Morgunblaðið - 08.09.2004, Síða 14

ERLENT
14 MIÐVIKUDAGUR 8. SEPTEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
SPRENGJA sem féll úr körfuhring í
íþróttahúsi skólans í Beslan varð til
þess að átök hófust milli gíslatöku-
manna og sérsveitarmanna. Vopnað-
ir foreldrar, sem reyndu í örvænt-
ingu að bjarga börnum sínum,
stuðluðu einnig að glundroðanum
sem kostaði hundruð manna lífið.
Moskvu-fréttir höfðu þetta í gær
eftir gíslum sem komust lífs af.
Þeir sögðu að gíslatökumennirnir
hefðu límt sprengjur á tvo körfu-
hringi íþróttahússins og á streng á
milli þeirra. Sprengja hefði fallið úr
öðrum hringnum og sprungið eftir
að hafa lent á höfði stúlku sem lá
undir honum.
Þegar þetta gerðist voru björgun-
armenn á leiðinni að byggingunni
eftir að gíslatökumennirnir höfðu
samþykkt að lík yrðu fjarlægð af
skólalóðinni. Rússneskir embættis-
menn segja að þegar sprengjan
sprakk hafi gíslatökumennirnir
haldið að yfirvöld hafi látið til skarar
skríða gegn þeim. Þeir hófu þá skot-
hríð á björgunarmennina, sem þeir
héldu að væru sérsveitarmenn, og
skutu tvo þeirra. Rúður brotnuðu í
skothríðinni og skelfingu lostnir gísl-
ar stukku út um gluggana. Hryðju-
verkamennirnir tóku þá að skjóta á
gíslana og algjör ringulreið varð á
skólalóðinni.
Vopnuðu foreldrarnir
hlýddu ekki
Forseti Ingúsetíu, Ruslan Aushev,
sagði að hægt hefði verið að koma í
veg fyrir blóðsúthellingarnar ef
vopnuðu foreldrarnir á skólalóðinni
hefðu hlýtt fyrirmælum um að hætta
að skjóta á bygginguna.
Forsetinn var þá í Beslan til að
reyna að semja um að gíslarnir yrðu
látnir lausir. Hann hringdi í gísla-
tökumennina og þeir sögðust myndu
hætta að skjóta ef sérsveitarmenn-
irnir gerðu það líka, að því er Novaja
Gazeta hafði eftir Aushev.
Sérsveitarmönnunum var skipað
að hætta að skjóta en vopnuðu for-
eldrarnir héldu því áfram. Gíslatöku-
mennirnir tóku þá að sprengja
sprengjur í íþróttahúsinu og sér-
sveitarmenn áttu einskis annars úr-
kosta en að hefja áhlaup, að sögn
embættismanna.
Rússnesk yfirvöld hafa verið
gagnrýnd fyrir að hafa ekki bannað
foreldrunum að vera á skólalóðinni.
Sprengja í
körfuhring
leiddi til
átakanna
FJÖLMIÐLAR í Rússlandi hafa sakað stjórnvöld
í Kreml um að hafa leynt sannleikanum um fjölda
gíslanna í skólanum í Beslan í Norður-Ossetíu áð-
ur en umsátrinu um gíslatökumennina lauk með
blóðsúthellingum. Ritstjóri
rússneska dagblaðsins Izvestia
var neyddur til að segja af sér
á mánudag vegna „tilfinninga-
þrunginnar“ umfjöllunar
blaðsins um gíslatökuna. Einn
samstarfsmanna hans sagði að
ráðamenn í Kreml hefðu kraf-
ist þess að hann léti af störf-
um, að sögn Moskvu-frétta í
gær.
Flest rússnesku dagblað-
anna hafa krafist skýringa á því hvers vegna yf-
irvöld sögðu ekki sannleikann um fjölda gíslanna.
Yfirvöld sögðu fyrstu tvo daga gíslatökunnar að
hryðjuverkamennirnir hefðu tekið 354 í gíslingu
en íbúar Beslan áttuðu sig fljótlega á því að gísl-
arnir hlytu að vera miklu fleiri. Nemendur skól-
ans voru um 900 og vitað var að í skólanum voru
einnig foreldrar og kennarar.
„Lugu að okkur allan tímann“
„Ég trúði því aldrei að sérsveitarmennirnir
hefðu ekki vitað hversu margir gíslarnir í Beslan
voru,“ skrifaði Alexander Khinshtein í forsíðu-
frétt í Moskovskí Komsomolets. „Þetta er lítill
bær (35.000 íbúar) þar sem allir þekkja alla … Yf-
irvöld lugu að okkur allan tímann.“
Beslan-búar kröfðust einnig skýringa á því
hvers vegna yfirvöld sögðu ekki sannleikann.
„Allir vissu að yfir þúsund manns voru í skól-
anum. Hvers vegna lugu þeir?“ hafði Rússkí
Kúrjer eftir einum bæjarbúanna.
Rússneska ríkissjónvarpið Rossía viðurkenndi
á sunnudagskvöld að stjórnvöld hefðu sagt ósatt
um fjölda gíslanna. „Almenningur þarf að fá að
heyra sannleikann á slíkum stundum,“ sagði
Sergej Bríljov í fréttaþættinum „Vestí Nedelí“.
Rekinn vegna forsíðunnar
Raf Shakírov, ritstjóri Izvestia, lét af störfum á
mánudag og sagði að eigandi blaðsins, fjölmiðla-
jöfurinn Vladímír Potanín, hefði neytt hann til
þess. Sagt er að Potanín sé mjög umhugað um að
eiga góð samskipti við ráðamenn í Kreml og
Moskvu-fréttir höfðu eftir samstarfsmanni Shak-
írovs að embættismenn hefðu krafist þess að
hann léti af störfum.
Shakírov sagði að Potanín hefði sagt honum
upp vegna forsíðu Izvestia á laugardag þegar hún
var lögð undir mynd af manni bera skelfingu
lostna stúlku út úr skólanum í Beslan. Forsíðan
var án fyrirsagnar og fréttar.
„Við birtum þessa mynd til að sýna hvað þetta
þýddi fyrir landið okkar … þetta var stríð,“ sagði
Shakírov. „Þeir sögðu mér að þetta minnti á 22.
júní [daginn sem þýskir nasistar réðust inn í Sov-
étríkin í síðari heimsstyrjöldinni] og mér fannst
að þetta væri annar 22. júní.“
Rossía viðurkenndi á sunnudag að embættis-
menn hefðu gefið ríkissjónvarpinu fyrirmæli um
að sýna ekki sumar af myndunum sem teknar
voru við skólann. Sjónvarpið sýndi myndirnar síð-
ar í vikulegum þætti um stjórnmál og gagnrýndi
ónafngreinda embættismenn fyrir að leggja
hömlur á fréttaflutninginn.
Fréttamenn við skólann voru einnig sagðir hafa
fengið fyrirmæli um hvernig fjalla ætti um gísla-
tökuna. Blaðamönnum mun meðal annars hafa
verið ráðið frá því að taka viðtöl við fólk, sem
komst lífs af, eða lýsa hryllingnum í smáatriðum
þar sem það gæti komið lesendum í uppnám.
„Hvers vegna lugu þeir?“
Stjórnvöld í Kreml gagn-
rýnd fyrir að leggja
hömlur á umfjöllun fjöl-
miðla um gíslatökuna
Raf Shakírov
RÚSSNESKA sjónvarpið sýndi í
gærkvöldi óhugnanlegt myndband
sem tekið var inni í barnaskól-
anum í Beslan í Norður-Ossetíu
skömmu eftir að mannræningjar
tóku um eitt þúsund manns í gísl-
ingu í síðustu viku; en sem kunn-
ugt er lyktaði gíslatökumálinu þar
á voðalegan hátt, með dauða 335
manna, þar af 156 barna.
Myndbandið er alls 87 sekúndur
á lengd og á myndinni hér til hlið-
ina sést lítill drengur, óttasleginn
á svip, horfa til myndatökumanns-
ins. Ennfremur sést í vopnaðan
gíslatökumann.
Á myndbandinu sjást blóð-
flekkir á gólfi leikfimihússins, þar
sem ódæðismennirnir geymdu
gísla sína, líkt og að gíslatöku-
mennirnir hafi dregið þar hel-
særðan mann. Þá sjást sprengju-
vírar í körfuhring og kvenkyns
gíslatökumaður, með blæju fyrir
andlitinu. Hún heldur á skamm-
byssu og hefur sprengjubelti um
sig miðja.
Óhugnan-
legar
myndir
Reuters
RÚSSAR óttast að víða á Vest-
urlöndum ríki ekki skilningur á því
að árásir hermdarverkamanna ógni
þeim ekkert síður en Rússum, séu
hótun við alla. Þetta kom fram í máli
Alexanders Rannikhs, sendiherra
Rússlands á Íslandi, á blaðamanna-
fundi í gær. „Rússneskir liðsfor-
ingjar og hermenn í Kákasus er að
berjast gegn hryðjuverkamönnum,
ekki fyrir sína eigin hagsmuni og
ekki heldur fyrir forsetann [Vladím-
ír Pútín] heldur fyrir Rússland og
allan hinn siðmenntaða heim. Á
þessu er ekki sýndur nægur skiln-
ingur.“
Hann segir að Rússar muni ekki
hika við að ráðast á hryðjuverka-
menn í öðrum löndum ef ljóst sé að
þeir séu að búa sig undir að ráðast á
skotmörk í Rússlandi. „Við munum
ekki bíða eftir því að hryðjuverka-
menn ráðist aftur á okkur,“ sagði
Rannikh. Aðspurður nefndi hann
sem dæmi að alræmdur hryðju-
verkaleiðtogi, Shamil Basajev, væri
ekki búsettur í Rússlandi núna en
sagðist ekki vera sérfróður um her-
mál og ekki vita hvar hann væri
núna. Rannikh vildi þó ekki útskýra
nánar hvað hann ætti við með að-
gerðum gegn hryðjuverkamönnum
utan landamæra Rússlands enda
væri hann ekki gagnkunnugur þeim
áætlunum. En afstaða Rússa væri
svipuð og Bandaríkjamanna eftir
árásirnar 11. september 2001.
„Ég vil að þið skiljið að við teljum
okkur hafa siðferðislegan rétt til að
berjast gegn glæpamönnunum hvar
sem þeir eru staddir.“
Ekki barátta fyrir
frelsi Tétsena
Hann gagnrýndi fréttaflutning
margra vestrænna fjölmiðla af gísla-
tökunni í Beslan og þá einnig ís-
lenskra en tók fram að jafnframt
sýndu margir Rússum samstöðu.
En erlendir fjölmiðlar hefðu gert
mikið af því að vitna í gagnrýni á
stefnu Moskvustjórnarinnar í þeim
rússnesku dagblöðum sem væru
undir handarjaðri auðkýfingsins
Borís Berezovskís, sem nú er bú-
settur í Bretlandi. Alkunnugt væri
að Berezovskí hefði tengsl við
hermdarverkamenn.
„Hvernig getur það talist vera
barátta fyrir frelsi [Tétsena] þegar
verið er að drepa börn annarra Kák-
asusþjóða?“ spurði Rannikh. Sendi-
herrann sagði að aðeins 2–3 af alls
32 árásarmönnum í Beslan í Norð-
ur-Ossetíu hefðu verið Tétsenar,
hinir hefðu verið af öðru þjóðerni.
Það sýndi vel að ekki hefði verið um
að ræða innlegg í sjálfstæðisbaráttu
af hálfu Tétsena.
Hann sagði að Ísraelar hefðu að
vísu lýst yfir fullum stuðningi við
Rússa í baráttunni gegn alþjóð-
legum hryðjuverkum en minna hefði
farið fyrir stuðningi vestrænna
þjóða. Hann minnti á að sumir hefðu
líka stutt við bakið á nasistum þegar
þeir réðust á Sovétríkin í síðari
heimsstyrjöld og þeir sem tækju
málstað hryðjuverkamanna núna
væru að ganga erinda þeirra. Stuðn-
ingur við slíkt fólk væri ekkert ann-
að en sjálfsmorð fyrir alla heims-
byggðina.
Valdímír Pútín Rússlandsforseti
sagði í ávarpi sínu eftir hryðjuverk-
in á í N-Ossetíu að sumir vildu næla
sér í „safaríkan bita“ af Rússlandi
og hafa margir túlkað þetta svo að
hann ætti við að vestræn ríki ýttu
undir klofning í Rússlandi. Rannikh
sagði aðspurður að svo væri ekki
heldur hefði forsetinn átt við ákveð-
in öfl utan landsins sem vildu auðg-
ast, ekki þjóðríki. Rússar réðu til
dæmis yfir miklum auðlindum og
hart væri nú deilt um olíulindir á
botni Kaspíahafs sem nokkur ríki
gera kröfu til. Mörg alþjóðleg olíu-
fyrirtæki hefðu áhuga á að hagnast
þar og það yrði auðveldara með því
að efna til óeirða á svæðinu. „Til er
orðatiltæki á rússnesku: Það er
betra að veiða fisk í gruggugu
vatni.“
Pútín hefur sagt að ekki komi til
mála að semja við aðskilnaðarsinna í
Tétsníu og rússneskir embætt-
ismenn lýsa öllum sem berjast gegn
her Rússa í héraðinu sem hermd-
arverkamönnum, einnig þeim sem
margir á vesturlöndum líta á sem
tiltölulega hófsama. Rannikh sendi-
herra sagði að Tétsenar sem búsett-
ir væru erlendis væru notaðir af al-
þjóðlegum hryðjuverkahópum.
Ahmed Zakajev, talsmaður helsta
leiðtoga tétsenskra aðskiln-
aðarsinna, Aslans Maskadovs, hefur
aðsetur í London. Rannikh var
spurður hvort það myndi jafngilda
stuðningi við hryðjuverk ef honum
yrði boðið til Íslands.
„Stuðningur við Zakajev er talinn
vera stuðningur við hryðjuverka-
menn vegna þess að hann er tengd-
ur þeim. Okkur finnst hræðilegt að
þið skulið enn vera að reyna að
greina á milli góðra og slæmra
óvina,“ svaraði Alexander Rannikh,
sendiherra Rússlands á Íslandi.
Munum einnig ráðast á þá utanlands
Sendiherra Rússa á Íslandi segir að Vesturlönd og
Rússland eigi sameiginlegan óvin í hryðjuverkahópum
Morgunblaðið/Sverrir
Alexander Rannikh, sendiherra
Rússlands á Íslandi.
kjon@mbl.is