Lesbók Morgunblaðsins - 14.08.2004, Blaðsíða 9

Lesbók Morgunblaðsins ˜ 14. ágúst 2004 | 9
skúlptúr, sé ég að læra reglurnar sem ég kann
ekki. Aftur kemur þetta að meðvitund og
þekkingu....“
Arkitektúr og kortagerð
Nú hefur maður löngum tekið eftir því hve
verk þín snúast um innri veruleik og ytra
byrði. Höggmyndir þínar eru gjarnan séðar
innanfrá, sem gæti reyndar verið merkilegt
sérkenni á verkum kvenna sem fást við þrívíða
list. Það kæmi að minnsta kosti heim og saman
við Louise Bourgeois, Evu Hesse og Monu
Hatoum, að mörgu leyti, en það er nánast
regla í þínum verkum.
„Þetta er alveg rétt. Verkin hafa yfirleitt
tvær hliðar, önnur sýnir einhverskonar ímynd,
hin hvernig þessi ímynd er búin til, byggð upp,
hönnuð. Stundum tengir fólk þetta við leikhús
eða svið, sem ég held að sé góð tenging, en til
viðbótar hefur arkitektúr og kortagerð alltaf
skipað stórt hlutverk í verkunum mínum. Að
vísu eru forsendurnar gjörólíkar. Samkvæmt
hefðinni ganga þessi fög útfrá raunhæfum
gögnum og óskum viðskiptavina. Útreikningar
mínir eru ekkert miðað við plögg arkitekta eða
kortagerðarmanna. Það verður því að gera
greinarmun á mér og þeim.
Oft sér maður manneskjur úti í heimi sem
eru nauðalíkar einhverjum sem maður þekkir
hér heima. En maður getur ekki gefið sér að
viðkomandi sé ættingi hins.“
Annað einkenni og mun huglægara finnst
mér koma fram í mörgum þrívíðum verkum
þínum og teikningum. Það er einhver fjar-
lægðarþrá, líkt og fleira búi að baki en sést.
Reyndar á þetta ekki hvað síst við um risainn-
setninguna þín hjá honum Sævari Karli, þar
sem fjöllin sáust eins og í fjarska.
„Verk af sama toga og það sem ég sýndi hjá
Sævari verður einmitt til sýnis í Reanissance
Society í Chicago eftir nokkra mánuði. Ég
býst við að það sé ekkert öðruvísi hjá mér en
hjá svo fjölmörgum öðrum að maður er alltaf
að eltast við eitthvað sem aldrei verður full-
komlega höndlað, eitthvað sem er alltaf rétt úr
augsýn, eitthvað fjarlægt sem samt drottnar
yfir öllu í fjarveru sinni. Teikningarnar eru
gott dæmi um þetta. Ég byrja yfirleitt á ná-
kvæmri teikningu sem ég síðan smátt og smátt
fel undir gvassi, akrýl og blýanti, þannig að á
endanum er bara eftir tilfinning um stað og
óljós merki um djúpt rými einhversstaðar inni
í teikningunni. Þær eru mjög ólíkar skúlptúr-
unum á yfirborðinu, en í grunninn lýsa þær
líka mannlausu, auðu innirými einsog mörg
önnur verka minna.
Mér finnst sjálfri að teikningarnar séu bara
önnur útfærsla á sömu hugsun, önnur yfirhöfn
á sama líkama. Hver þessi líkami er? Trúlega
myndleysur langana, þrár og saknaðar barns-
ins. Þær búa ekki yfir ákveðnu formi eða inni-
haldi sem hægt er að skila beint til áhorfand-
ans.“
Og er það ef til vill þetta sem almenningur
misskilur og misvirðir, eða hvers vegna verður
fólk svo steinrunnið frammi fyrir góðri list?
„Ég held að vissulega megi skilgreina góða
list sem verk sem komast að hjarta fólks eða
einhverjum kjarna í manni. Og listaverk geta
gert þetta á mjúkan eða harðan hátt, leiðinleg-
an, langdregin eða skemmtilegan. En það er
nákvæmlega eins með listaverk og með
einstaklinga, almennt er fólk ekki tilbúið til að
láta einhvern –í þessu tilfelli listaverkið –
stara í gegnum sig. Gott listaverk getur glápt
til baka á áhorfanda sinn og þess vegna nálg-
ast áhorfandinn verkið með varúð eins og ógn-
væglegan persónuleika. Ég held samt að mað-
ur sjái aldrei neitt í listaverki sem er ekki í
manni sjálfum.“
veruleiki í sjálfu sér, þó því skeiki frá upp-
haflegri reynslu. Þótt eitthvað komi fyrir í
landslagi mínu sem reynist vera uppspuni –
fjall sem ekki er á réttum stað eða er ekki rétt
að lögun – get ég ekki séð að það eigi sér ekki
raunverulega stoð ef það er greipt í minni
mitt, sem hluti af upplifun minni eða tilfinn-
ingu fyrir veruleikanum. Þetta snýst um skilin
á milli sannleika og raunveruleika. Staður get-
ur verið sannur, þó samkvæmt lýsingum verka
minna sé hann hvergi að finna á jörðinni.“
Að muna og gleyma
Í sýningarskránni frá sýningunni á teikning-
unum í Fondazione Sandretto kemstu svo vel
að orði varðandi minnið og veruleikann. Þú
bendir þar á það í viðtali þínu við Ilariu Bona-
cossa, viðmælanda þinn, að minni þitt á rými
og niðurröðun dauðra hluta í þetta rými – hlut-
veruleikann eins og við köllum það – sé nær
óbrigðult, meðan minni þitt á tímabundna
hluti, lifandi manneskjur og aðstæður sem
tengjast fólki sé algjörlega á reiki.
„Það er satt. Ég hef alltaf einbeitt mér að
„föstum punktum“,fyrirbærum sem ekki eru
undirorpin breytingum . Ég get verið handviss
um það hvar ég er, ég villist svo að segja aldr-
ei, hisvegar kemur það oft fyrir mig að þó ég
viti hvert ég er að fara, þá ég steingleymi því
hversvegna ég er að fara þangað eða hvað ég
hyggst þar fyrir. Þetta kom t.d. fyrir mig á
leiðinni hingað inná Hótel Borg. Einhver hluti
vinnu minnar í myndlist helgast af því að
leggja fortíðina frá mér – pakka henni niður í
töskur og kassa – og þessvegna hef ég stund-
um sagt að í list minni sé ég samtímis að reyna
að muna og að reyna að gleyma.“
Heilasérfræðingar gætu sagt þér að stærst-
ur hluti heila okkar fer í að muna allra ómerki-
legustu atriði. Að vakna á morgnana og muna
að maður sofnaði á sama stað kvöldið áður tek-
ur óhemju pláss.
„Það að muna og gleyma endurspeglar með-
vitund og vitundarleysi, og samspil þessa
tveggja er mikilvægt í allri sköpun. Það sem er
ómeðvitað er ekki endilega horfið, farið, ekki
til lengur. Mér finnst háskalegt þetta óbilandi
traust á meðvitundina, jafnvel dýrkun sem
maður sér oft í myndlist. Ofvaxin meðvitund
getur sett hömlur á sköpununargáfuna. En
það má e.t.v. halda því fram að list sé annars-
konar meðvitund, önnur leið og ekki síðri til að
sortera veruleikann.“
Var það ekki einmitt þetta sem sumir rót-
tækir heimspekingar í lok 19. aldar voru að
reyna að benda á; Nietzsche með hugmyndum
sínum um hinn dýonísíska hvata sem and-
stæðu hinnar appóllónsku vitundar, og Huss-
erl með fyrirbærafræði sinni, lönguninni til að
nálgast hlutina milliliðalaust og trúnni að það
væri hægt að sjá aftur hlutina án nokkurrar
fyrirfram gefinnar þekkingar? Þú nefndir það
einmitt við Bonacossa að þegar þú fengist við
tvívíða list eins og teikningu væri ónákvæmnin
einkennandi fyrir þig en nákvæmnin þegar þú
tekst á við höggmyndirnar.
„Einmitt. Á fyrri hluta námsferils míns var
ég fyrist og fremst að fást við tvívíða list.
Þetta var hérna heima í Myndlistaskólanum í
Reykjavík, Myndlista- og Handíðaskólanum
og síðan í San Francisco Art Institute þar sem
ég lauk BFA námi. Málun og teiknun eru
þannig fagið sem ég lærði, miklu frekar en
skúlptúr, mér finnst ég kunna svona nokkuð
vel reglurnar í málverki og teikningu. Hins-
vegar er ég frekar frumstæður skúlptúristi,
hef aldrei lært að steypa eða höggva eða
smíða, bara tileinkað mér þá kunnáttu sem ég
þarf á leiðinni. Í Mastersnámi í New York var
engin áhersla á tæknilega þekkingu og þess-
vegna finnst mér oft að þegar ég teikna sé að
brjóta reglurnar sem ég kann en þegar ég geri
spurning sem ég spyr sjálfa mig oft, hvort það
sé eitthvað raunverulegra, það sem bundið er
fullkomnum staðreyndum? Og hvað er stað-
reynd, þegar öllu er á botninn hvolft? Það má
alveg halda því fram að minni okkar sé raun-
saman raunverulegum stöðum, þannig að út-
koma er oftast engin einn staður. Ég notfæri
mér það hvernig minni mitt endurskapar eða
túlkar þessa staði, þannig að á endanum eru
þeir orðnir mjög óþekkjanlegir. En það er
gleymskan
Án titils (Ísland).
Höfundur er listfræðingur.
komast að hjarta fólks eða einhverjum kjarna í manni. Og
an, langdreginn eða skemmtilegan. En það er nákvæmlega
ilbúið til að láta einhvern – í þessu tilfelli listaverkið – stara í
nn og þess vegna nálgast áhorfandinn verkið með varúð eins
drei neitt í listaverki sem er ekki í manni sjálfum.‘