stjóra og forvitnaðist um hvað
rannsókn liði. Hallvarður sagði að
líklega myndi eitthvað dragast
fram í janúar að málið yrði sent til
ríkissaksóknara.
Þórður Björnsson ríkissaksókn-
ari sagði í samtali við NT að það
samræmdist ekki vinnubrögðum
embættisins, að gefa upp nöfn
þeirra manna sem yrðu á lista frá
rannsóknarlögreglunni.
■ 1 ágúst réði útvarpsstjóri,
Markús Örn Antonsson nýjan
fréttastjóra og nýjan dagskrár-
stjóra innlends efnis í trássi við
vilja útvarpsráðs.
Þrír fréttamenn sjónvarpsins
sóttu um stöðu fréttastjóra, þeir
Einar Sigurðsson, Helgi E. Helga-
son og Ólafur Sigurðsson. Auk
þcirra sótti Ingvi Hrafn Jónsson um
stöðuna, en hann starfaði við al-
mannatengsl og áður sem þing-
fréttamaður sjónvarpsins um
tveggja ára skeið.
Helgi E. Helgason fékk fjögur
grciddra atkvæða en Ingvi Hrafn
tvö og réði útvarpsstjóri hann til
starfans.
Um stöðu dagskrárstjóra voru
tveir umsækjendur þeir Tage
Ammendrup og Hrafn Gunnlaugs-
son leikstjóri.
Tage Ammcndrup fékk fjögur
greiddra atkvæða í útvarpsráði en
Hrafn fékk tvö atkvæði og réði út-
varpsstjóri Hrafn til dagskrár-
stjóra.
Ingvi Hrafn Jónsson tók form-
lega við fréttastjórastöðunni af
Emil Björnssyni þann I. nóvember
sl., en Emil hafði gegnt stöðunni frá
upphafi íslenska sjónvarpsins árið
1966.
Ingvi sagði að ýmsar breytingar
væru á döfinni á fréttastofunni,
m.a. væri að koma nýtt fréttasett
og mun fullkomnara en nú er til
landsins og verður það tekið í gagn-
ið fljótlega upp úr áramótum. Um
leið verður tölvuvæðing komin í
gagnið og mun nýja fréttasettið
tengjast henni og að sögn Ingva
mun það auðvelda alla frétta-
vinnslu frá því sem nú er.
Þá sagði Ingvi Hrafn að í bígerð
væri að koma með nýja kynningu á
fréttunum og einnig nýtt kynning-
arlag á undan þeirn, og reynt verð-
ur að gera fréttirnar myndrænni og
meira lifandi en verið hefur.
Hrafn Gunnlaugsson leikstjóri
nýráðinn dagskrárstjóri innlends
efnis í sjónvarpinu mun taka form-
lega við starfinu á gamlárskvöld.
Aðspurður um hvort eitthvað
nýtt væri á döfinni svaraði hann að
ganrlárskvöldið í ár vcrði alís-
lenskt, fyrst verða innlendir frétta-
annálar, síðan bregða sjónvarps-
menn sér á áramótabrennur víðs
vegar um borgina. og sjónvarpa
beint frá þeim og inn í þær myndir
verður fléttað ýmsum söngvum
sem Ragnhildur Gísladóttir,
Diddú, Kristján Jóhannsson,
Kristinn Hallsson og fleiri sjá um.
Þá tekur áramótaskaupið við undir
stjórn Sigurðar Sigurjónssonar og
Egils Eðvarðssonar og síðan
mun útvarpsstjóri flytja ávarp sitt
og sagði Hrafn að það verði í nýj-
um búningi. Að lokum verðursleg-
ið upp balli í sjónvarssal undir
stjórn Stuðmanna og fleiri gesta og
geta landsmenn nú dansað heima í
stofu langt fram eftir nýársnóttu.
Hrafn sagði að ekki væri búið að
ákveða með annað efni en ýmsar
hugmyndir væru í gangi sem betur á
eftir að vinna úr.