Morgunblaðið - 18.11.2004, Qupperneq 29

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 18. NÓVEMBER 2004 29
UMRÆÐAN
ÞESSARI spurningu hef ég verið
að velta fyrir mér að undanförnu í
sambandi við gylliboð bankakerf-
isins á húnæðislánum til ein-
staklinga. Þar virðist mér banka-
kerfið sanna þau orð olíubarónsins,
úr skýrslu Samkeppnisstofnunar, að
þegar öllu er á botninn hvolft þá sé
fólk fífl, því í þús-
undatali streymir það
að bönkunum og lætur
blekkja sig.
Reyndar hefur þetta
gengið svo langt að ég
hef séð ástæðu til að
rita Samkeppn-
isstofnun bréf um
þetta efni. Þar rek ég
þessar blekkingar og
óska aðgerða af hálfu
stofnunarinnar.
Í fyrsta lagi …
… bjóða þeir flestir
4,2% vexti og lánshlut-
fall allt að 100% af verði íbúða.
Þarna er sannarlega um villandi
upplýsingar að ræða, því að þegar á
hólminn er komið þurfa þeir sem
þessara kjara njóta að kaupa aðra
þjónustu af bankanum; s.s. að hafa
launareikning – kreditkortareikning
– yfirdráttareikning eða vera í ein-
hverjum öðrum umtalsverðum við-
skiptum við bankann – sem þó eru
ekki skilgreynd nákvæmlega.
Í öðru lagi …
… er hin margauglýsta og umrædda
vaxtaprósenta 4,2% – alls ekki sú
vaxtaprósenta sem þinglýst er á
hina veðsettu eign. Í tilfelli þess sem
þetta ritar var aldrei minnst á annað
en 4,2% vexti allt ferlið þar til kom
að undirskrift skuldabréfsins, en
þar stóð í stað 4,2% vextir – 5,1%
vextir.
Þarna er um augljósa blekkingu
að ræða, enda kemur hvergi fram í
auglýsingum um lánið annað en að
um 4,2% vexti sé að ræða.
Í smáaletrinu á skuldabréfinu
stóð hins vegar orðrétt: ,,Skuldari
skuldbindur sig til að greiða fasta
vexti af láni þessu, 5,10% í ársvexti.
Vextir reiknast fá þeim degi sem til-
greindur er hér að ofan. Skuldari
sem uppfyllir skilyrði ,,bankans“
fær allt að 0,90 prósentustiga lækk-
un af framangreindum föstum vöxt-
um. Heimilt er að fella niður afslátt-
inn ef viðskiptavinur hættir að hluta
eða öllu leyti í viðskiptum við bank-
ann.“
Þessi umræddu skilyrði bankans
eru ekki skýrð frekar í aðalmáli
skuldabréfsins, heldur með fylgi-
bréfi sem skuldara ber að skrifa
undir og ber yfirskriftina; ,,Sam-
komulag sem leiðir til lækkunar á
vöxtum“.
Þar kemur fram að undirritaður
geri sér grein fyrir að uppfylli hann
ekki ávallt framangreind samnings-
ákvæði er bankanum heimilt að falla
fyrirvaralaust frá lækkun á vöxtum
íbúðalánsins.
Í þriðja lagi …
… er það skilningur
þess er þetta skrifar –
á 4. kafla um bann við
samkeppnishömlum –
sjá e lið 10. gr. – að það
sé ólöglegt að krefjast
þess að viðskiptavinir
bankanna kaupi trygg-
ingar eða aðra þjón-
ustu til að njóta þeirra
kjara sem auglýst eru.
Allavega er það klár-
lega ólöglegt að krefj-
ast þess að lánastofnun
(þ.e. bankinn) sé bóta-
þegi ef eitthvað kæmi
fyrir skuldara lánsins. Með öðrum
orðum – að það sé skilyrði fyrir
samningi um veðlán að skuldari eigi
viðskipti við þriðja aðila – óskildan –
sem er tryggingafélag – og að við
hugsanlegt andlát skuldara myndist
þar með réttarsamband milli trygg-
ingafélags hans og bankans vegna
láns sem er þegar á 1. veðrétti eign-
ar hins látna.
Það sér það hver maður að þetta
nær engri átt.
Í fjórða lagi …
… taka bankarnir uppgreiðslugjald
lána samkvæmt gjaldskrá sinni
hverju sinni – nú 2%. Þeim er í lófa
lagið að breyta gjaldskrá sinni hve-
nær sem er. Þannig geta þeir í raun
reist hindranir í eðlilegum fast-
eignaviðskiptum á milli seljanda og
kaupanda. Þá er þess ógetið að til
þess að njóta bestu kjara þ.e. 4,2%
þarf kaupandi fasteignar sem
hyggst yfirtaka lán að breyta sínu
bankamynstri. Hann þarf vænt-
anlega að segja skilið við sinn við-
skiptabanka til fjölda ára með því
persónulega tengslatapi sem því
fylgir og er í raun neyddur til kaupa
á þjónustu sem er skilyrði fyrir lán-
inu – eða að öðrum kosti þola 5,1%
vexti.
Það sem að seljanda snýr er að
eign hans verður illseljanlegri nema
að hann sé tilbúinn að greiða upp
lánið áður og þá hugsanlega eftir
nýrri gjaldskrá bankans um upp-
greiðslugjald. Þannig gæti seljandi
stórrar eignar lent í því að þurfa að
greiða 800.000 kr. í uppgreiðslugjald
til að losna undan láni sem ber 0,8%
hærri vexti en t.d. Íbúðalánasjóður
býður þar sem uppgreiðslugjald er
ekkert.
Í fimmta og síðasta lagi …
… sætir það furðu í huga þess sem
þetta skrifar að Neytendasamtökin
skuli ekki láta sig þetta mál varða
því það yrði augljóslega í þágu neyt-
enda í landinu.
Undirritaður sem almennur neyt-
andi og viðskiptavinur í íslenska
bankakerfinu sá sér leik á borði til
endurfjármögnunar, enda heildar-
fjármögnun aldrei verið hagstæðari
– allavega samkvæmt auglýsingum
viðskiptabankanna. En þegar allt
kom til alls var um hreinar blekk-
ingar að ræða sem útilokað er að
sætta sig við og enginn hefur reynt
af hálfu viðkomandi banka að leið-
rétta.
Þess vegna gat undirritaður ekki
annað en ritað kæru til Samkeppn-
isstofnunar vegna málsins og farið
fram á að stofnunin hlutist til um að
fylgja ákvæði 21. og 32. gr. 4. kafla
samkeppnislaga sem fjallar m.a. um
skyldu lánastofnana að setja fram
með réttum og augljósum hætti
hvað er verið að bjóða í auglýs-
ingum sínum.
Staðreyndin er nefnilega sú að
vextirnir sem verið er að bjóða hin-
um almenna eru 5,1% en hinum sér-
tæka 4,2% – enda þarf sá hinn sér-
tæki að uppfylla ótal skilyrði til að
geta talist með í hópi hinna útvöldu.
Þennan mun ber bankakerfinu ótví-
rætt að aðgreina í auglýsingum sín-
um.
Er fólk fífl?
Jóhannes Valdemarsson fjallar
um húsnæðislán bankanna
’Staðreyndin er nefni-lega sú að vextirnir sem
verið er að bjóða hinum
almenna eru 5,1% en
hinum sértæka 4,2% –
enda þarf sá hinn sér-
tæki að uppfylla ótal
skilyrði til að geta talist
með í hópi hinna út-
völdu.‘
Jóhannes
Valdemarsson
Höfundur er rekstrarfr. BS –
Stud. Mag.
Smáralind • sími 553 6622 • www.hjortur.is
Fréttir í
tölvupósti
Fyrir herrana
FIMMTUDAGS-
TILBOÐ
Suðurlandsbraut 54, sími 533 3109
og LXL
40% afsláttur