Sunnudagsblaðið - 19.05.1963, Blaðsíða 2

þessu húsi hlaut eitthvað að vera
dýrkað. Þetta hof var einhverjum
reist.
Hurðin bifaðist, eins og einhver
togaði i hana að innan. Samt opnaðist
hún ekki fyrr en eftir nokkra rykki.
Ingrid, kona Asmundar, tók á móti
mór. Dyrnar höfðu frosið fastar í fals-
inu um nóttina. Sæmundur ætlaði að
rota selinn við hliðina á mér; hann var
kominn á fremsta hlunn, en samt sló
hann ekki; á móti mér sátu tveir litl-
ir, hvitnaktir drengir með ljós í kjölt-
unum. Þeir reyndu að teygja sig upp
til þess að njóta birtunnar betur sjálf-
ir; héldu utan um það og vildu ekki
tapa því frá sér, þessu undarlega ljósi.
„Asmundur!" kallaði konan í kúl-
una, „maðurinn er kominn.”
Þegar hann fetaði sig niður stigann,
stóð ég í ganginum og sá hvemig
gúmmiskórair komu fyrstir niður af
loftinu, svo gallabuxurnar og köflótt
skyrtan, lúnar, t/aklcar hendurnar, —
höfuð með gleraugu, hár í allar áttir:
Asmundur Sveinsson.
Mér datt í hug bóndi að koma úr
gegningum. Asmundur var að koma úr
gegningum á skírdag. Og hvílíkt bú!
Þegar við tókumst í hendur, sá ég
að neglur hans voru brotnar, margar
svartar og illa sneiddar. Höndin var
þreytuleg og rúnum rist. Þessa hönd
hefði mátt festa í gips og setja á safn
við hlið blókarhandarinnar, setja síðan
upp getraun fyrir gesti safnsins: Hvor
er hönd listamannsins? Og gestir safns-
ins hefðu sagt: hönd blókarinnar, —
í þeirri sinni sælu trú, að listamaður
geri aldrei neitt.
Ingrid fannst maður sinn druslu-
legur:
„Eg ætlaði aldrei að fá hann til að
þvo sér í dag, hann gerði það bara af
því að þú ætlaðir að koma."
Asmundur: „Það var svo sem allt í
lagi; það er hátíðisdagur og ég ætla
hvort sem er ekki að vinna meira í
dag.” — Eg er viss um, að honum þykir
vænt um skítinn á sér, og ekki nema
von: skíturinn er heilagur skítur vegna
tilkomu sinnar.
Svo gengur hann fram að fremri
dyrum á hofi sínu og segir: „Eigum
við ekki að skoða í skemmuna til að
byrja með?"
Hann er á skyrtunni tómri, en ég í
frakka. Það er enn kalt úti, — nístings
kalt. Asmundur gcngur um túnið, að
hverri styttu fyrir sig og sýnir mér,
þreifar á eins og börnum sínum: á
einni skyrtunni, mér er kalt. Það cr
hlýrra inni í skemmunni, þar er þó
skjól. Mér bregður í brún, þegar inn
er komið. Það er satt, sem skáldið
Kiljan segir: Boðskapur andskotans í
hinni íslenzku þjóðsögu, hvíldu þig,
hvíld er góð, á ekki heima í þessu
verki.
Maðurinn hefur vart verið einhamur
á stundum. Hann leikur á als oddi,
þegar hann er innan um lífsstarf sitt,
hlær oft hátt, svo glymur í bogalagaðri
skemmumii, snýr sér einatt í hring um
leið; lætur sjást í tönn, dálítið gula,
dálítið skakka í efrl góm.
„Mér er illa við að þú hafir þetta
spumingar og svör. Eg vil heldur að
þú skrifir um þetta eins og það kemur
þér fyrir augu, og lýsir þeim áhrifum,
sem þú verður fyrir héma inni, miklu
lieldur.”
— miklu heldur” — bergmálar
salurinn eftir föður sínum.
Við göngum um salinn, Asmundur,
ég og bergmálið á eftir. Þau skýra
mér frá myndunum, segja sögu þeirra
og frá formi þeirra og heitum þeirra,
og ég stend einn og tek við og get
ekki annað.
Svo man hann eftir einhverju, —
gengur til baka næstum að dyrum og
staðnæmist þar við lítið borð. A því
er tafl undir gleri, undarlega lágir tafl
menn í stöðu, allir skomir jafnlágir
eins og kótefíntöflur.
„Þetta fann ég upp ungur,” segir
hann, tekur segul og færir mennina til
eftir vild undir glerinu. „Með þessu
tefldum við strákamir í gamla daga
og gekk vel. Þetta bjó ég til, þegar ég
var að læra hjá Ríkharði Jónssyni. Ég
bjó að vísu til eitt annað áður, en það
var gefið á tombólu í Danmörku. Það
er gaman að hafa þetta héma handa
krökkunum.”
„Hvaða krökkum?”
„Krakkar heimsækja mig öðra
hverju, — og á sumrin standa þau
einatt yfir mér, þegar ég vinn úti. Eg
er öfugur við Einar (Jónsson), hann
var óskaplega hræddur við krakka og
vildi ekki hafa þá nálægt sér. Að vísu
er ég f aðra röndina hræddur við þessi
grey, því þau geta skemmt margt fyr-
ir manni, en ég hef þá aðferð, að láta
þau passa fyrir mig hitt og þetta.
Það finnst þeim upphefð og láta þá
vera að skemma fyrir mér.”
Hann sér ef til vill að ég er hissa á
fjölbreytninni í listabúri hans og seg-
ir: „Eg geri ekki upp á milli stíla eins
og þú sérð. Þess vegna hef ég unnið
í ýmsum stílum. Það er ekki maður-
inn, sem verður mikill af stílnum,
mundu það, heldur verðiu: stíllinn
mikill af manninum. Sjáðu til dæmis
Picasso, hann er alltaf Picasso, —
hvaða stíl, sem hann notar. Allir stíl-
ar verða miklir í höndum hans. Við
höfum svo sem séð hann mála nat-
úralistiskt og vitum hann getur það.
En Picasso lætur sér ekki nægja að
mála natúralistiskt. Þess vegna er
liann Picasso — en ekki ljósmynda-
eftirhermari.
Þegar ég var að alast upp, sáu ungl-
íngamir varla myndabækur eða mynd-
ir. Það var eðlilegt að maður reyndi
að geía sér slíkt sjálfur, úr því getan
var fyrir hendi. Hvemig er þetta núna,
cra börn ekki með myndablöð og mynd-
ir fyrir framan sig allan guðslangan
daginn. Það held ég. Þess vegna þurfa
þau ekki að skapa sér sínar myndir
af kalli, kellingu eða tré. Listamenn
nútímans eiga fyrst og fremst að hugsa
um fantasíuna. Þeir verða að muna
á hvaða öld þeir eru uppi.
Oft er ég figúrativur, en núna upp
á síðkastið er ég lika oft nonfigura-
tivur. Til dæmis, þegar ég gerði raf-
magnið, sem Steingrímur Steinþórs-
son kom til leiðar að sett var upp við
Sogið. Það er nonfigurativ höggmynd.
Þegar fólk spyr mig, hvers vegna ég
hafi haft myndina svona, nonfigurativa,
svara ég alltaf, að ég hafi nú aldrei
séð neitt figurativt í rafmagninu. Og
er það ekki satt? Og Esjan, ef þú lít-
ur á hana, þá horfirðu ekki á hana
sem figurativan hlut, heldur nonfig-
urativan. Og svo er fólk að segja, að
nonfigurativar höggmyndir geti ektú
verið fallegar. Hvað finnst því fólki um
Esjuna? Hún er nonfigurativ.
Já, það er fólkið. Fólk. Fólk. Það
kemur hingað í moderne bifreiðum,
modeme klætt, á módeme hús, sem
eru með moderne húsgögnum, og biður
um myndir, sem voru moderne fyrir
40 árum!
Það er ég viss um, að ef hundrað
ára kelling færi út að kaupa sér kjól,
þá vildi hún hafa hann samkvæmt tízk-
unni, en ekki eins og gerðist, þegar hún
var ung fyrir sjötíu árum. Eg hef leitt
þetta i tal við séra Emil Björnsson,
þetta misræmi milli listarinnar og fólks-
ins í dag, og hann sagði, að manns-
andinn væri á eftir efninu, og það er
rétt hjá honum. Helvíti rétt.
Þó ég segi þetta, þá er ég ekki þar
með að segja, að nútima list sé sú
elna, sem á tilverurétt. Eg vil sterkt
undirstrika það, að ég viðurkenni það,
sem gott er í hverjum stíl, hverri stefnu,
Frh. á bls. 10.
Ásmundur og Sonatorrek.
ÞAÐ skal tekið fram að ósk listamanns-
ins, að hann vérður e kki í borginni á af-
' -. ■ k ' <{ '.■■'"
mælisdaginn.
2 SUNNUDAGSBLAÐ - ALÞÝBUBLAÐIÐ
- ,: - - •