Sunnudagsblaðið - 04.07.1965, Side 3

guðfræði, stjðrnufræðl, klassfskan skáldskap: hann
kvænist og eignast börn og kemur með ýmsu móti
við sögu' í Flórens; sumarið 1300 á hann sæti f
úorgarstjórninni þar. En þá skiptir sköpum. Það
Verða valdaskipti í flokki guelfa sem réðu Flórens,
svartliðar ná yfirhöndinni yfir hvítliðum, sem Dante
tilheyrði; og það er gerð rækileg hreinsun í flokkn-
11 m. Þetta gerðist haustið 1301, og var Dante þá
staddur í sendisveit sinna flokksmanna hjá páfan-
Oni f Róm, Bonifatius VIII sem síðan kemur mikið
við sögu í Divina Commedia og á þar heldur vonda
vist í neðra. Dante átti ekki afturkvæmt til Flórens.
Hann var dæmdur útlægur úr borginni með öðrum
foringjum bvítra og skyldi brenndur á báli, ef hann
Vrði tekinn innan borgarmarkanna. Það sem eftir
var ævinnar lifði hann landflótta víðs vegar í borg-
ríkjum Ítalíu, svo sem í Verona og Ravenna, þar sem
hsnn lézt árið 1321. Þar hvíla jarðneskar leifar
úans enn í dag, þótt Flórensmenn gerðu síðar ýmsar
tilraunir til að ná þeim heim til sin.
Innanlandspólitík Ítalíu á þessum árum var heims
Pólitík, ekki síður en Evrópupólitík okkar tíma, til
óaemis. Og á útlegðarárunum sökkvir Dante sér
biður i umbugsun oim stjómmál eins og margir land-
Hótta menntamenn fyrr og síðar; stjórnmálaskoð-
aoir hans.eiga ekki minni þátt í Divina Commedia
etl guðfræðin. Nú skrifar hann latínurit sín, Con-.
vivio, um farsælt líferni, De Monarchia, um skil
Veraldlegs og andlegs valds,, og De Vulgari Eloquen-
f-ia, lof italskrar tungu, sem öll eru undirbúnings-
rit kómedíunnar. Dante kaus að skrifa höfuðrit sitt
a ítölsku til. að ná eyrum alls almennings og gerðist
tar með faðir ítalsks bókmenntamáls, en hann naut
yið verkið allrar menntunar sinna tíma og klass-
^skrar bókmenntahefðar. Það birtb alla heimsmynd
'hiðalda, mannskilning og mannshugsjón, fyllir hana
iðandi jarðnesku lífi í skáldmáli, myndum og Ifking-
glæðir hana pólitiskri ástríðu Dantes sjálfs,
i'Ogsjón lians um rétta skipan heimsins héðan og
handan. Talið er að Dante liafi ort kvæðið að mestu
a árunum 1313—1321, og síðustu kviðurnar í Para-
óiso hafði hann nýlokið við, þegar hann lézt haustið
l32l. Sagan segir að þær hafi týnzt eftir lát hans
°" hann hafi sjálfur mátt ómaka sig úr sæluvist til
að vísa syni sínum á felustað þeirra í draumi.
®iðan Iiefur frægð Divina Commedia vaxið öld af
0ló og kannski aldrei verið meiri né almennari en
Uu á dögum. Bók Olof Lagercrantz um Dante,
p|'án helvetet till paradiset, sem í vetur hlaut
úókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs, lýsir því vel
úve timabær hann er enn í dag. Lagercrantz er
°1;iginn sérfræðingur um Dante né miðaldir sérstak-
le§a; hann er menntaður leikmaður sem heillast
af skáldinu Dante, örlögum hans og æviverki;
kann les og fjallar um Divina Commedia sem al-
’y'cnnur lesandi fyrir aðra slíka, gengur að því sem
lifandi skáldverki með erindi við okkur í dag.
°S lesabdi getur raunar haft furðumikil not og á-
a3!gju af bók hans án verulegrar þekkingar á kö-
toedíunni sjálfri; með þvi móti er< bókin dæmi þess
Dante, Beatrice og herskarar engla á himnum.
Mynd eftir Gustave Doré
að gagnrýni getur orðið bókmenntir í eigin rétti;
og þannig verður hún einnig hinn bezti leiðarvís-
ir til Dantes og kvæðis hans.
Gleðileikur Dantes fjallar um algild mannleg við-
fangsefni í sígildu formi; verkið kórónar leiðslu-
kvæði, heljar- og himnasýnir miðaldanna. Heims-
fræði hans tekur til tímanlegrar og eilífrar velferðar
mannsins; og þótt guðfræði hans kunni að þykja
framandi og fjarstæð mun hugsjón hans um jarð-
neskt heímsríki eiga hljómgrunn á atómöld.Svið hins
tímanlega og eilífa leika ævinlega saman í kvæð-
inu; jarðneskt heimsríki keisarans er ekki nema
ófullkomin frummynd, eða figura, guðsríkis; þangað
liggur leið kvæðisins úr kvalastað mannlegs ófull-
komleika. Maðurinn er< mælikvarði allra hluta, en
maðurinn sem eilífðarvera, ekki bara borgari tíman-
legs velferðarríkis. Dante skilur ekki við lesanda
Sinn fyrr en Ijóst er orðið samhengi alls lífs, allrar
mannlegrar tilveru þessa heims og annars, þar sem
maðurinn skynjar guð sinn í óumræðilegri birtu.
Sá skilningur. ræður siðakröfum liáns, söguskoðun,
aístöðu í deilumálum samtíðarinnar, hugmyndum
hans um stöðu og hlutverk ríkis og kirkju, hins ver-
aldlega og andlega valds. Ilann lýsir frelsun manns-
ins undan eigin ófullkomnun, Inferno, Purgatorio,
Paradiso eru áfangar hans á þeirri leið.
3Divina Commedia hcfst þar sem skáldið er
t villtur í myrkum skógi, miðaldra maður sem
hefur borið í svefndrunga af sinni réttu leið,
Þetta er raunveralegur ferðalangur í raunverulegum
ALÞÝÐUBLAÐIÐ - SUNNUDAGSBLAÐ 4Q7